یک‌سان‌نمایی، نشانۀ وحدت ملی نیست

  عصر ایران؛ هومان دوراندیش - در جریان جنگ ایران و اسرائیل و به ویژه پس از اتمام جنگ، اصولگرایان در صداوسیما و رسانه‌های اینترنتی خودشان، گفت‌وگوهایی تصویری را منتشر می‌کنند که در آن‌ها اقشار گوناگون مردم، همگی یکصدا موضعی حکومت‌پسند در قبال جنگ و دلایل جنگ و نحوه مدیریت جنگ دارند.

   چنین رویکردی البته نوظهور نیست. در جریان جنگ ایران و عراق و بسیاری از وقایع سیاسی دیگر، صداوسیما و سایر رسانه‌های دست راستی، تصویری یکدست از مردم ایران ارائه می‌کردند و تنوع آراء و نظرات ایرانیان را به رسمیت نمی‌شناختند.‌

   مثلا در دهه ۱۳۶۰ و بعد از بازپس گیری بندرخرمشهر از اعضای نهضت آزادی گرفته تا شهروندان عادی، شمار قابل توجهی از مردم ایران موافق ادامه جنگ نبودند و کاملا دریافته بودند  تداوم جنگ با هدف مجازات صدام، امری ناممکن است. اما صداوسیما و روزنامه‌های کشور به هیچ وجه صدای این افراد را بازتاب نمی‌دادند.

  سیاست یکسان‌سازی یا یکسان‌نمایی، قطعا دموکراتیک نیست. ولی علاوه بر این نقصان، حقیقت جامعه را هم مخفی می‌کند. اینکه در دوم  خرداد ۷۶ رای چشمگیر مردم به خاتمی موجب بهت دست‌اندرکاران ریز و درشت حکومت شد، علت اصلی‌اش دقیقا این بود که صدای مردم به‌تمامی در رسانه‌های نیمه اول دهه ۷۰ بازتاب نمی‌یافت.

  رادیووتلویزیون و روزنامه‌های آن زمان نمی‌توانستند صداهای گوناگون مردم را به گوش مقامات ارشد برسانند. مقامات هم که با تاکسی و اتوبوس این‌ور و آن‌ور نمی‌رفتند، و یا در صف نانوایی نمی‌ایستادند و در کوچه و خیابان با مردم عادی حرف نمی‌زدند که دقیقا بدانند مردم چه نظراتی دارند. آن‌ها در مجموع بر این پندار بودند که نظرات سیاسی اکثر مردم تقریبا  همان چیزی است که در صداوسیما و روزنامه‌های کیهان و اطلاعات و جمهوری اسلامی بازتاب می‌یابد.

 این رویکرد رسانه‌ای، هم غیردموکراتیک است هم غلط‌انداز هم شکست‌خورده. شکست‌خوردگی‌اش دوجانبه است. یعنی هم تصمیم‌گیرندگان را دچار خطا می‌کند، هم آن رسانه را به تدریج بی‌اعتبار می‌کند. مثلا یکی از خبرگزاری‌های دست راستی، در روزهای جنگ به سراغ مردم تهران رفته بود و از هر کسی که سوال می‌کرد، آن فرد معتقد بود جنگ باید ادامه پیدا کند. این خبرگزاری حتی لازم ندیده بود در بین آن تقریبا ده نفر، دو نفر را هم به عنوان "مخالف ادامه‌ی جنگ" بگنجاند تا گزارش‌گفت‌وگوی تصویری‌اش کمی باورپذیر شود.

در ایام جنگ، حداقل بیش از نیمی از مردم تهران شهر را ترک کردند‌. اگرچه آمار رسمی در این زمینه منتشر نشده، ولی اگر بگوییم ۶ تا ۷ میلیون نفر از جمعیت ده میلیون نفری تهران شهر را ترک کردند، احتمالا بیراه نگفته‌ایم. هر چه بود، جمعیت چشمگیری از پایتخت خارج شدند. بسیاری هم به دلایل گوناگون ناچار بودند در تهران بمانند. بنابراین هر طور که حساب کنیم، این ادعا که همه‌ی مردم موافق ادامه‌ی جنگ بودند، با عقل سلیم جور درنمی‌آید. ولی آن خبرگزاری در پی القای این ادعا به افکار عمومی و لابد به مقامات نظامی و سیاسی کشور بود.

این رویکرد رسانه‌ای به مردم، هر چه باشد، بوی اتحاد نمی‌دهد. چنین رویکردی، بخش قابل توجهی از مردم را نادیده می‌گیرد تا بر طبل این ادعا بکوبد که همه یا اکثریت قریب به اتفاق مردم، حول "نظرات ما" متحد شده‌اند.

وحدت ملی بدون احترام نهادن راستین به مردم ممکن نیست. و این احترام وقتی محقق می‌شود که همه‌ی اقشار و افراد بوضوح ببینند که صدایشان در رسانه‌های داخلی شنیده می‌شود. اینکه رسانه‌های اصولگرا از قصد صدای آن‌ها را بازتاب ندهند و رسانه‌های اصلاح‌طلب از ترس، قطعا در خدمت وحدت ملی نیست

ایران سرزمین همه‌ی ایرانیان است و رسانه‌های این کشور هم مجموعا باید آینه‌ای باشند که جامعه بتواند خودش را در آن آینه به‌تمامی و به‌درستی ببیند. سانسور نظرات مردم بدتر از اختلاف نظرهای مردم است. کسانی که نظر متفاوتی دارند، اگر ببینند که صدایشان در رسانه‌های کشور خودشان به گوش می رسد، این‌جا را بیش از پیش خانه‌ی خودشان احساس می‌کنند.

سیاست رسانه‌ای کشور نباید مصداق حرف آن خانمی باشد که می‌گفت "این مملکت مال حزب‌اللهی‌هاست." اینکه چهار تا دختر غلیظ‌آرایش را بیاوریم جلوی دوربین رسانه، نافی حرف آن خانم نیست؛ چون این دخترها جلوی دوربین صداوسیما فقط حق دارند حرف‌های باب طبع همان خانم را بزنند.

از قدیم هم گفته‌اند ننگر که که می‌گوید، بنگر که چه می‌گوید. اینکه مشتی داف و قرتی جلوی دوربین صداوسیما یا دوربین‌های تلویزیون‌های اینترنتی اصولگرایان به‌خط شوند و سخنان "حزب‌اللهی‌پسند" بگویند، معنایی ندارد جز اینکه در بر همان پاشنه‌ی قبلی می‌چرخد.

اگر این مملکت به همه‌ی مردم ایران تعلق دارد، قطعا زنان غلیظ‌آرایش و مردان شیک‌پوشی هم وجود دارند که حرف‌هایشان راجع به جنگ و سیاست خارجی کشور شبیه نظرات رسمی حضرات نیست. رسانه‌هایی که عامدانه صدای این افراد را بازتاب نمی‌دهند، در راستای وحدت ملی گام برنمی‌دارد بلکه معتقدند "آغل" را نباید نشان داد!
    

بیشتر بخوانید:

زنی که گفت «این مملکت مال حزب اللهی هاست» کیست؟

تماشاخانه

میراث فرهنگی ایران در بحرانی‌ترین دوره‌ تاریخی / صحبت از کوتاه‌کردن حریم آثار تاریخی یعنی پذیرش رسمی تخریب / میراث فرهنگی بعد از انقلاب به اشتباه طاغوتی تلقی شد / میراث فرهنگی حوزه ضدفراموشی است / بحران امروز، نتیجه فاصله گرفتن از اصول دوران طلایی میراث فرهنگی است (فیلم)

دو دقیقه هیجان خالص از مطرح ترین فیلم اسکار امسال (تماشا کنید)

فیلم های دیگر