ارگ بهارستان، میراث درخطر (+تصاویر)

ارگ بهارستان بیرجند میراث به جا مانده از دوره افشاریه در حالی غزل خداحافظی را سر می دهد كه گزارش های رسانه ها در دو سال گذشته هم نتوانست آن را نجات دهد.

به گزارش مهر، حدود دوسال پیش خبرگزاری مهر گزارشی در خصوص تخریب ارگ بهارستان بیرجند منتشر كرد به امید اینكه شاید دست نوازشی از سوی مسئولان میراث فرهنگی و متولیان این ارگ بر سر این میراث به جامانده از دوره افشاریه كشیده شود.

انتشار خبر مهر به آنجا كشید كه میراث فرهنگی در جوابیه ای به گزارش مهر عنوان كرد: تجاوز نهادهای مختلف به حریم این بنای تاریخی عامل تخریب بنا بوده است و میراث فرهنگی نه تنها در انجام وظایف خود كوتاهی نكرده بلكه فراتر از آن اقدام نموده است.

پس از گذشت دوسال خبرنگار ما برای پیگیری وضعیت ارگ بهارستان به این امید كه مرمت شده باشد سری به این ارگ تاریخی زد اما....

این ارگ كه امروزه به باغ زرشكی در بیرجند معروف است در سالهای 1205 و 1206 هجری قمری ساخته شده است.

ساختمان اصلی ارگ كوشكی است به صورت هشت ضلعی كه تزئینات نمای بیرونی آن وجه تشابه با تزئینات آجر كاری نقش منفی ارگ كریم خان زند در شیراز دارد، از جمله رویدادهای تاریخی این بنا پناهنده شدن لطفعلی خان زند و دیگر همراهان وی در این ارگ بوده است.


بنای تاریخی ارگ بهارستان یكی از بزرگترین و با شكوه ترین باغهای ایرانی بوده كه متاسفانه سالها قبل از شناسایی و ثبت آن در فهرست آثار ملی بخش گسترده ای از آن توسط نهادهای مختلف دولتی و نیمه دولتی مجزا شده و آنچه از این باغ با شكوه باقی مانده كوشكی نیمه ویران و فضاهای مخروبه است كه هنوز توجه مسئولین امر را به خود جلب نكرده تا از ویرانی نجات یابد.

90 درصد ارگ بهارستان تخریب شده است

هم اكنون بیش از 90 در صد این بنای تاریخی به طور كلی تخریب شده و ارگ بهارستان نیز مانند خیلی دیگر از بناهای تاریخی در آستانه پیوستن به دفتر تاریخ است تا آیندگان تنها نامی از آن را به عنوان یكی از آثار تاریخی در كتابها بخوانند.

در جراید محلی خراسان جنوبی پس از انتشار خبر" مهر" چندین بار از سوی مسئولین میراث فرهنگی عنوان شد كه طرح مستند سازی و آسیب شناسی ار گ بهارستان تهیه شده است و اجرا می شود.

اما هنوز پس ازگذشت دوسال چیزی به جزء خرابه ای كه هر روز بیشتر در آستانه تخریب قرار می گیرد به چشم نمی خورد.


در حالی مسئولین میراث فرهنگی علت اصلی تخریب و عدم رسیدگی به این بنا را عدم مالكیت میراث فرهنگی و بنیاد مستضعفان را متهم اصلی در پرونده ارگ بهارستان می داند كه مسئولین بنیاد مستضعفان استان بر این عقیده نیستند و این بهانه را رفع تكلیف میراث فرهنگی برای درست انجام ندادن وظایف خود در حفظ آثار تاریخی می دانند.

بنیاد مستضعفان مانع اقدامات میراث فرهنگی نیست

مدیركل بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی در گفتگو با مهر، با اشاره به اینكه برابر اسناد رسمی ارگ بهارستان در مالكیت این نهاد است، گفت: با توجه به اینكه قسمتی از ملك تحت عنوان ارگ بهارستان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است میراث فرهنگی استان تنها در سنوات گذشته اقداماتی در جهت ترمیم قسمت های مختصری از این بنا انجام داده است.

حسن سلیمانی بیان داشت: این نهاد در تنها در زمان انجام بازسازی و ترمیم در سنوات گذشته  بلكه در حال حاضر نیز هیچگاه مانع اقدامات سازمان در محل ارگ نبوده است.


وی در خصوی اجرای طرح توجیهی مرمت و تغییر كاربری ارگ به هتل و رستوران بیان كرد: در این خصوص نشست هایی با حضور مسئولین شهرداری و میراث فرهنگی استان صورت پذیرفته و این نهاد مشاركت خود را در اجرای این طرح رسما اعلام كرده است.

هیچ مكاتبه ای برای بازسازی ارگ از سوی مسئولین امر انجام نشده است

وی ادامه داد: علی رغم تعهد سازمان های مذكور مبنی بر تهیه طرح توجیهی متاسفانه تا كنون طرح مورد نظر نه تنها به این اداره كل واصل نشده بلكه به نظر می رسد تا كنون اقدام جدی در این خصوص صورت نپذیرفته است.

مدیركل اموال و املاك بنیاد مستضعفان خراسان جنوبی با اشاره به اینكه تا كنون هیچگونه مكاتبه ای با این نهاد در زمینه بازسازی این بنای تاریخی صورت نگرفته است، تصریح كرد: با توجه به ماده پنج  قانون حفظ آثار ملی مصوب 12 آبان 1309 وظایف مالك و دستگاه های متولی جهت انجام این گونه بنا مشخص شده  و مرمت این بنا بر عهده میراث فرهنگی خراسان جنوبی است.


سلیمانی افزود: جهت اجرای مرمت دلیلی بر واگذاری ارگ وجود نداشته و سازمان میراث فرهنگی استان با حفظ مالكیت این نهاد می تواند عملیات مربوط به مرمت و حفاظت از این ملك را به انجام برساند.

وی با بیان اینكه این نهاد آمادگی لازم برای هر گونه همكاری را با سازمان های متولی را دارد، ادامه داد: بنیاد مستضعفان استان به منظور بهره وری بهینه از ارگ بهارستان و سایر املاك خود آمادگی مشاركت در راستای اجرای طرح های اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و ... را با تمامی سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی را دارد.

وی در پایان در خصوص اجاره ارگ بهارستان به مستاجر گفت: این نهاد ملك مذكور را تا كنون به هیچ شخصیت حقیقی و حقوقی بعد از انقلاب اجاره نداده است و فردی كه در این ارگ زندگی می كند از50 سال پیش در محل بوده است و به عنوان سرایدار ارگ محسوب می شود.



میراث فرهنگی پیش از این تجاوز نهادهای مختلف به حریم این بنای تاریخی را عامل تخریب بنا عنوان كرد اما هم اكنون آیا با اظهارات بنیاد مستضعفان استان به عنوان مالك این بنا باز هم خواهد توانست تقیصر كوتاهی در انجام وظایف را بر گردن سایر ارگانها بیندازد؟

در  زمینه انجام اقدامات مرمتی، از سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی خواستیم تا اقدامات انجام شده در ارگ بهارستان را عنوان نماید كه پس از چندین مكاتبه نمابری برای اقدامات انجام شده به شرح ذیل به دفتر خبرگزاری مهر در بیرجند ارسال شد.

معاونت حفظ و احیاء بناهای تاریخی سازمان میراث فرهنگی خراسان جنوبی آوار برداری كف محوطه به عمق 90 سانتی متر و نمایان سازی كف اصلی، مرمت و بازسازی ازاره های نماهای داخلی، پوشش سقف اتاقهای ضلع شرقی،ترمیم و بازسازی پوشش شكسته اتاق های ضلغ شمالی، با اندود كلی ضلع شمالی و بازسازی پی مانده  و آماده سازی جهت اجرای سقف اتاق های ضلع شمالی را از اقدامات خود در ارگ بهارستان بیرجند برشمرده است.


اما شواهد حاكی از آن است كه معلوم نیست كه نخاله ها در كدامین سال جمع آوری و مرمت ها انجام شده زیرا به نظر نمی رسد كه اقدامات سازمان میراث فرهنگی همان اقداماتی است كه در دو سال گذشته عنوان شده و اقدام جدیدی در این بنا رخ نداده است.

ما امیدواریم كه با انتشار این گزارش بتواند تلنگری به میراث فرهنگی زده باشد كه تا دیر نشده و این بنا با كوچكترین لرزشی فرو نریخته است و بعد مسئولین بخواهند تقصیر را گردن یكدیگر بیندازند اقدامی برای جلوگیری از تخریب این بنای تاریخی با ارزش استان انجام شود.