عکس با مکث/ "چارلی چاپلین مُرد"؛ نه یک کلمه کمتر نه یک کلمه بیشتر!

   عصر ایران؛ مهرداد خدیر- 47 سال قبل و در 4 دی 1356 خورشیدی روزنامۀ اطلاعات خبر درگذشت چارلی چاپلین نابغۀ تکرار ناپذیر سینما را با این تیتر منتشر کرد: "چارلی چاپلین مُرد".

   در آن زمان هیچ‌کس خرده نگرفت که برای درگذشت اسطورۀ تکرار ناشدنی و نابغۀ بی‌بدیل سینما چرا از ساده‌ترین واژه استفاده شده: "مُرد".

    مثلا چرا ننوشتند "چراغ سینما خاموش شد" یا "پرواز نابغه" یا "چارلی جاودان شد"  و مانند اینها و کافی است با خبر درگذشت بزرگان سینمای خودمان مقایسه کنیم که انواع توصیفات می آید به جز اصل موضوع که همان مرگ است و مردن.

    واقعیت این است که هر چند فرهنگ ما مرگ‌اندیش است اما برای خبر درگذشت و مرگ انواع کلمات را ساخته‌ایم تا اصل مطلب فراموش شود و انگار شخص نمرده است در حالی که گویاترین کلمه و پرضرب‌تر از همه خود مردن و مرگ است. 

    چندان که فردوسی می‌گوید: اگر مرگ داد است بیداد چیست؟یا باز در ادبیات کلاسیک: "ناگهان بانگی برآمد، خواجه مُرد!"

    اکنون اما اگر بنویسی "مُرد" حمل بر اهانت یا تخفیف و نادیده انگاشتن می‌شود چندان که کلمۀ جنازه در حالی که واژۀ «پیکر» به جای جنازه برای شهیدان و مفاخر به قصد احترام بود نه آن که واژگان مردن و جنازه را کلا از فرهنگ واژگان بیندازیم بیرون!

 حتی به خاطر دارم همان اوایل جنگ در نیمه دوم سال 59 تیتر درشت صفحه گزارش روزنامۀ اطلاعات (‌صفحۀ 5) که به صورت لایی زودتر از صفحۀ اول در دکه‌ها دیده می‌شد این بود: مرگ اگر مرد است گو پیشِ من آی. (بخش اول شعری با این مصراع دوم: تا در آغوشش بگیرم تنگ تنگ) و کسی حمل بر جسارت نکرد.

   کمتر زبانی برای مرگ افعال متعدد و متنوع به کار می‌برد و ما معمولا از مرگ و مردن پرهیز داریم. "چارلی چاپلین مرد". چون به قول سیمون دوبوار: همه می‌میرند. در قران هم آمده کل من علیها فان. 

   علی حاتمی برای دیالوگ اکبر عبدی در فیلم "مادر" نوشته بود: "مادر مرد از بس که جان ندارد " اما وقتی خودش مرد، دیدند خوب نیست بنویسند مرده و مرحوم حسین قندی در روزنامه اخبار تیتر زد: علی حاتمی داستان مرگ را کلید زد.

   حالا تصور کنید می‌نوشت: علی حاتمی مرد. قطعا به اهانت و جسارت متهم می‌شد در حالی که هیچ خبری به اهمیت و مهابت خبر مرگ نیست و اصلا خود کلمه خبر گاه به معنی خبر مرگ یا مرگ به کار می‌رود: آن را که خبر شد خبری بازنیامد. یعنی از کسی که مرده (خبرشده) خبری نداریم و به خاطر همین وقتی می پرسند: چه خبر؟ پاسخ می دهیم: سلامتی!

  بله، چارلی چاپلین در 4 دی 1356 خورشیدی مُرد. چون "همه می‌میرند".

غول‌کُشی به سبک سیدمهدی؛ تحول خیره‌کننده رحمتی روی نیمکت خیبر خرم‌آباد

بیشتر بخوانید:

عکس با مکث/ عصای معجزه‌گر موسی و قوانین جریمه‌گر قالیباف

عکس با مکث/ وزیر ارتباطاط!

تماشاخانه

یلدا و قصه‌ی یکی شدن ما..! (فیلم)

آن روزها کنار هم بودن، خودش یک آیین بود / در ارتباط رودررو، چشم‌ها راست و دروغ را لو می‌دهند؛ چیزی که ابزارها از ما پنهان می‌کنند / ما قرار بود از ابزارها استفاده کنیم، اما حالا خودمان را در اختیارشان قراردادیم (فیلم)

فیلم های دیگر