خط و نشان عربستان برای کاخ سفید

النهار/
باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا همین چند هفته پیش بود که اعلام کرد، باید اسرائیل و فلسطین به توافق برسند که کشور مستقل فلسطینی بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ تشکیل شود و این یک معادله ثابتی است. پس از آن بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در نطقی در برابر کنگره این مرزها را رد کرد و از وضعیت فعلی اسرائیل دفاع و بر حضور نظامی این رژیم در کرانه باختری رود اردن تاکید کرد. اوباما اظهارات نتانیاهو را شوک‌آور توصیف کرد و در سخنرانی‌اش در آیپک نیز آن را بیان داشت، وی در آنجا نیز مجددا تاکید کرد که باید مرزهای ۱۹۶۷ به رسمیت شناخته شود اگر چه تعدیلات بسیاری در اظهاراتش نسبت به نطق قبلی‌اش بیان داشت تا خشم یهودیان امریکایی که اکثرا اسرائیل را تایید می‌کنند، برانگیخته نشود.

تمامی این مواضع امیر ترکی فیصل، سفیر سابق عربستان در واشنگتن و رئیس سابق امنیت ملی عربستان را عصبانی کرد و در مقاله‌ای که اخیرا برای روزنامه واشنگتن پست نوشت، به گونه‌ای پاسخ اوباما را داد که تا به حال سابقه نداشته هیچ کدام از رهبران عربی این گونه علیه مقامات امریکایی صحبت کرده باشند. ترکی فیصل چه گفت؟

او گفت که طرح صلح امریکایی – اسرائیلی محکوم به شکست است و همچنان درگیری فلسطینی – اسرائیلی بدون وجود راه حل باقی می‌ماند اگر بنا باشد همچنان سیاست امریکا مبتنی بر حفظ دوستی نزدیک با اسرائیل باشد و بخواهد فقط خواسته‌های آن را به رسمیت بشناسد در این صورت هیچ راه حلی برای حل مسئله فلسطین یافت نخواهد شد. او همچنین گفت به هیچ وجه امکان ندارد به مانورهای سیاسی داخلی امریکا و تندروی‌های اسرائیلی اجازه داده شود که در برابر حق فلسطینیان بایستند تا مانع زندگی خوب آنها شوند، آنها نیز حق دارند فرصت‌های مساوی با فرصت‌های برادران مقیمشان در خارج از اراضی اشغالی داشته باشند.

ترکی فیصل تاکید کرد، فلسطینی‌ها حق دارند که به تلاش‌های امریکا بی‌اعتنا شوند و به سازمان ملل برای رسیدن به کشور مستقلشان بروند. این سیاست به طور کامل مورد حمایت عربستان سعودی، جامعه عرب و اکثریت جامعه جهانی است. اوباما از این پروسه انتقاد کرده ولی در نهایت او نیز می‌پذیرد که کارهای اسرائیل غیرقانونی است و باید حق فلسطینیان را به رسمیت بشناسد.

وی این پرسش را مطرح می‌کند که چرا فلسطینی‌ها نباید به دنبال حقی که اسرائیل از سال ۱۹۴۷ تا کنون از آنها ستانده در سازمان ملل بروند؟ سپس خطاب به اوباما می‌گوید، او باید درک کند که جهان عرب از این به بعد اجازه نمی‌دهد که فلسطینی‌ها حقوقشان ضایع شود، تحرکاتشان را به بند بکشند، به اقتصادشان آسیب بزنند و خانه‌هایشان را ویران کنند.

شاهزاده صاحب نفوذ عربستانی تاکید می‌کند، عربستان حامی سیاسی و مالی اصلی فلسطینیان برای رسیدن به آزادی این حق مشروعشان است و از قدرت اقتصادی بسیار بالای خود که ضامن ثبات و رشد روزافزونشان است برای رسیدن فلسطینیان به هدفشان نهایت بهره را می‌برد. عربستان اسب اصیل خاورمیانه و مهد اسلام است و این قدرت را دارد که همه مسلمانان جهان را در خود جمع کند. ما با تمام قوا در ماه سپتامبر در حمایت از فلسطینیان به سازمان ملل برای اعلام کشور مستقل فلسطینی می‌رویم. اگر امریکا گمان کرده است که اسرائیل هم‌پیمان همیشگی آن است که نمی‌تواند از آن دست بشوید پس باید این را هم بداند که در منطقه بازیگران دیگری نیز هستند که نمی‌تواند از آنها به راحتی صرف نظر کند. اگر امریکا آینده خود را با اسرائیل به قمار گذاشته بداند که به هیچ وجه سیاست حکیمانه‌ای پیش نگرفته و مسیر آینده فلسطینیان را نه اسرائیل طراحی می‌کند و نه امریکایی‌ها.

وی همچنین به امریکا هشدار می‌دهد، واشنگتن بداند اگر بخواهد از حق وتو در برابر فلسطینیان در مجمع عمومی سازمان ملل استفاده کند و نگذارد که کشور مستقل فلسطینی تشکیل شود عواقب بسیار وخیمی در انتظارش خواهد بود تا آن جا که روابط واشنگتن و دیگر کشورهای عربی و جهان اسلام به طور کلی به شدت تیره خواهد شد.

ترکی فیصل همچنین تاکید می‌کند، اعراب عادت کرده‌اند که برای همه راه حل‌ها نه بگویند ولی الآن همگی می‌خواهند بله بگویند. آیا اسرائیل این بار می‌تواند عواقب رفتارهاییش مشابه همان سختی‌هایی را که در گذشته بر اعراب تحمیل کرد، تحمل کند؟

قطعا اظهارات فیصل با روی خوش اهالی واشنگتن مواجه نخواهد شد، برای همین رابرت ساتلوف، یکی از مسئولان "مرکز خاورمیانه واشنگتن" می‌گوید: «عربستان فقط تهدید می‌کند ولی امریکا همین چند وقت پیش از حق وتوی خود علیه محکوم ساختن اسرائیلی‌ها بر سر شهرک‌سازی‌ها استفاده کرد و عربستان هیچ واکنشی از خود نشان نداد.»

عده‌ای دیگر نیز می‌گویند که عربستان فقط برای حفظ منافع امریکا در همین نشست اخیر اپک با اکثریت اعضا مخالفت کرد و همین مسئله گواهی بر این است که چندان نمی‌توان به اظهارات عربستانی‌ها اعتنا کرد.

اما عده‌ای دیگر می‌گویند که نباید این گونه به اوضاع نگریست. حقیقت این است که روابط عربستان و امریکا مدتی است که چندان حسنه نیست، نه به دلیل اسرائیل و فلسطین بلکه به دلیل مواضع واشنگتن در قبال بهار عربی و به سبب بی‌اعتنایی امریکا نسبت به افزایش خطر ایران علیه ریاض و منطقه خلیج فارس و انفجار اوضاع در یمن و تسلط کامل حزب الله بر دولت در لبنان.

به هر حال این نظر ترکی فیصل بود که در نشریه واشنگتن‌پست منتشر شد، آیا اظهارات او را باید همان مواضع عربستان دانست؟ یا باز هم باید اعتراضی از سوی ریاض به واشنگتن برای بی‌توجهی به نیازهای آن به حساب آورد؟

فعلا هیچ پاسخ روشنی برای این پرسش‌ها نمی‌توان یافت. حتی کسی نمی‌داند که واقعا اظهارات فیصل را باید مواضع رسمی عربستان دانست یا خیر. اما آنچه تحلیلگران و ناظران منطقه احساس می‌کنند این است که اوضاع منطقه و به طور کل جهان عرب به ویژه منطقه خلیج فارس خوب نیست و جایگاه اسرائیل نیز هم در امریکا و هم در دنیای عرب بسیار ضعیف شده است. به ویژه این که اوباما آمادگی ندارد مواضع جدی و قاطعی به دلیل مسائل انتخاباتی و اقتصادی در برابر اسرائیل اتخاذ کند.