از داروهای ضدافسردگی متداول در IBS نیز می‌توان به تری‌سایکلیک آمی‌تریپتیلین، دزیپرامین و تری‌میپرامین اشاره کرد که فعالیت اعصاب را تنظیم می‌کنند و اثرات آنالژیتیک (بهبود درد) ‌ را نیز دارند.

جام جم آنلاین: سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، یکی از شایع‌ترین بیماری‌های روده است و حدود ۱۵ درصد از افراد به این بیماری مبتلا هستند که اغلب در زنان و پیش از ۳۵ سالگی دیده می‌شود.

اصطلاحات دیگری که برای این بیماری استفاده می‌شود، شامل کولون اسپاسمی، کولیت اسپاسمی و کولیت موکوسی (بلغمی) است.

با این حال، بهترین توصیف برای IBS، عنوان یک بیماری مختص به کار ارگان است. این اصطلاح برای کار ماهیچه‌ها و اعصاب ارگان‌هایی مانند مری، معده، روده کوچک، کیسه صفرا و کولون به کار می‌رود، به طوری که کارکرد غیرطبیعی ماهیچه‌ها و اعصاب، باعث عملکرد غیرطبیعی این ارگان‌ها می‌شود.

بیماری‌های کارکردی دستگاه گوارش نه می‌توانند مانند زخم‌های معده، با روش‌های خاص (آندوسکوپی یا اشعه ایکس) دیده و تشخیص داده شوند و نه مانند بیماری سلیاک و کولیت کلاژنی در زیر میکروسکوپ رویت شوند، بلکه تنها با انجام آزمایش‌هایی مانند بررسی تخلیه معده یا حرکت دئودنال (دوازدهه، اولین بخش روده کوچک) مشخص می‌شوند.

کاهش وزن یکی از علائم روده تحریک‌پذیر

در بیماری‌های مربوط به کار دستگاه گوارش از جمله IBS، عملیات نرم شدن، مخلوط شدن، هضم و جذب غذا، به میزان کمی مختل می‌شود و شایع‌ترین عملکرد مورد تاثیر در این بیماری‌ها نحوه انتقال و عبور مواد است که یا انتقال مواد کند بوده و تهوع، استفراغ، ‌ یبوست، نفخ شکم (احساس پری معده) و تورم شکمی وجود دارد یا انتقال مواد سریع است، اسهال و حتی تخلیه غیرطبیعی معده دیده می‌شود.

به گفته متخصصان از آنجا که علائم بیماری اغلب به وسیله خوردن تحریک می‌شود، بیمارانی که رژیمشان را تغییر می‌دهند و کالری کمتری دریافت می‌کنند، ممکن است دچار کاهش وزن شوند.

همچنین این بیماری اغلب با آرامش و فعالیت‌های روزانه فرد تداخل پیدا می‌کند، به عنوان مثال بیمارانی که دچار اسهال هستند، ممکن است نتوانند خانه را ترک کنند یا بیمارانی که پس از غذا خوردن دچار درد می‌شوند، ممکن است از غذا خوردن صرف‌نظر کنند.

از طرفی در بیمارانی که با علائم مرتبط با مصرف غذاهای خاصی مانند شیر، چربی، روغن، سبزیجات و غیره مواجه هستند، حذف شیر می‌تواند باعث دریافت ناکافی کلسیم شود.

سندرم روده تحریک‌پذیر از تشخیص تا درمان

از جمله معیارهایی که توسط محققان در webmed برای تشخیص IBS در نظر گرفته شده، ناراحتی‌ها و درد شکمی حداقل یک بار در هفته برای مدت حداقل دو ماه است که این ناراحتی‌ها باید حداقل با دو مورد از سه ویژگی همراه باشند که عبارتند از: تسکین یافتن با یک حرکت روده‌ای (تخلیه)، شروع مرتبط با تغییر در تکرر حرکات روده‌ای و شروع مرتبط با تغییر در ظاهر مدفوع.

در این میان برای حذف احتمال وجود سایر بیماری‌های دستگاه گوارش، آزمایش‌هایی برای تشخیص وجود دارد، به طوری که تاریخچه کامل از بیمار و آزمایش‌های فیزیکی غالبا علت بیماری را نشان می‌دهد، همچنین آزمایش‌های معمول غربالگری خون برای جستجوی علائم سایر بیماری‌ها و نیز آزمایش مدفوع (از لحاظ علائم عفونت، التهاب یا وجود خون که مشخصه بیماری‌های دیگری است) می‌تواند بخشی از ارزیابی باشد، ضمن این‌که آزمایش حساسیت مدفوع (آنتی‌ژن، آنتی‌بادی) برای عفونت انگلی ژیاردیا نیز منطقی به نظر می‌رسد.

علاوه بر این، بیوپسی دئودنوم برای تشخیص سلیاک، عکسبرداری با اشعه ایکس و آندوسکوپی برای بیماری‌های آناتومیک، قسمت‌های بالایی دستگاه گوارش و انسداد روده و نیز مجموعه روده کوچک و تنقیه باریوم برای آزمایش ایلئوم (انتهای روده کوچک) و کولون و کولونوسکوپی (برای تشخیص سرطان کولون) نیز می‌تواند انجام شود.

در مورد درمان IBS باید گفت از آنجا که مکانیسم‌های ایجادکننده بیماری کاملا شناخته نشده‌اند، در حال حاضر تعداد داروهای موثر برای درمان این بیماری اندک بوده و تاثیر قابل ملاحظه‌ای نداشته‌اند.

آن طور که در سایت medicinenet آمده یکی از علت‌ها، تشابه علائم بیماری با سایر بیماری‌هاست. به عنوان مثال اسهال غالب یا یبوست غالب در بیماری‌های مختلف دیده می‌شود و این در حالی است که هر دارو احتمالا تنها بر یک مکانیسم اثر می‌گذارد بنابراین احتمال اثرگذاری یک دارو بر اغلب بیماران مبتلا به IBS، حتی با علائم مشابه کم است.

ضمن این‌که تغییر علائم مانند تغییر دوره‌های یبوستی به دوره‌های اسهالی ممکن است درمان علائم را پیچیده‌تر کند.

در این می‌ان، داروهای ضدافسردگی و درمان‌های فیزیولوژیک (مانند رفتاردرمانی‌شناختی) ‌ نیز بیشتر علل هیپوتتیکال IBS (عملکرد غیرطبیعی اعصاب حسی و روان) ‌ را درمان می‌کنند تا علائم را.

از طرفی ۲۰ تا ۴۰ درصد از بیماران با دارونما‌ها (داروهای غیرفعال یا قرص‌های قندی) ‌ بهبود پیدا کرده‌اند. درمان یبوست در IBS که ممکن است ناشی از عملکرد غیرطبیعی ماهیچه‌های کولون یا آنوس (مقعد) ‌ باشد با امتحان کردن مکمل‌ها و داروهای مختص درمان یبوست (به هر علتی) ‌ شروع می‌شود.

اولین داروی تایید شده توسط FDA برای درمان دردهای شکمی و یبوست، تگازود (زلنورم) ‌ بود که عوارضی مانند خطر افزایش حمله‌های قلبی را به همراه داشت. یکی از مواد شیمیایی مهم در کنترل یبوست، سروتونین است که توسط اعصاب در روده ساخته می‌شود.

این ماده با پیوستن به برخی از گیرنده‌ها باعث یبوست می‌شود و با پیوستن به انواع دیگری از گیرنده‌ها، از یبوست جلوگیری می‌کند.

دارویی که برای درمان اسهال در IBS تجویز می‌شود، لوپرامید (ایمودیوم) ‌ است که از انقباض ماهیچه‌های روده کوچک و کولون جلوگیری کرده یا آن را آهسته می‌کند.

همچنین داروی آلوسترون (لاترونکس) ‌ نیز برای درمان اسهال و ناراحتی‌های شکمی موثر شناخته شده ولی به دلیل داشتن عوارض جانبی زیاد، تنها در موارد حاد اسهال تجویز می‌شود.

از داروهای هیوسیامین (مانند لوسین) ‌ و متزکوپالامین (مانند پامین) ‌ نیز برای درمان دردهای شکمی استفاده می‌شود که اسپاسم‌های روده را کاهش می‌دهد.

از داروهای ضدافسردگی متداول در IBS نیز می‌توان به تری‌سایکلیک آمی‌تریپتیلین، دزیپرامین و تری‌میپرامین اشاره کرد که فعالیت اعصاب را تنظیم می‌کنند و اثرات آنالژیتیک (بهبود درد) ‌ را نیز دارند.

در این می‌ان، برخی از مبتلایان به IBS نیز با مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیک‌ها (باکتری‌های مفید) ‌ بهبود پیدا کرده‌اند؛ چراکه بیماری موسوم به SIBO که در اثر افزایش رشد باکتری‌های روده کوچک ایجاد می‌شود نیز علائمی مشابه IBS نشان می‌دهد (که با آزمایش تنفس غیرطبیعی هیدروژن مشخص می‌شود.)

از پروبیوتیک‌های موثر می‌توان به لاکتوباسیل‌ها و بیفیدو باکتری‌ها اشاره کرد که باعث سرکوب‌کردن باکتری‌های ایجادکننده علائم در روده می‌شوند یا بر سیستم ایمنی بیمار برای فرونشاندن التهاب تاثیر می‌گذارند. از انواع آنتی‌بیوتیک‌ها نیز می‌توان به نئومایسین، لووفلوکساسین یا سیپروفلوکساسین و مترونیدازول (فلاژیل) ‌اشاره کرد.

تاثیر رژیم غذایی بر IBS

تاثیر رژیم غذایی بر علائم IBS نامشخص است. اگرچه تا اندازه‌ای می‌توانید با محدود کردن غذاهای خاصی مانند سالاد، روغن‌ها، شکلات، آشامیدنی‌های کربنات‌دار و کافئین‌دار، شیر (در صورت نابردباری به لاکتوز)، ‌ شیرین‌کننده‌های بدون قند مانند سوربیتول یا مانیتول، غذاهای مولد گاز مانند لوبیا، انواع کلم، غذاهای چرب و نیز اجتناب از نوشیدن با نی و جویدن آدامس که ممکن است باعث تشدید علائم شوند، به بهبودی علائم کمک کنید.

همچنین افزایش تدریجی فیبر به غذا (برای کاهش یبوست) ‌، خوردن وعده‌های کوچک‌تر و بیشتر (در صورت داشتن اسهال) ‌، نوشیدن آب فراوان، ورزش منظم و کاهش افسردگی و استرس نیز تاثیر بسزایی در کنترل علائم دارد.

یک بیماری با علل متفاوت

عملکرد غیرطبیعی سیستم عصبی در سندرم روده تحریک‌پذیر ممکن است مربوط به اعصاب ماهیچه‌های یک ناحیه از دستگاه گوارش، نخاع یا مغز باشد که شامل اعصاب حسی و حرکتی (مربوط به انقباض و انبساط روده یا ترشح مایع و موکوس به داخل ارگان) می‌شود.

برخی از محققان در گزارشی که medicinenet منتشر کرده، آنومالی در عملکرد اعصاب حسی (ارسال سیگنال‌های غیرطبیعی حسی به نخاع و مغز و احساس درد) را علت بیماری می‌دانند، حال آنکه عده‌ای دیگر از محققان، یک آنومالی در اعصاب حرکتی (مانند فرمان‌های غیرطبیعی از طریق این اعصاب و ایجاد یک اسپاسم دردناک ماهیچه‌ای) را مسوول این بیماری می‌دانند و سایرین عملکرد غیرطبیعی مراکز فرآیند را در این مساله دخیل می‌دانند، چرا که معتقدند این مراکز، حس‌های طبیعی را به اشتباه ادراک کرده یا فرمان‌های غیرطبیعی را به ارگان‌ها ارسال می‌کنند.

در این میان نقش بالقوه گاز ایجاد شده به وسیله باکتری‌های روده در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، توجه زیادی را به خود جلب کرده است و عده‌ای از متخصصان معتقدند جذب ضعیف قندهای رژیم غذایی (از جمله لاکتوز یا فروکتوز) می‌تواند باعث افزایش تشکیل گاز در روده شود.

همچنین چربی‌های غذایی نیز ممکن است در تشدید علائم IBS نقش داشته باشد. در این میان عده‌ای نیز سطح غیرطبیعی سروتونین را در این بیماری دخیل می‌دانند.

همچنین بررسی‌ها نشان داده است، افرادی که وابستگان درجه یک آن‌ها به این بیماری مبتلا هستند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن قرار دارند و مشخص نیست که علت مربوط به ژن یا فاکتورهای مشترک در محیط خانواده یا هر دوی این عوامل است.

برخی محققان نیز تغییرات هورمونی را در این بیماری دخیل می‌دانند، چنان که بسیاری از زنان، علائمشان در طول عادات ماهانه یا نزدیک آن تشدید می‌شود.

استرس نیز می‌تواند در این میان نقش بسزایی داشته باشد. اما اینکه افسردگی و بیماری‌های روحی علت IBS است یا در نتیجه آن، نامشخص است، ‌ هر چند آزمایشات نشان داده‌اند داروهای ضدافسردگی در بهبود علائم بیماری موثر واقع شده‌اند.