دانشگاه 700 ساله پارکینگ خودروهای اسقاطی!

شاید 700 سال پیش زمانی که رشیدالدین فضل‌الله همدانی وزیر دانشمند ایلخانان نخستین مجموعه دانشگاهی جهان را در تبریز راه اندازی کرد هرگز تصور نمی کرد که این مجتمع منحصر به فرد علمی، فرهنگی و تاریخی روزی به پارکینگ خودروهای اسقاطی تبدیل شود.

به گزارش مهر، ربع رشیدی که زمانی کلکسیونی از امکانات یک شهر کوچک شامل کتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالایتام، حمام، مهمانسرا، بیمارستان، مدارس عالی و کارگاه‌های صنعتی بود، متاسفانه همچنان ناشناخته مانده است بطوریکه حتی عده ای از به ثبت رسیدن وقف نامه آن در فهرست میراث مستند سازمان یونسکو بی خبرند.

با وجود اینکه فضل‌الله همدانی برای تامین هزینه‌های ربع رشیدی، املاک فراوانی در نقاط مختلف اعم از ایران قدیم، بخش‌هایی از عراق، افغانستان، گرجستان، ولایت روم، آذربایجان و سوریه وقف این مجموعه کرد اما تنها بنایی که از این املاک فراوان به عنوان نماد دانشگاه ربع رشیدی بر جای مانده، در "محله عباسی" تبریز واقع است.

ربع رشیدی که با میزبانی تحصیل و تحقیق حدود 10 هزار دانشجو و استاد به هفت زبان زنده دنیا، روزگاری کانون علم و هنر دنیا بود و بر سایر مراکز آموزشی معتبر جهان رجحان داشت، با وجود تلاش کجدارومریز مسئولان برای ماندگاری و ثبات این اثر، امروز در بن بست بی توجهی قدرناشناسان فرهنگی و تاریخی، گرفتار بی مهریهای بسیار شده است!

بی مهری به مجموعه ربع رشیدی تا آنجا پیش رفته که صاحبان خودروهای اسقاطی به خود اجازه داده اند، خودروی به دردنخور و مستعمل خود را در محوطه این اثر ارزشمند فرهنگی و تاریخی پارک کنند و صحنه هایی آزاردهنده برای دوستداران آثار تاریخی و میراث فرهنگی به وجود آورند.

متاسفانه بی توجهی متولیان امر با فرعی ترین نگاه ممکن به مجموعه فرهنگی و تاریخی ربع رشیدی باعث شده کمترین نظارت ها به این اثر ارزشمند اختصاص یابد و به این ترتیب محوطه محصور این مجموعه به پارکینگ خودروهای اسقاطی تبدیل شده است!

تاسف بارتر آنکه مسئولان به خود اجازه نمی دهند علاوه بر سرکشی محل، دستور جمع آوری و انتقال این خودروهای اسقاطی را به محلی دیگر صادر کنند و وجود چنین نگاه های سطحی و تک بعدی به آثار ارزشمندی مانند ربع رشیدی، برای فرهیختگان و دوستداران میراث فرهنگی تکان دهنده و زجرآور است.

انتقاد اهالی شرق تبریز و سئوال های بی پاسخ آنان!

اهالی شرق تبریز که از اینهمه بی توجهی نسبت به ربع رشیدی متعجبند، همچنان در انتظار یاری مسئولان ذیربط برای احیای کامل این مجموعه ارزشمند هستند اما در عین حال نمی توانند ناراحتی و نارضایتی خود را از وضعیت به وجودآمده کتمان کنند.

علیرضا، که یکی از همسایگان مجموعه ربع رشیدی است، عدم شناخت مسئولان استان به ویژه مدیران گردشگری از این اثر را از جمله دلایل این بی توجهی دانسته و متذکر می شود که ربع رشیدی به عنوان یک مجموعه متنوع علمی، فرهنگی و تاریخی، می تواند کلید بسیاری از سوالات امروز بشر باشد و نتایج آن الهام بخش تحقیقات و دستاوردهای علمی محققان قرار گیرد، از اینرو کافی است که توجه ها به این مجموعه بیشتر و جدی تر شود.

شهرام نیز یکی دیگر از اهالی محله عباسی که کمی پایین تر از ربع رشیدی صاحب مغازه است، می گوید: بی توجهی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به ربع رشیدی پایانی ندارد و این در حالیست که علاوه بر مشکل ساخت و ساز غیرقانونی در حریم این مجموعه، امروز شاهد پارک خودروهای اسقاطی در محوطه محصور ربع رشیدی هستیم.

مصطفی، دیگر شهروند ساکن در شرق تبریز می گوید: ربع رشیدی در طول زمان، آسیب های مختلفی را متحمل شده و بارها این مجموعه به صورت آگاهانه و ناآگاهانه مورد هجوم قرار گرفته است اما اقدام های غیرفرهنگی عده ای به مرحله ای رسیده است که دیگر هیچ مجموعه و دستگاه نظارتی و اداری توان مقابله با این تخلفات را ندارد و مصداق آن تبدیل شدن محوطه ربع رشیدی به پارکینگ خودروهای اسقاطی است؛ حال برایمان این سئوال وجود دارد که بی توجهی ها تا کی ادامه خواهد داشت؟!

حاج علی اکبر هم که از ریش سفیدان محله عباسی است با اطلاعات ارزشمند تاریخی که در سینه دارد با ما به گفتگو نشسته و می گوید: ربع رشیدی یک گنجینه بی نظیر تاریخی و فرهنگی در کشور و بلکه دنیاست و ما در سالهای گذشته جهانگردان زیادی را دیده ایم که آوازه این مجموعه دانشگاهی را شنیده بودند و به اینجا آمدند تا از نزدیک شاهد این آثار ارزشمند باشند و با عکسبرداری و فیلمبرداری خاطرات زیادی را از این مکان با خود به همراه بردند و سوال ما این است که چرا در حالی که خارجی ها قدر ربع رشیدی را می دانند، اما مسئولان گردشگری ما از آن غافل مانده و اجازه تبدیل شدن این مجموعه به پارکینگ خودروهای اسقاطی را داده اند؟!

رفع نقض حریم، نیازمند همت فراسازمانی است

حفاظت و صیانت از آثار تاریخی و نظارت بر رعایت حریم آن ها از مهم ترین مسئولیت هایی است که به واسطه ثبت یک اثر تاریخی بر دوش متولیان امر قرار می گیرد.

در حالی این وظیفه برعهده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان متولی آثار تاریخی و فرهنگی است که سایر سازمان ها، ارگان ها و مجموعه ها اعم از دولتی و خصوصی نیز طبق قانون موظف به رعایت حریم بناها و آثار تاریخی هستند.

از سوی دیگر برخی از کارشناسان معتقدند که در کنار بی تحرکی مسئولان جهت رفع مشکل بی سامانی و رفع نقض حریم ربع رشیدی، سازمان میراث فرهنگی به تنهایی قدرت کافی برای ممانعت از تجاوز به حریم این مجموعه ارزشمند تاریخی را ندارد.

رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در این زمینه با اشاره به سختی کار این سازمان در انجام وظیفه خود در خصوص ربع رشیدی گفت: رعایت حریم آثار تاریخی برای همه دستگاه ها و نهادها طبق قانون الزامی است و هرگونه تخطی از این امر عواقب و مجازات های قانونی در پی دارد.

تراب محمدی در گفتگو با خبرنگار مهر افزود: در این زمینه رایزنی های فراوانی شده تا مسائلی مانند حریم شکنی مجموعه ارزشمد ربع رشیدی تکرار نشود اما این امر مستلزم فهم دقیق همه مسئولان و نیز مردم از جایگاه آثار تاریخی است.

وی، با اشاره به اهمیت و اثربخشی مجموعه فرهنگی و تاریخی ربع رشیدی، حل مشکلات این اثر را نیاز به همتی فرا سازمانی دانست و ابراز امیدواری کرد، با توجه به اهمیت این مجموعه و تقاضای مردم منطقه، سازمان ها و نهادهای مسئول همکاری مقتضی را در این زمینه داشته باشند.

***
"ربع رشیدی" بارزترین نمونه مساعی و تلاش ایلخانان در عرصه تعالی، رشد و پویایی فرهنگ ایرانی به شمار می رود که توسط "خواجه رشیدالدین فضل الله همدانی" به عنوان یک شهر دانشگاهی در تبریز برپا گشت و امروز هم پس از گذشت بیش از 700 سال، خروارها خاک نتوانسته به حیثیت و هستی آن خدشه وارد کرده و تأثیر آن را در روزگار و ماندگاری آن را در حافظه ملتها مخدوش و نابود سازد.

با همه این اوصاف تداوم بی توجهی و بی مهری ها به مجموعه ارزشمند فرهنگی و تاریخی ربع رشیدی باعث خواهد شد آثاری از این دست نه مایه فخرمان که غمنامه ای برای پر کردن ساعات فراغت مردمان ایران زمین باشد!