خرما هنوز نرسیده، خارَک درو می‌شود / روایتی از شادگانِ شیرین و تلخ

عصرایران ؛ میلاد ربیحاوی - در دل گرمای سوزان جنوب، جایی که خورشید به زمین نزدیک‌تر می‌تابد و شرجی، تن هر رهگذری را می‌لرزاند، کار بزرگی در جریان است؛ برداشت "خارَک". میوه نخل قبل از رسیدن به مرحله کامل، "خارَک" نام دارد. مرحله‌ای طلایی در مسیر رسیدن خرما. شهرستان شادگان، یکی از قطب‌های اصلی نخل‌داری جنوب خوزستان، این روزها در تب و تاب برداشت خارک است؛ میوه‌ای که هنوز به خرمای شیرین نرسیده اما همان هم برای سفره بسیاری از نخلداران، قوت لایموت است.

آغاز فصل خارک، زودتر از خرما

برداشت خارک در شادگان معمولاً از نیمه دوم تیرماه آغاز می‌شود و بسته به نوع نخل و شرایط اقلیمی، تا اواسط مرداد ادامه دارد. امسال با رسیدن زودهنگام گرمای بالای ۵۰ درجه و شرجی بی‌سابقه، بسیاری از نخل‌ها زودتر به مرحله خارک رسیدند. نخلدارانی که ماه‌ها منتظر این فصل بودند، حالا با چفیه‌ای دور سر و پشتی خم‌شده در میان نخلستان‌ها، مشغول جمع‌آوری محصول‌اند.

برداشت سخت، اما امیدبخش

کار برداشت خارک ساده نیست؛ بالا رفتن از نخل در گرمای بالای ۵۰ درجه و رطوبت بالای ۸۰ درصد، کاری است که تنها نخلدار جنوبی معنای واقعی‌اش را می‌فهمد. گاهی نوجوانان محلی، به جای تعطیلات تابستانی، دستیار پدر در این کار طاقت‌فرسا هستند. برخی با داس و فروند ( وسیله بالا رفتن از نخل) بالا می‌روند و خوشه‌ها را برش می زنند. برخی دیگر در پایین نخل، خارک‌های ریخته‌شده را جمع می‌کنند. اینجا عرق و خارک با هم زمین را خیس می‌کنند.

 هر نخل، یک طعم؛ خارک‌های رنگارنگ

در نخلستان‌های شادگان، خارک تنها میوه‌ای نارس نیست، بلکه طعمی تمام‌عیار از تابستان است. نوع "برحی" با رنگ طلایی و شیرینی خاص، "اشگر" به رنگ قرمز درخشان و بافتی لطیف، و "یوزی" با رنگ قرمز سوخته و طعمی ملایم، از محبوب‌ترین خارک‌های منطقه‌اند.

برخلاف مناطق دیگر، در شادگان، خارک خشک نمی‌شود؛ مردم آن را تازه مصرف می‌کنند و از رنگ و نوع، کیفیتش را می‌شناسند. در این سرزمین، خارک، طعم هویت دارد.

قیمت خارک، کمتر از زحمتش

با وجود تمام زحمات، قیمت خارک در بازار آن‌طور که باید، رضایت‌بخش نیست. در بازار شادگان و اهواز، بسته به نوع و کیفیت، هر کیلو خارک بین ۳۰ تا ۶۰ هزار تومان فروخته می‌شود؛ مبلغی که شاید حتی هزینه کارگر یا آب مورد نیاز نخلستان را هم جبران نکند. بسیاری از نخلداران گلایه دارند که با وجود زحمت زیاد، دلال‌ها بیشترین سود را می‌برند.

مشکلات مزمن نخلداران؛ آب شور و بی‌پولی

نخلداران شادگان سال‌هاست با چالش‌هایی جدی روبه‌رو هستند. از شوری آب رودخانه جراحی گرفته تا آب تالاب  همه و همه درختان نخل را ضعیف‌تر کرده است. برخی از باغداران منطقه خنافره، خروسی، عبودی و منصوری می‌گویند که حتی نخل‌ها توان تولید خارک کافی ندارند و خوشه‌ها کوچک‌تر شده‌اند.

خارک در فرهنگ مردم شادگان

خارک تنها یک محصول کشاورزی نیست؛ در فرهنگ مردم شادگان، خارک نماد صبر و گذار است. مادران پس از پخت نان محلی  و با دم کردن چای قوری و کودکان با چشمانی خندان، دانه‌دانه خارک می‌خورند و مردان نخلدار، با خارک، تقویم کار و زحمت‌شان را ورق می‌زنند. 

پایان یک مرحله، آغاز انتظار خرما

با پایان برداشت خارک، چشم‌ها به مرحله رطب و خرما دوخته می شود اما امیدواری نخلداران کمرنگ است. تا زمانی که آب باکیفیت نرسد و حمایت واقعی از تولیدکننده نباشد، شادگان هر سال فقط با سایه‌ی نخل‌های خمیده‌اش دل‌خوش خواهد بود.

مزرعه عقرب‌ها که به خاطر زهرشان پرورش داده می‌شوند (فیلم)

بیشتر بخوانید:

خرمای منطقه شادگان در خوزستان (عکس)

برداشت خرما در نخلستان های خوزستان (عکس)

تماشاخانه

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

دو دقیقه نفس گیر از یک فیلم جنگی مرجع در تاریخ سینما (تماشا کنید)

فیلم های دیگر