تاوان سنگین ازدواج زودرس بر دوش جامعه

ازدواج های زیر سن قانونی در استانهای جنوبی همچون هرمزگان، سیستان و بلوچستان و خوزستان موجب پدید آمدن بسیاری از ناهنجاریهای اجتماعی شده است که جامعه تاوان سنگین این ازدواجها را می دهد.

به گزارش مهر، ازدواج  امری است پسندیده که یک جامعه را به تعالی می رساند اما ازدواج های زودرس و نامطلوب که از روی اجبار یا از سر ناچاری صورت می گیرد به مثابه از چاله به چاه افتادن است، بیراهه ای که به تباهی ختم می شود، هزینه های گزاف بی توجهی نسبت این مسئله بر دوش تمام افراد جامعه خواهد بود.

ازدواج به عنوان مهمترین رخدادی است که موفقیت یا شکست این پیوند مقدس می تواند بر جامعه تاثیر گذارد، در گذشته براساس سنت ها و اعتقادات دینی، بزرگترها فرزندان خود را از سنین نوجوانی برای تشکیل خانواده یاری می رساندند، لیکن با گذر از جامعه سنتی به جامعه نیمه مدرن در کشور و به تبع آن تغییر کارکرد خانواده و انتظارات هر فرد، ازدواج کودکان معضلاتی را به وجود آورده است.

معضل ازدواج زودهنگام صرفاً یک معضل فردی و خانوادگی نیست بلکه به دلیل پیامدهای زیانبار اجتماعی آن، مسئله مربوط به کل جامعه تلقی می‌شود و راه حل اجتماعی نیز می‌طلبد.

آمار 10 ساله استان نشان می دهد که ازدواج های زودرس افزایش یافته، تا جایی که به گفته غلامپور، مدیرکل پیشین ثبت احوال هرمزگان وقوع ازدواج‌های زودرس و با ثبت قانونی در استان هرمزگان در هشت ماهه سال 89،  458 مورد واقعه ازدواج زیر 14 سال در استان به ثبت رسیده که پنج مورد آن بدون منع قانونی در زیر 10 سال اعلام شده است. 107 مورد از اینگونه ازدواج‌ها در بندرعباس و 78، 37، 72، 10، 34، 26، 6، 46 و 24 مورد نیز به ترتیب در شهرستان‌های میناب، رودان، جاسک و بشاگرد، بندرخمیر، بستک، بندرلنگه، پارسیان، قشم و حاجی‌آباد به ثبت رسیده است که طبق آمار موجود، شوهران در اینگونه ازدواج‌ها دارای سنین بین 17 تا 27 سال هستند. همچنین در 10 ماهه سال 90 تنها شش واقعه ازدواج با زوج های زیر 10 سال ثبت شده که نسبت به سال گذشته 3.57 درصد کاهش نشان می دهد.

ازدواج نوجوانان در استان هرمزگان پدیده نو و تازه ای نیست اما به نظر می رسد در کنار دغدغه های برخی مسئولان نسبت به افزایش سن ازدواج، در این میدان گوی را دست گرفته و به آهستگی رو به اوج نهاده است.

بیشتر پژوهشگران معتقدند که ازدواج های نابهنگام و نامطلوب تاثیر بسزایی در افزایش آمار طلاق دارد به طوریکه به گفته یک پژوهشگر فعال حوزه کودکان با استناد به پیمان نامه جهانی حقوق کودک که افراد زیر ۱۸ سال را کودک دانسته، در حال حاضر ۲۵ هزار نفر از کودکانی که ازدواج کرده بودند، طلاق گرفته‌اند.

چنین آمارهایی دور از انتظار نیست زیرا از دیدگاه روانشناسی رشد، بیشتر نوجوانان واقع گرا نیستند لذا اکثر آنها مسئولیت کافی برای ازدواج ندارند.

فتحیه قنادی، مشاوره تحصیلی و تربیتی در این رابطه بیان داشت: سن ازدواج بستگی به شرایط بومی و فرهنگی خانواده ها دارد، به نظر می رسد که ازدواج زودرس یکی از ویژگیها و مقتضیات خانواده های استان هرمزگان شده است.

این مشاوره تحصیلی و تربیتی در ادامه با اشاره به اینکه ازدواج زودرس ماحصل بی سوادی و کم سوادی خانواده است، گفت: ازدواج زودهنگام دختران در خانواده های پرجمعیت که از نظر اقتصادی در تنگنا هستند بیشتر اتفاق می افتد، زیرا والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار می دانند.

بررسی ها نشان می دهد که ازدواج دختران در سنین کودکی در خانواده هایی که پدر معتاد، بیمار روانی، بیسواد یا کودک تک والد یا والد ناتنی داشته باشند و از لحاظ اقتصادی اجتماعی در سطح پایینی باشند، بیشتر است.

قنادی در ادامه می افزاید: این واقعه نابهنگام در مناطق حاشیه نشین این استان که عمدتأ مهاجرهایی با سطح اقتصادی پایین هستند، فقر به همراه تداخل فرهنگی بیشتر مشاهده می شود.

وی با بیان به اینکه در ازدواج زودرس هیچ هدف و تدبیری وجود ندارد و باعث می شود چرخه ای از آسیب بوجود آید، تصریح کرد: مبنای صحیح ازدواج بر سلامت جامعه تاثیر بسزایی دارد ابتدا باید مبنای آن شناسایی شود چرا که ازدواج در سن پایین و قبل از بلوغ فکری، زوج نوجوان با انتظارات متفاوت و برآورد نشده مواجه می کند.

از سویی ازدیاد موالید که یکی از تبعات ازدواج زودرس است، موجب شده که هرمزگان به عنوان یکی از پر زاد و ولدترین استان در کشور شناخته شود.

این مشاور تحصیلی و تربیتی با بیان اینکه دخترانی که زودتر از عرف اجتماعی ازدواج می کنند پس از آگاهی از حقوق خانوادگی و اجتماعی از دست رفته خود برای تغییر موقعیت فعلی تلاش می کنند، افزود:  این افراد به دلیل نداشتن مهارت های اجتماعی و سواد کافی، زندگی زناشویی به سوی ناسازگاری و طلاق و همچنین دیگر خواهی سوق داده می شود، نه تنها خود و همسرشان بلکه به تبع آن فرزندان آنان هم دچار آزار و آسیب های روانی و اجتماعی خواهند شد.

تاثیر مخرب ماهواره بر نوجوانان باعث افزایش ازدواج  زودرس می شود

وی با اشاره به تاثیر مخرب ماهواره بر خانواده ها به ویژه برای نوجوانان بیان داشت: کمرنگ شدن آموزه های دینی در بعضی خانواده ها باعث سست شدن اعتقادات مذهبی نوجوانان شده و بروز بلوغ های روانی، عاطفی وعارضی از طریق وسایل جمعی غیرمعقول نظیر ماهواره منجر به روابط نامتعارف بین نوجوانان یا ازدواج های زودرس می شود.

قنادی با بیان اینکه هم فکری و دخالت صاحب نظران علوم تربیتی در مسائل اجتماعی و پایه گذاری اهداف ضروری است در ادامه تصریح کرد: جابجایی پی در پی مسئولان ذیربط وعدم مدیریت علمی و نبود برنامه بلند مدت و همچنین بی ثباتی در سیاستگذاری کلان اقتصادی و اجتماعی این آسیب ها بوجود آورده است.

این مشاوره تحصیلی و تربیتی عنوان کرد: آموزش از طریق ایجاد فرهنگسراها و دایر کردن کلاس های هنری و فنی و حرفه ای در مناطق محروم و حاشیه نشین این استان یکی از راهکارهای موثر در بالا بردن سطح زندگی و آگاهی خانواده ها به ویژه دختران از حقوق خود در جامعه است.

عصمت لطفی زاده، مسئول دفتر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی بهزیستی هرمزگان در این رابطه بیان داشت: آسیب های ازدواج زودهنگام دختران بیش از ازدواج دیرهنگام است و همچنین دختران زیر 18 سالی که ازدواج  می کنند، مشکلات جسمی و روانی جدی زندگی آنان و کودکانشان را تهدید می کند.

افزایش همسرآزاری در ازدواجهای زودهنگام

مطالعات نشان می دهد دخترانی که به صورت زودهنگام به ازدواج اجباری در سنین زیر ۱۸ تن داده اند، بیشتر به قبول خشونت خانگی و تنبیه توسط شوهرانشان باور دارند. ازدواج زودهنگام منجر به طلاق و جدایی بیشتری هم می شود.

افزایش خشونت خانگی

این کارشناس دفتر پیشگیری از آسیبهای اجتماعی با بیان به اینکه مشاوره اجباری قبل از ازدواج و تایید سلامت روانی پدر و مادر برای تشکیل یک خانواده سالم در جامعه ضروری است افزود: عدم وجود سلامت روانی زوجین  چرخه ای از آسیب های اجتماعی چون خشونت های خانگی و به تبعات آن دیگر معضلات اجتماعی را بوجود می آورد.

وی با اشاره به اینکه یک زوج ابتدا باید درک درستی از زندگی داشته باشند، عنوان کرد: آموزش نقش موثری در ایجاد خانواده موفق دارد اما زمانی قابلیت اجرا پیدا می کند که همه جانبه باشد و همچنین پایه اصلی آن  پیشگیری است.

این کارشناس در ادامه گفته خود افزود: آموزش به تنهایی نمی تواند موثر شود، همیاری همه دستگاه ها به خصوص آموزش و پرورش که متولی بچه ها است در ارتقا سطح زندگی افراد جامعه موثر واقع می شود.

به هر روی مطالعات بیشماری نشان می دهد که ازدواج در سنین نوجوانی احتمال ناشادکامی و طلاق را افزایش می دهد و در مقابل آن ریتم کاهش نرخ طلاق با افزایش سن کندتر می شود.

کم توجهی بسیاری از فعالان حقوق زنان و کودک و نبود نهاد متولی کودکان در کشور باعث شده امور کودکان در حاشیه رها شود و این در حالی است که ازدواج نابهنگام کودکان به ویژه دختران تحت تاثیر شدید عقب ماندگی جامعه قرار دارد و در مقابل پیشگیری ازدواج زودرس و نامطلوب می تواند بسیاری از کودکان را از ورطه فقر و محرومیت رها ساخت.

باید توجه داشت که نوجوانان متاهل به خدمات حمایتی گوناگون نیاز دارند تا اینکه آنها هم بتوانند به ازدواجی موفق دست یابند. از سویی رسانه های جمعی به ویژه تلویزیون می تواند به عنوان مهمترین عامل در شکل دهی مفاهیم مربوط به ازدواج و روابط بین فردی تاثیرگذارتر عمل کند.