الهام تاجریزی، کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان جنوبی در گفت وگو با ایسنا، منطقه خراسان‌جنوبی، با بیان اینکه زرشك درختچه‌ای خاردار است كه بعضاً بصورت وحشي اما دانه‌دار در دامنه كوه‌هاي البرز و ساير نقاط كشور ديده شده است، گفت: زرشك كاشته شده قائنات كه بنام "ياقوت سرخ" مشهور است از نوع بي‌دانه بوده كه ارتفاع بوته آن 1.5و گاهي به دو متر مي‌رسد، برگ‌هاي آن بيضي شكل، دانه‌دار است كه اين برگ‌ها به صورت دسته‌اي در كنار تيغه‌ها مي‌رويند، گل‌هاي زرد رنگ زيباي آن شامل شش كاسبرگ، شش گلبرگ و شش پرچم است كه در ارديبهشت و خرداد ظاهر مي‌شود و چشم هر رهگذري را خيره مي‌كند.

وي ادامه داد: اين گياه مقاوم به شوري و كم‌آبي است كه با آب و بافت خاك جنوب خراسان سازگاري خوبي دارد.

تاجریزی با اشاره به تركيب شيميايي این گیاه، اظهار کرد: برگ، چوب، پوست اين گياه داراي بربرين است كه بسيار سمي است، مقدار اين آلكالوئيد در پوست گياه 1.7 ولي در چوب و برگ آن كمتر است، گل زرشك داراي آلكالوئيد ديگري بنام اوكسياكانتين و نوعي اسانس به مقدار بسيار جزئي است.

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان‌جنوبی با اشاره به خواص درماني زرشک، گفت: طبيعت زرشك سرد و خشك بوده و به علت داشتن بعضي اسيدهاي آلي داراي خاصيت كم‌كنندگي صفراي خون، دفع صفرا از كبد بوده و در افرادي كه شدت عطش دارند باعث نقصان آن مي‌شود و حرارت معده و جگر را كم مي‌كند.

تاجریزی اظهار کرد: اگر زرشك را با داروهاي گرم مانند دارچين و عسل مخلوط و مصرف كنند، براي تقويت جگر و بهبود اسهال‌هايي كه از ضعف كبد بوجود مي‌آيد، به كار مي‌رود.

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان‌جنوبی افزود: اگر افراد كم‌اشتها زرشک بخورند، اشتهاي آنها زياد مي‌شود، افرادي كه سرد مزاجند و يا عادت به قولنج و نفح شكم دارند بهتر است، زرشك را به صورت مفرد مصرف نكنند، بلكه با غذاهاي شيرين طعم مانند نبات و عسل ميل کنند.

تاجریزی با بیان اینکه زرشك را مي‌توان ميوه طول عمر ناميد، گفت: گياهاني كه بوسيله آب زرشك آبياري مي‌شوند طول عمرشان بيش از آنهايي است كه با آب تنها آبياري مي‌شوند.

وی اظهار کرد: زرشك تب بر بوده و داراي ويتامين "ث" است، از اين نظر در ازدياد مقاومت بدن در برابر بيماري‌ها به ويژه بيماري‌هاي عفوني و سرماخوردگي نقش موثر و مفيدي دارد، زرشك خون را تصفيه و ترشح ادرار را تحريك مي‌كند در نتيجه دفع ادرار زيادتر مي‌شود ميوه ترش مزه زرشك در طب سنتي ايران براي رفع خارش و ساير عوارض و همچنين بصورت دم كرده براي خوشبو كردن نفس به كار مي‌رود.

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان‌جنوبی تصریح کرد: مقدار ويتامين ث موجود در زرشك از ليموترش بيشتراست، يكي از مهمترين خواص آن خاصيت انطباق عروق، بخصوص عروق رحمي است، براي كساني كه از درد كيسه صفرا رنج مي‌برند يكي از باارزش‌ترين داروهاست.

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان‌جنوبی گفت: زرشك را توسط پاجوش‌ها از اواسط پائيز تا اواخر زمستان در ميان چاله‌هايي به عمق نيم متر غرس كرده و بلا فاصله آبياري مي‌کنند و از سال دوم در پاييز هرس و شاخه‌هاي خشك و تنه‌هاي كم بارده بريده مي‌شود.

تاجریزی اظهار کرد: اين درخت نياز به آب كم داشته و با هر خاكي حتي شور سازگار است و پايه آن را تا عمق 30 سانتي متر گود كرده تا ضمن رسيدن هوا به ريشه، نفوذ بيشتر آب امكان پذير شود.

وی ادامه داد: زمان برداشت زرشك از اواسط مهرماه تا پايان آبان‌ماه طول می‌کشد و چنانچه در پاييز باران ببارد باعث تولید ميوه زرشك مي‌شود و در صورت عدم ریزش باران برداشت ديرتر و ميوه‌اش شيرين‌تر مي‌شود، شيوه برداشت آن بصورت سنتي و اغلب با بريدن شاخه كه خشك كردن آن را به سهولت مي‌دهد انجام مي‌شود.

کارشناس ارشد ترویج و آموزش کشاورزی خراسان‌جنوبی با بیان اینکه زرشك مرغوب از نوع پفكي است، یادآور شد: در اين روش زرشك را با سرشاخه موجود قطع مي‌كنند و در انبارهاي مخصوص و بر روي داربست مي‌خشكانند و در نوع ديگر با دست برداشت مي‌شود و در خرمن‌هايي كه به همين منظور تهيه شده برای خشكانيدن استفاده مي‌كنند كه بعضاً در كيفيت محصول اثر مستقيم دارد.