تغذیه و پیشگیری از سرطان

دکتر حمیدرضا فرشچی www.novindiet.com
متخصص تغذیه و متابولیسم و فوق تخصص دیابت و چاقی از انگلستان

شیوع سرطان در طی سالهای اخیر و نیز صدمات جبران ناپذیر این گروه از بیماریها اهمیت پیشگیری از آن را بیش از پیش نموده است. مطالعات نشان داده اند که تغذیه سالم و نیز دریافت مواد غذایی مفید می تواند نقش مفیدی در پیشگیری از سرطان بویژه سرطانهای دستگاه گوارشی از جمله سرطان های: کولورکتال، مری به عنوان یکی از سرطانهای شایع داشته باشد.

به منظور پیشگیری از بیماری های مرتبط با دستگاه گوارش، توصیه بر کاهش چربی دریافتی و افزایش دریافت مواد مغذی مفید از غذاهای طبیعی  (به جای مکمل های غذایی) می باشد . مقادیر نامطلوب چربی در رژیم غذایی از عوامل بسیار مهم  در ایجاد سرطان ها به شمار می آیند و به عبارتی دیگر چربی بیش از حد در  رژیم غذایی  احتمال ابتلا به سرطان کولون را افزایش می دهد.

مصرف مواد غذایی پر چرب مقادیر اسید صفراوی را در کولون افزایش می دهد و اسید صفراوی نیز رشد تومور را تقویت می کنند . مقدار چربی دریافتی می بایست مساوی و یا کمتر از محدوده  25 تا 35 %  از کل کالری دریافتی روزانه تان باشد. برای مثال فردی که روزانه 2000 کیلوکالری را دریافت می نماید می تواند در در طی روز حدود 44-47 گرم چربی دریافت کند. 

همچنین رعایت  توصیه های زیر را مدنظر قرار دهید:

•    محدود نمودن کلسترول دریافتی به میزان 300 میلی گرم در روز و یا کمتر .

•    کاهش چربی اشباع (چربی حیوانی، کره، نارگیل و روغن خرما) به کمتر از 10% کل کالری دریافتی روزانه. برای مثال شخصی که روزانه 2000 کیلوکالری را دریافت می نماید باید در طی روز در حدود 22 گرم و یا کمتر چربی اشباع دریافت نماید.

•    حذف چربی های ترانس از رژیم غذایی تان. چربی های ترانس در غذاهایی نظیر: مارگارین، غذاهای پخته بسته بندی شده، غذاهای حاضری، برخی از غذاهای آماده یخ زده، چیپس ها و فست فودها  یافت می شوند.

آنتی اکسیدانها

یکی از اجزای مهم در مبارزه و محافظت در برابر سرطان کولورکتال و دیگر سرطانها ، آنتی اکسیدانها می باشند. آنتی اکسیدانها از طریق تقویت سیستم دفاعی بدن در برابر مواد خطرناکی به نام رادیکال های آزاد  موثر واقع می شوند. رادیکال های آزاد یکی از تولیدات اکسیژن در بدن می باشند و  این مواد نامطلوب در طی پروسه اکسیداسیون به سلول های بدن آسیب می رسانند( مشابه همان فر آیندی که فلز را زنگ زده می کند و یا کره را ترش و نامطبوع می سازد). همچنین نشان داده شده است که اکسیداسیون ها می توانند در ظهور بیماری قلبی و کاتاراکت و پیر شدن و عفونت ها موثر باشد.

سلول های بدن یک استراتژی دفاعی طبیعی در برابر رادیکال های آزاد دارند و اغلب توانایی ترمیم تخریب ایجاد شده به وسیله آنها را دارند. مطالعات نشان دادهاند که آنتی اکسیدانهایی نظیر سلنیوم و بتاکاروتن در تقویت این حفاظت موثر می باشند. علاوه بر این نشان داده شده است که دریافت آنتی اکسیدانها از غذاهای تازه و طبیعی بهتر از مکمل ها می باشد.

بر همین اساس توصیه متخصصین تغذیه بر آنست که در برنامه غذایی خود مصرف غذاهایی که منبع خوبی از ویتامین های آ و سی (مانند تمام میوه ها و سبزی جات)، ویتامین ای ( که در غذاهای بر پایه گندم و بذرها و مغزها یافت می شود)   و نیز منابع خوب سلنیوم شامل  : غذاهای دریایی، گوشت ها و غلات، را بگنجانید. 

دیگر ویتامین ها و مواد معدنی:

•    اسید فولیک: امروزه شواهدی موجود هستند مبنی بر اینکه اسید فولیک یکی از سلاح های خوب بدن در مقابله با سرطان است. از گذشته  شناخته شده بوده است که اسید فولیک برای تشکیل سلول ها و بافت های تازه و همچنین حفظ سلامت گلبول های قرمز خون ضروری است.  رایج ترین منبع اسید فولیک مرکبات و سبزیجات با برگ سبز تیره به ویژه اسفناج می باشند.

•    کلسیم و ویتامین دی: مطالعات جدید پیشنهاد می کنند که اهمیت این دو ماده تنها برای تقویت استخوانها نیست و ممکن است از ابتلا به سرطان کولون نیز مقابله نمایند و اثرات مثبت دیگری را در بر داشته باشند که هنوز داده های علمی موجود در این مبحث ناقص هستند و نیاز به بررسی های بیشتری وجود دارد. منابع خوب کلسیم عبارتند از: شیر، پنیر، ماست، ماهی سالمون  و ساردین و سبزیجات با برگ سبز تیره مانند کلم پیچ، خردل و منابع خوب ویتامین دی عبارتند از: ماهی سالمون، ساردین، شیر گاو غنی شده، زرده تخم مرغ و جگر مرغ و...

فیبر برای بهبود سلامت کلی بدن:

تصور می شود که فیبر ها نیز یکی از سلاح های قوی در مبارزه بر علیه سرطان می باشد. هر چند که نتیجه مطالعات بر روی اثر بخش بودن فیبر در سرطان کولورکتال متناقض اند ولی شواهد بسیاری وجود دارند مبنی بر اینکه دریافت فیبرها با تسریع عبور مواد مازاد از دستگاه گوارش در بهبود سلامت بدن موثر هستند، چرا که این امر کمک می کند تا سموم موجود در مواد دفعی زمان کمتری را برای مجاورت با سلول های دستگاه گوارشی داشته باشند .

به علاوه برخی معتقدند که فیبر ها در سم زدایی موادی با خاصیت سرطان زایی بالقوه  و همچنین ممانعت از جذب این مواد توسط سلولهای گوارشی موثر واقع می گردند. منابع خوب فیبر غذایی عبارتند از: غلات و نانهای دانه کامل و سبوس دار، آلو، انواع توت، لوبیا و دیگر حبوبات ، میوه ها و سبزیجات تازه  و برنج قهوه ای.

فیتوکمیکال های مبارزه کننده با سرطان:

اخیرا کشف شده است که برخی از فیتوکمیکال ها  در مقابله با سرطانها مفید هستند . فیتو کمیکال ها مواد غیر مغذی ای مانند فلاونوئید ها و فنل ها و ترپن ها هستند  و در طیف متنوعی از غذاهای گیاهی یافت می شوند از جمله: گوجه فرنگی، مرکبات، توت ها، فلفل، هویج، بروکلی، کلم و لوبیا سویا .

چند الگو برای تغذیه سالم و پیشگیری از سرطان:

در پایان توجه داشته باشید که شما با استفاده از راهکارهایی به شرح زیر می توانید از یک رژیم غذایی سالم و مقابله کننده با سرطان بهره مند شوید:

•     انتخاب نمودن اغلب غذاها  از منابع غذایی گیاهی
•    محدود نمودن مصرف غذاهای پر چرب به ویژه از منابع حیوانی
•    فعالیت جسمانی بالا، دست یابی و حفظ یک وزن مناسب
•    محدودیت مصرف نوشیدنی های گاز دار و بویژه حاوی الکل