سودجویی ونزوئلا از تحریم نفتی ایران

دیپلماسی ایرانی: زمانی كه موضوع ونزوئلا به میان می‌آید، بیش از هر چیز رئیس جمهور چفیه به گردن بسته این كشور در ذهن تصویر می شود كه مسرور از سود‌های كلان اقتصادی ناشی از همراهی ایدئولوژیكی با ایران با همتای ایرانی خود عكس یادگاری می‌گرفت. هوگو چاوز در طول یك دهه گذشته ركورددار سفر‌های مكرر به تهران بوده و البته محمود احمدی‌نژاد نیز سفر‌های وی را بی پاسخ نگذاشته و بیش از نیویورك كه هر سال در آن حاضر می‌شود، به كاراكاس سفر كرده است. اما آیا این روابط به اندازه‌ای كه نشان داده می‌شود، نزدیك و عمیق است؟

ایران در ونزوئلا پایگاه موشكی احداث می‌كند، برای بی خانمان‌های ونزوئلایی مسكن می‌سازد و شماری از شركت‌ها را به فعالیت در خدمات رسانی به مردم این كشور گمارده است. حتی استخراج اورانیوم در ونزوئلا نیز از كمك ایران بی نصیب نمانده و چشم انداز رشد سرمایه‌گذاری‌های ایران در این كشور بسیار روشن است.

در مقابل ونزوئلا به ایران وعده فروش هواپیماهای جنگی را داد كه عملی نشد و زمانی هم در اوج بحران تحریم صادرات بنزین به ایران ادعا كرد كه در این صورت به ایران بنزین صادر خواهد كرد.

اما بیشترین نقش ونزوئلا در ایران به حمایت ایدئولوژیكی باز می‌گردد، چرا كه چاوز با وجود ادامه همكاری‌های اقتصادی و دیپلماتیك با آمریكا، شعار مرگ بر ایالات متحده را سر می‌دهد كه با آنچه ایران می‌خواهد همخوانی دارد. زمانی كه در اوایل دهه 1380 جمهوری اسلامی به موازات استراتژی نگاه به شرق، استراتژی نگاه به آمریكای لاتین را نیز مورد توجه قرار داد،‌ ونزوئلا بهترین گزینه محسوب می‌شد چرا كه رئیس جمهور چپ گرای این كشور به سر دادن شعار‌های ضد امپریالیستی در آمریكای لاتین شهره بود. این اشتراك ایدئولوژیكی به زمینه‌ای مناسب برای برقراری ارتباط دو كشور تبدیل شد كه منافع اقتصادی ناشی از آن همچنان به سوی ونزوئلا سرازیر می شود.

اما اینكه برقراری یك رابطه دوستانه با كشوری كه به لحاظ جغرافیایی یكی از بیشترین فاصله‌ را در میان سایر كشور‌ها با ایران دارد تا چه حد در تامین منافع سیاسی و اقتصادی ایران موثر است، در ابهام قرار دارد. این در حالی است كه در برخی موارد این دوستی نه تنها منفعتی را نصیب ایران نمی‌كند، بلكه ضرر‌هایی را نیز در پی دارد.

ایران و ونزوئلا از اعضای كارتل نفتی اوپك هستند كه میزان قابل توجهی از منابع نفتی مورد نیاز جهان را تامین می‌كند. اما بر خلاف ایران كه تحریم‌های بین‌المللی موضوع صادرات نفتی آن را نیز تحت تاثیر قرار داده است، ونزوئلا برای صادرات نفت به اقصی نقاط جهان آزادانه عمل می‌كند. این آزادی عمل اكنون ونزوئلا را به رقیبی برای این تبدیل كرده است كه با وجود پایین بودن حجم تولیدات در مقایسه با ایران، از منافع ناشی از اعمال تحریم‌های بین المللی علیه جمهوری اسلامی استفاده می‌كند.

به دنبال ایجاد بدهی‌های نفتی هند به ایران كه تحریم سیستم بانكی آن را ایجاد كرده بود، تهران از احتمال متوقف ساختن صادرات نفتی به هند خبر داد و به همین دلیل شماری از پالایشگاه‌های هند در صدد تامین نفت از منابع دیگر بر آمدند. هرچند گفته می‌شود كه این بدهی‌ها تا پایان ماه جاری میلادی به طور كامل به ایران پرداخت می‌شود و مقامات نفتی ایران نیز از ادامه صادرات نفت به هند سخن گفته‌اند، اما رایزنی مقامات نفتی هند با دیگر كشور‌ها برای تامین نفت ادامه دارد.

در این بین همواره از عربستان سعودی،‌ امارات، كویت و حتی عراق سخن به میان می‌آمد اما اخیرا مشخص شده كه ونزوئلا در چند ماه گذشته جای پای خود را در تامین منابع نفتی هند محكم تر كرده است. برای مثال شركت ریلاینس هند كه بزرگترین واردكننده نفت هند كه حجم قابل توجهی از نفت ایران را در سال مالی گذشته وارد كرده بود، در سال جاری حتی یك بشكه نفت هم از جمهوری اسلامی خریداری نكرده است. گفته می‌شود كه این شركت اخیرا منافع تجاری كلانی را در آمریكا جستجو می‌كند و به همین دلیل از واردات نفت از ایران چشم پوشی كرده است.

این در شرایطی است كه هند در سال جاری بیش از 163 میلیون تن نفت وارد كرده كه بیش از 10 میلیون تن از آن توسط ونزوئلا تامین شده و خریدار مستقیم آن نیز شركت ریلاینس بوده است. این در حالی است كه مقامات نفتی ایران حتی در دورانی كه بدهی نفتی هند از رقم 5 میلیارد دلار نیز تجاوز كرده بود، از لزوم ادامه صادرات سخن می‌گفتند تا در مقابل رقابت و فرصت طلبی عربستان سعودی اقدامی به عمل آورده باشند.

با این وجود ونزوئلا، كشور به ظاهر دوست ایران كه محمود احمدی نژاد رئیس جمهورش را برادر خطاب می‌كند، مانند عربستان از فرصت‌های ناشی از تحریم جمهوری اسلامی به نحو احسن بهره می‌برد و می‌توان گفت كه ضرر ایران به معنی سود سرشار برای ونزوئلا است.

این منفعت طلبی در حالی صورت می گیرد كه ایران طبق قرارداد‌های منعقد شده تامین مالی و كمك به اجرای پروژه‌های مسكن در ونزوئلا كه برای تضمین پیروزی چاوز در انتخابات ریاست جمهوری طراحی شده است را بر عهده خواهد داشت.