ردپای دختر فتحعلی شاه در محله نعمت‌آباد(+عکس)

در دوران قاجار که زن‌ها محدودیت‌های زیادی داشتند، برخی از آنها از جمله قمرالسلطنه ملقب به «ماه تابان خانم»، با شجاعت و درایت توانستند کارهای عام‌المنفعه فراوانی انجام دهند. قمرالسلطنه، دختر فتحعلی شاه قاجار و خواهر ناصرالدین شاه، از زنان‌ فاضل‌، شاعر و نیکوکار کشور بود. او با حاج میرزا حسین‌خان مشیرالدوله سپهسلار، سفیر کبیر ایران در استانبول ازدواج کرد و هوشمندی‌ و درایتش باعث شده بود تا همسرش در امور مهم از او نظرخواهی کند.

به گزارش همشهری آنلاین، قمرالسلطنه به زبان‌های‌ فرانسه‌ و ترکی‌ اسلامبولی آشنایی داشت و مهارت او در شعر و ادب‌ زبانزد بود، اما ارادت خاص این دختر قاجاری به ائمه اطهار(ع)، او را از دیگران متمایز کرده بود. قمرالسلطنه ۲بار به سفر حج‌ رفت و در طول سال به برپایی تعزیه و جشن در سالروز ولادت ائمه(ع) اقدام می‌کرد. هرساله ۵۰هزار تومان از درآمد املاک و مستغلاتی هم که در اختیارش بود، صرف تزیین و مرمت آرامگاه پیشوایان دینی می‌کرد.

او موقوفات‌ زیادی‌ هم برای تأمین مخارج تحصیل عده‌ای از طلاب نجف و بقاع متبرکه از خود بر جا گذاشت و سال‌هاست بخشی از درآمدهای حاصل از موقوفات محله نعمت‌آباد در منطقه۱۹ صرف تأمین روشنایی حرم اهل بیت(ع) می‌شود.

در زمره واقفان بزرگ کشور

مدیر ادارات موقوفه مدرسه مروی می‌گوید: «موقوفات مروی متشکل از ۲۵نوع وقف مختلف است. یعنی ۲۵نفر از واقفان، درآمدهای خود را برای موضوعات مختلف وقف کرده‌اند که یکی از آنها مرحوم قمرالسلطنه بوده است. به همین دلیل، تولیت وقف او برعهده مدرسه مروی گذاشته شده است.»

حجت‌الاسلام «مهدی عبداللهی» ادامه می‌دهد: «قمرالسلطنه یکی از بانوان خیّر و از واقفان ایرانی بود که بخش قابل توجهی از املاک خود را وقف امور خیریه کرد. او یکی از بزرگترین واقفان تهران بود که عمده عواید موقوفات او برای روشنایی عتبات مقدسه هزینه می‌شود.»

وی با بیان اینکه قمرالسلطنه آنطور که در تاریخ آمده، زن مومنی بوده است، ادامه می‌دهد: «ظاهراً خانم قمرالسلطنه بچه‌دار نشده و از آنجا که اسم او «قمر» به معنای روشنایی بوده، درآمد تمامی املاک خود را وقف روشنایی حرم اهل بیت(ع) کرده است.»

مدیر ادارات موقوفه مدرسه مروی اضافه می‌کند: «به همین دلیل، اموال او در ایران وقف روشنایی حرم حضرت معصومه(ع) و امام رضا(ع) و بخشی از دارایی او هم وقف روشنایی حرم اهل بیت(ع) در عراق (کربلا، نجف، سامرا و کاظمین) می‌شود. البته قمرالسلطنه خانه‌ای هم داشت که آن را هم وقف عزاداری سیدالشهدا(ع) کرده و اکنون حسینیه‌ای در انتهای خیابان سعدی جنوبی است.» به گفته حجت‌الاسلام عبداللهی، روشنایی عتبات از جمله سیم‌کشی، خرید لوازم، پول برق و... هزینه سنگینی دارد و بخشی از آن توسط موقوفات مروی تأمین می‌شود.

برج و باروهای فروریخته

محله نعمت‌آباد که اراضی و درآمدهای حاصل از آن از سوی قمرالسلطنه وقف شده، در منطقه۱۹ قرار دارد. روستایی با بیش از ۴۰۰سال قدمت که قلعه‌ای قدیمی در آن وجود داشت و اهالی در زمین‌های بیرون از قلعه به کشاورزی مشغول بودند.

از نحوه واگذاری اراضی این روستا به قمرالسلطنه، اطلاعاتی در دست نیست، اما زمانی که او مالک زمین‌های نعمت‌آباد شد، یکی از روستاهای بین راهی تهران بود که مسافران برای رسیدن به شهرهای ساوه یا قم، از کنار آن می گذشتند و گاهی برای استراحت وارد قلعه می‌شدند.

این محله دارای قنات و زمین‌های کشاورزی متعددی بود و روستاییان باید قبل از غروب آفتاب، وارد قلعه می‌شدند تا درهای آن شب‌ها برای جلوگیری از ورود دشمنان، بسته شود. این قلعه و برج و باروهای آن پس از پیروزی انقلاب به دلیل نوسازی خانه‌های قدیمی از بین رفت و تنها ورودی آن نیز چندسال پیش به یکباره فروریخت.

برخی‌ها به این نقطه از منطقه۱۹ «پاسگاه نعمت آباد» هم می‌گفتند و هنوز هم برخی افراد از این اسم استفاده می‌کنند. دلیل این نامگذاری، وجود یک پاسگاه نیروی انتظامی در این محدوده (میدان شهید سروری فعلی) بود که سال۱۳۶۸ تعطیل و تخریب شد.

پاتوق یخچالی‌ها

«ناصر کاظمی» یکی از ساکنان قدیمی محله نعمت‌آباد است که خانواده‌اش بیش از ۷۰سال پیش به این بخش از منطقه۱۹ مهاجرت کرده‌اند. وی می‌گوید: «قلعه نعمت‌آباد یک در چوبی بزرگ داشت که ساعت ۱۰شب بسته می‌شد. پشت آن چوب و زنجیر می‌انداختند تا کسی نتواند وارد شود. در این محدوده گاو و گوسفندان زیادی نگهداری می‌شد و دامپروری رواج داشت. صاحبانشان روزها آنها را به بیابان می‌بردند و شب‌ها در زاغه‌ای که زیر قلعه قرار داشت، از آنها نگهداری می‌کردند. البته هرکسی در حیاط خودش هم جایی به‌ عنوان طویله درست کرده بود.»

این ساکن قدیمی محله نعمت‌آباد ادامه می‌دهد: «نعمت‌آباد دارای باغ و زمین‌های کشاورزی متعددی بود که اهالی در آنها غلات و صیفی‌جات می‌کاشتند. این زمین‌های کشاورزی متعلق به افرادی با نام‌های «جوکار»، «زراعت کار»، «پورزارعی»، «خیمه‌صامی» و «عموحسین» بود که اواخر دهه۵۰ قطعه‌بندی و به کشاورزان و مهاجرانی از کاشان و کردستان فروخته شد.»

کاظمی با بیان اینکه یخچال‌های گلی و طبیعی زیادی در نعمت‌آباد وجود داشت، اضافه می‌کند: «تعداد این یخچال‌ها به‌قدری زیاد بود که به اینجا «پاتوق یخچالی‌ها» هم می‌گفتند. این یخچال‌ها در زمستان پر از آب شده و به دلیل سرما به یخ تبدیل می‌شدند تا در فصل گرما مورد استفاده قرار گیرند.»

وی به بناهای قدیمی این محله هم اشاره و عنوان می‌کند: «گرمابه‌ «محمدآقا» و حمام «شعبانی»، از بناهای قدیمی محله بودند که اکنون تغییرکاربری داده‌اند. بوستان امام ‌خمینی(ره)، از اولین امکانات شهری این محله بود و با گذشت زمان، کم‌کم نعمت‌آباد از شکل روستایی درآمد و خیابان طالقانی به‌ عنوان هسته‌ اولیه‌ شکل‌گیری محله با ساختار شهری ساخته ‌شد.

با افزایش ساخت‌وساز و واحدهای مسکونی در روستای نعمت‌آباد هم، شهرک‌های مختلفی مثل ابوذر، احمدیه، شهید رجایی، احمدخمینی، بخارایی و... در اینجا شکل گرفت. چندسالی هم هست که خیابان‌های دیگر این محله یعنی نور، جانباز و پوریای ولی به مرکز فروش وسایل چوبی، مبل، میز و صندلی تبدیل شده‌اند و همه‌روزه خریداران زیادی از نقاط مختلف شهر و کشور به آن مراجعه می‌کنند.»

بیشتر بخوانید:

خاطرات تهران قدیم؛ از حمام عهد قجر تا گردش علمی در پارک ملت (+عکس)

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی دوره صفوی را در اروپا ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر