سفر عراقچی به بحرین / اولین سفر بعد از 16 سال / 9 نکته برای اهمیت دیدار

 عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در سفر چند ساعته عصر دوشنبه به منامه، با پادشاه بحرین (شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه) دیدار و گفتگو کرد. عراقچی در این سفر با استقبال گرم همتای بحرینی روبه رو شد. شیخ عبداللطیف الزیانی وزیر خارجه بحرینی در فرودگاه منامه از عراقچی استقبال کرد. این سفر از چند بعد دارای اهمیت است.

اولین سفر بعد از 16 سال

این نخستین سفر یک وزیر خارجه ایران بعد از گذشت 16 سال است. سفر قبلی، مربوط به منوچهر متکی (دولت اول احمدی نژاد) است که در اسفند 1387 به منامه رفت و دیدارهای رسمی داشت. تیرگی روابط در اواخر دهه 80 و قطع روابط در دهه 90، دیدارها میان مقامات دو کشور را متوقف کرد.

سفر بدون رابطه رسمی دیپلماتیک

این سفر در حالی انجام شد که هنوز میان ایران و بحرین ، رابطه رسمی و دیپلماتیک برقرار نیست. سفارتخانه های ایران و بحرین در منامه و تهران نیز تعطیل هستند و سفرای دو کشور نیز تعیین نشده اند.

از این بابت، این سفر شبیه به سفر عراقچی به مصر است که با وجود قطع رسمی روابط اما انجام شد. روابط تهران – قاهره، با وجود نبود سفیر و سفارتخانه، اما فعال است و دیدارها میان مقامات دو طرف ادامه دارد.

انجام سفر  عراقچی به بحرین در این شرایط نشانه ای از جدیت دو کشور برای بهبود روابط است. به دلایل مختلف ایران به دنبال پایان دادن به تنش سطح بالا با بحرین است چرا که توانایی آسیب رسانی به منافع تهران را دارد. بحرین نیز تلاش می کند رابطه با ایران خوب باشد چون از حجم قدرت و تاثیرگذاری تهران در مسائل داخلی کشور خود اطلاع دارد.

سفر عباس عراقچی وزیر خارجه ایران به منامه و  دیدار با همتای بحرینی عبداللطیف الزیانی

پایان تبعات حمله به سفارت سعودی

به دنبال حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران در سال 1394 و به آتش کشیدن آن، سعودی رابطه با ایران را قطع و سفارت دو کشور تعطیل شدند. بحرین یکی از کشورهایی بود که در حمایت از سعودی ها، رابطه با تهران را قطع کرد. سودان و جیبوتی ومالدیو نیز در حمایت از ریاض، دست به کار مشابه زدند. کشورهای عربی دیگری از جمله اردن، کویت، قطر و امارات هم سطح روابط با تهران را کاهش دادند.

البته روابط ایران و بحرین قبل از حمله به سفارت سعودی در تهران نیز پرتنش و با اختلافات بسیار روبه رو شده بود و حمله به سفارت سعودی، بهانه لازم برای قطع روابط را فراهم کرد.

 با این حال با وجود اینکه ایران و سعودی در اسفند 1400 با میانجیگری چین، روابط را عادی کردند و از سرگرفتند اما با گذشت حدود 3 سال همچنان روابط دو کشور ایران و بحرین رسما از سرگرفته نشده و سفارتخانه ها در منامه و تهران بازگشایی نشده اند.

دلیل آن را نیز باید در حجم بالای اختلافات میان ایران و بحرین در حوزه های مختلف و اتهامات علیه یکدیگر دانست.

با عادی سازی روابط با بحرین، تقریبا تبعات منفی حمله به سفارت سعودی در تهران بسته شده است. قبل از این روابط ایران با سودان هم از سرگرفته شد. تبعات منفی حمله به سفارت سعودی در سال 94 تا سال 1403 ادامه دارد.

دیپلماسی ترحیم

اول بار با درگذشت سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری در اردیبهشت گذشته، وزیر خارجه بحرین در راس هیاتی از این کشور، برای تسلیت گویی به تهران سفر کرد. این اولین سفر یک وزیر خارجه بحرین بعد از 12 سال به شمار می رود. سفر قبلی یک وزیر خارجه بحرین به تهران مربوط به مشارکت در نشست سران جنبش عدم تعهد در سال 1391 است.

مراسم ترحیم رئیسی، زمینه سفر بسیاری از مقامات را به تهران فراهم کرد که از آن با عنوان دیپلماسی ترحیم یاد شد.
وزیر خارجه بحرین چند ماه بعد از این در مرداد گذشته هم برای حضور در نشست تحلیف مسعود پزشکیان رئیس جمهوری جدید هم به تهران آمد.

البته مذاکرات پشت پرده و اعلام نشده میان ایران و بحرین از قبل از آن برای عادی سازی آغاز و به مراحل مثبت رسیده بود.
عادی سازی روابط ایران با بحرین از زمان دولت رئیسی و وزارت خارجه امیرعبداللهیان آغاز و خبرهایی در این باره منتشر شده بود اما در نهایت بعد از حادثه سقوط بالگرد رئیسی، عادی سازی، علنی شد.

روابط عادی با همه 6 کشور جنوب خلیج فارس

با سفر عراقچی به منامه و دیدار با پادشاه بحرین می توان گفت روابط تهران با 6 کشور جنوب خلیج فارس شامل کویت، بحرین، عربستان سعودی، قطر، امارات و عمان عادی شده است. عراقچی در دو هفته اخیر به جز امارات، به بقیه این کشورها سفر داشت. اگر ماجرای بیانیه مشترک اتحادیه اروپا و شورای همکاری درباره جزایر سه گانه نبود عراقچی به ابوظبی هم سفر می کرد.

برای حدود 10 سال ، روابط ایران با 2 کشور از میان 6 کشور جنوب خلیج فارس قطع و با بقیه هم با جزر و مد همراه بود. حالا اما روابط با همه این کشورها عادی شده است. همین وضعیت باعث شد برای نخستین بار نشست وزیران خارجه ایران و شورای همکاری خلیج فارس در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار شود. دومین نشست هم در سفر اخیر مسعود پزشکیان رئیس جمهوری به دوحه قطر برگزار شد.
روابط ایران با کشورهای جنوب خلیج فارس، همیشه شاهد افت و خیز است.

دیدار عراقچی با پادشاه بحرین "شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه " - منامه

میانجیگری روسیه

گفته می شود عادی سازی روابط ایران – بحرین با میانجیگری اصلی روسیه و مشارکت چین انجام شد.

دلیل این موضوع هم طرح بحث رابطه با ایران در دیدار پادشاه بحرین وپوتین در مسکو است.
پادشاه بحرین خرداد گذشته در سفر به مسکو و دیدار با رئیس فدراسیون روسیه، برای اولین بار از عادی روابط با ایران سخن گفت و استقبال کرد. او ضمن تعریف و تمجید از مردم ایران و همسایگی با ایران تاکید کرده بود دلیلی برای تاخیر در ازسرگیری روابط با ایران وجود ندارد.
شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه پادشاه بحرین گفته بود: همه مشکلات با ایران ، از میان رفته اند... دلیلی برای تاخیر در عادی سازی روابط با ایران نیست... مردم بحرین خواهان دوستی با ایران هستند ... اهالی بحرین با ایران تاریخ دارند.

بعد از آن در سفر پادشاه بحرین به پکن و دیدار با رئیس جمهوری چین هم او درباره ازسرگیری روابط با ایران صحبت های مثبتی داشت.

روسیه و چین با ایران و بحرین رابطه خوبی دارند. چین قبل از این هم میان ایران و سعودی میانجیگری کرده بود. ولادیمیر پوتین رئیس فدراسیون روسیه هم به تازگی برای میانجیگری میان ایران و اسرائیل هم اعلام آمادگی کرده بود.

رابطه بحرین با اسرائیل

روابط ایران و بحرین نه تنها از جنبه همسایگی و تاریخ روابط نزدیک میان دو دولت و دو ملت بلکه در شرایط فعلی از نظر روابط بحرین با اسرائیل اهمیت زیادی دارد. بحرین همچنین میزبان پایگاه ناوگان دریایی ارتش امریکاست. این ناوگان در محدوده خلیج فارس ،دریای عمان، شمال اقیانوس هند فعالیت دارد.

  ایران و اسرائیل یکدیگر را بزرگترین دشمن خود می دانند. این دو هم اکنون در اوج تنش هستند و احتمال حمله نظامی اسرائیل به ایران مطرح می شود. ایران نیز تهدید کرده در صورت حمله اسرائیل، مقابله به مثل خواهد کرد. به همین دلیل، نگرانی ها درباره وقوع جنگ میان ایران و اسرائیل وجود دارد.
 ایران چند هفته قبل در حمله نظامی 180 موشک به سمت اسرائیل شلیک کرد. ایران  گفته بود این حمله به در انتقام از ترور اسماعیل هنیه در تهران و سیدحسن نصرالله دبیرکل حزب الله در بیروت از سوی اسرائیل است.

خبرهای غیررسمی می گویند ایران به کشورهای همسایه درباره همکاری با حمله احتمالی اسرائیل هشدار صریح داده است. ایران هشدار داده در صورتی که اسرائیل از آسمان یا امکانات پایگاه های نظامی خارجی در این کشورها استفاده شود این کشورها نیز به فهرست اهداف حملات و واکنش ایران به اسرائیل اضافه می شوند.

در میان 6 کشور جنوب خلیج فارس ، بحرین و امارات تنها کشورهایی هستند که در قالب پیمان ابراهیم، با اسرائیل رابطه دیپلماتیک برقرار کردند و سفارت اسراییل هم در منامه و ابوظبی افتتاح شد. وزیران خارجه و دفاع اسرائیل هم در سال های اخیر بارها به منامه سفر کردند.

رسانه های غربی همچنین از روابط امنیتی – نظامی میان اسرائیل و بحرین صحبت می کنند. انگیزه عمده روابط تل آویو – منامه، مقابله با ایران بود و هست.

به نظر می رسد مقامات ایران تلاش می کنند با بهبود روابط با بحرین و امارات، مانع از افزایش روابط و نقش آفرینی اسرائیل در این دو کشور شوند.
همچنین تهران سعی می کند  با نزدیک شدن به منامه فضا را برای همکاری اسرائیل و بحرین علیه ایران، کوچکتر کند و انگیزه همکاری علیه خود را کمتر کند.

در شرایط فعلی و گمانه ها درباره حمله احتمالی اسرائیل به ایران، روابط تهران با منامه از اهمیت بیشتری برخوردار است.

سفر وزیر خارجه وقت اسرائیل به منامه و استقبال وزیر خارجه بحرین از او در فرودگاه 

پایان اختلاف بر سر بهار عربی بحرین

اعتراضات دموکراسی خواهانه و ضددولتی مشهور به بهار عربی از سال 2010 در تونس شروع شد و به مصر و لیبی کشیده شد و به بحرین هم رسید. اعتراضات بحرین با محوریت چهره ها و گروه های شیعه مذهبی در ابتدا با خواسته اصلاحات و سپس به مرحله مطالبه سرنگونی حکومت پادشاهی آل خلیفه رسید. دولت بحرین، مخالفت ها را مورد حمایت و پشتیبانی ایران می دانست اما تهران تنها می گفت از مطالبات مردم بحرین حمایت می کند و دخالتی در اعتراضات این کشور ندارد. این اعتراضات در نهایت با دخالت نظامی عربستان سعودی، به وسیله نیروهای نظامی و احکام شدید زندان و اعدام، سرکوب شد.

با فروکش کردن اعتراضات در بحرین، مهمترین موضوع اختلافی میان دو کشور کمرنگ شده و زمینه برای عادی سازی روابط دو طرف فراهم شد.

مدیریت اختلافات

سفر عراقچی به منامه، نشانه ای از توافق ایران و بحرین برای مدیریت اختلافات و تنش ها میان یکدیگر است.

اختلافات دو کشور از میان نرفته اند. بحرین همچنان ایران را مهم ترین و بزرگترین حامی و پشتیبان مخالفان و فعالان شیعه بحرینی می داند. ایران نیز به دلیل استقرار پایگاه نظامی دریایی آمریکا در بحرین، آن را خطری برای امنیت خود می داند و خواهان برچیده شدن پایگاه های نظامی امریکا در منطقه است. همزمان ایران، رابطه سیاسی – نظامی - امنیتی اسرائیل و بحرین را تهدیدی علیه خود تعریف می کند.

بیشتر بخوانید:

5 نکته درباره حمله اسرائیل به ایران / از مشکل اطلاع رسانی تا مسیر حمله

عراقچی: با مقامات بحرین درباره کاهش تنش در منطقه رایزنی کردیم (فیلم)

دیدار عراقچی با پادشاه بحرین / عیسی بن سلمان آل خلیفه: به دنبال زندگی عزتمندانه برای تمام مردم منطقه هستیم

عراقچی: هنوز با بحرین قطع رابطه هستیم (فیلم)

تماشاخانه

تبحر شگفت انگیز روباه قرمز در طبیعتی سخت / جدال بر سر یک ماهی (فیلم)

بحران آب در شمال شرقی سوریه: اتهامات سنگین علیه ترکیه / بی‌برقی و بی‌آبی برای یک میلیون سوری (فیلم)

فیلم های دیگر