ساختار فوتبال ایران باید دموکراتیک شود

بله، تا حدی این گونه است. اما این بخشی از قصه است. بخش دیگر آن نیز به این موضوع برمی گردد که طرفداران تا حد زیادی در جریان گردش مالی باشگاهها هستند  و تقریباً می دانند که به بازیکنان تیم مورد علاقه شان چه مبالغی پرداخت می شود. آگاهی از این امر انتظارات تماشاگران از تیم فوتبال باشگاه مورد علاقه شان را بالا می برد. ما در بسیاری از موارد، این انتظارات را در جملات اعتراضی تماشاگران می بینیم. یعنی می گویند فلان بازیکن این قدر پول می گیرد؛ پس چرا به اندازه پولی که دریافت کرده، تلاش نمی کند؟

مگر تماشاگران اروپایی از ارقام دریافتی ستاره های تیمشان بی خبرند؟

من ده سال پیش در این زمینه تحقیق کردم و فکر نمی کنم که در این مدت ساخت طبقاتی تماشاگران فوتبال در ایران خیلی تغییر کرده باشد. حدود دو سوم از طرفداران پرسپولیس و استقلال، یعنی آنهایی که به ورزشگاه می آیند، جزو طبقات پایین و نزدیک به متوسط هستند. معمولاً طبقات بالا رغبت چندانی به حضور در ورشگاه ندارند.

طبقه متوسط جدید چطور؟

اعضای طبقه متوسط جدید هم حضور پرشماری در ورزشگاهها ندارند. حدود 68 درصد تماشاگران حاضر در ورزشگاهها، متعلق به طبقات پایین هستند، 7 درصد متعلق به طبقات بالا و مابقی متعلق به طبقه متوسط جدید شهری هستند.

در طبقات پایین، دهقانان که حضور چندانی در ورزشگاهها ندارند.

نه، اصلاً.

پس احتمالاً کارگران و حاشیه نشیان شهری در ورزشگاهها حضور می یابند.

اگر بخواهیم با ادبیات جامعه شناسی صحبت بکنیم، نمی توان گفت که این افراد پرولتر هستند. کارگران حاضر در ورزشگاهها بیشتر غیرمتخصص اند. اگر هم مشاغل تخصصی داشته باشند، حرفه خود را به شکل سنتی آموخته اند نه اینکه در مراکز فنی و حرفه ای آموزش دیده باشند.

کارگران صنعتی خیلی به ورزشگاهها نمی آیند؟

نه، به دلایل متعدد به ورزشگاه نمی آیند. البته پرداختن به این دلایل مجال دیگری می خواهد. کارگران صنعتی قطعاً طرفدار تیم های فوتبال هستند ولی به ندرت حاضرند برای تماشای فوتبال هزینه کنند.

لمپن ها چقدر در ورزشگاههای ما حضور دارند؟

سئوال خوبی است. در بین تماشاگران فوتبال، قشر لمپن – پرولتر بسیار زیاد است. من در مطالعه خودم، به این نتیجه رسیدم که لمپن – پرولترهای جامعه ایران صرفاً به دلیل علاقه به ورزش به فوتبال به ورزشگاهها نمی آیند بلکه حضورشان در ورزشگاهها نوعی استفاده از اوقات فراغت است. آنها به ورزشگاهها می آیند تا از طریق گروههایی که تشکیل می دهند، انرژی خودشان را تخلیه کنند و از برخی امتیازات حاشیه ای عالم ورزش نیز بهره مند شوند.

یعنی اگر این افراد درآمد بالاتری داشتند، اوقات فراغتشان را در جاهای دیگری سپری می کردند؟

بافت طبقاتی تماشاگران تغییر کرده است. مطالعاتی که جامعه شناسان انگلستان انجام داده اند، نشان می دهد که از دهه 1960 که فوتبال در این کشور به سمت حرفه ای شدن و تجاری شدن تمام عیار پیش  رفت، بافت طبقاتی تماشاگران ورزشگاههای انگلستان نیز عوض شد.

یعنی طبقات بالاتر بیش از پیش به ورزشگاهها آمدند؟

بله.

چرا؟

زیرا ورزش با اقتصاد پیوند خورد. چه کسانی سرمایه اقتصادی بالاتری دارند؟ علی القاعده افراد طبقات متوسط و بالا. الان مالکان و سهامداران باشگاهها عمدتاً افراد طبقات بالا هستند. کارگران ممکن است در بازار بورس، سهام باشگاهها را تا حدی خریداری کنند اما توانشان در حدی نیست که به قدری وارد این بازار شوند که بتوانند کنترل و مدیریت باشگاهها را در دست بگیرند.
 
از دهه 1960 به بعد، تغییرات مهمی در جهان فوتبال بوقوع پیوست. رسانه ها عمومی تر شدند. تلویزیون در دنیا دامن گستر شد و پخش زنده مسابقات فوتبال به تدریج افزایش یافت. تکنولوژی این امکان را فراهم کرد که رویدادهای ورزشی به داخل خانه های مردم راه یابند. به علاوه، اقتصاد وارد ورزش شد. دلیل این امر این بود که ورزش می توانست بازار مصرفی بزرگی ایجاد کند و در اقتصاد سرمایه داری، که مبتنی بر تولید انبوه است، نیاز به مصرف انبوه وجود دارد.
 
 این امور باعث شد که طبقات متوسط و بالاتر از متوسط، به دلیل منافع موجود در ورزش، به تدریج به شکلی گسترده تر از قبل جذب ورزش شوند. 

اما مطابق توضیحات شما، در انگلستان در کنار تغییر بافت طبقاتی، بر روی فرهنگ تماشاگران طبقات پایین نیز کار شده است؟

بله. طبقه بالا وقتی که به حوزه ورزش می آید، با خودش فقط پول نمی آورد بلکه حضورش تاثیرات فرهنگی نیز بر جای می گذارد. مدیران طبقات بالا، باید بر روی فرهنگ تماشاگران کار کنند تا نهایتاً بتوانند رفتار آنها را در جهت منافع خودشان شکل دهند.

الان اگر زنان بتوانند وارد ورزشگاههای ایران شوند، این موجب تلطیف فضای ورزشگاه و اخلاقی تر شدن رفتار تماشاگران نمی شود؟

آیا ما می توانیم بپذیریم که زنان فقط برای تلطیف فضای ورزشگاهها حق تماشای مستقیم مسابقات ورزشی را داشته باشند؟ آیا این حق زنان است یا اینکه استفاده ای ابزاری است که ما می توانیم از آنها بکنیم؟ به نظر من، حضور زنان در تمامی عرصه های اجتماعی، موجب تلطیف فضا می شود. این به انگاره های فرهنگی ما برمی گردد. یعنی ما هیشمه انتظار داریم در جایی که بانوان حضور دارند، فضای مودبانه تری حاکم شود. ورزشگاه فوتبال هم از این قاعده مستثنی نیست. 
 
من در یکی دو تا از مقالاتم به این موضوع اشاره کرده ام اما در مجموع اکراه دارم از پرداختن به این موضوع که زنان را به ورزشگاه راه بدهیم تا فضای ورزشگاهها تلطیف شود. زنان نباید به عنوان ابزار تلطیف ورزشگاهها بلکه به عنوان انسان هایی محق وارد ورزشگاهها شوند.

در واقع باید گفت اگر حق آنها احقاق شود، فضای ورزشگاهها نیز تلطیف می شود.

بله، قطعا همین طور است اما ما بهتر است ابتدا به این حق اشاره کنیم نه به تلطیف فضای ورزشگاهها.

روحانیان هم جزو کسانی هستند که در ورزشگاهها حضور ندارند. آیا حضور گسترده آنها در ورزشگاه می تواند فضای ورزشگاه  را اخلاقی تر کند؟

جامعه ما تلقی خاصی از روحانیان دارد. اسم " روحانی "، تاثیر خاصی را بر ناخودآگاه جمعی مردم ما بر جای می گذارد. البته شکل حضور روحانیان در ورزشگاهها باید با ظرافت های خاصی همراه باشد؛ زیرا ممکن است به نقض غرض منجر شود. یعنی اگر حضور روحانیان در ورزشگاهها به شکل مناسبی برنامه ریزی نشود، ممکن است حرمت روحانیان نیز مخدوش شود. اینکه روحانیان چطور می توانند در ورزشگاهها حضور یابند تا فضای ورزشگاه اخلاقی تر شود، موضوعی است که باید دقیقاً مورد مطالعه قرار گیرد.  

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی دوره صفوی را در اروپا ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر