اکبر ترکان: نظام پارلمانی وقتی جواب می دهد که نمایندگان مجلس وامدار کسی نباشند

عصرایران - تشکیل نظام پارلمانی یکی از موارد مورد اشاره مقام معظم رهبری درسفر به کرمانشاه بود ؛ ایشان البته ، این موضوع را نه به عنوان گزینه نهایی ، بلکه به عنوان یکی از راهکارهای احتمالی برای آینده کشور مطرح کردند. با این حال ، با تصمیم نمایندگان در مجلس شورای اسلامی فراکسیون نظام پارلمانی تشکیل خواهد شد تا بحث‌های کار‌شناسی برای تشکیل نظام پارلمانی در دستور کار قرار گیرد .

حال این سؤال‌ها مطرح است که برای اینکه نظام ‌پارلمانی در ایران جایگزین نظام ‌ریاستی شود، چه شرایطی لازم است و چه شرایطی را در پی خواهد داشت؟ اصلا چرایی مطرح شدن چنین بحثی چیست؟ 

اکبر ترکان که در کابینه‌های مختلف پس از جنگ حضوری فعال داشته، بر این باور است نظام - پارلمانی زمانی باید جدی گرفته شود که حتما مجلس، مجلسی مقتدر باشد و نماینده‌هایش در شرایطی به صندلی‌های بهارستان تکیه بزنند که وامدار فرد یا گروه‌های خاصی نباشند.
گفت و گوی کوتاه عصرایران با او را بخوانید.

*تفاوت های نظام پارلمانی با نظام ریاستی در چیست؟

در نظام های ریاستی که هم اکنون در کشور ما هم در حال اجرا است، مردم با حضور در پای صندوق های رای رییس جمهوری خود را انتخاب می کنند تا با قرار گرفتن در راس دولت زمام امور را به همراه کابینه  در دست بگیرد.
اما در نظامی که به آن نظام پارلمانی اطلاق می شود، رییس دولت با رای نماینده های مجلس مشخص می شود. پس می توان اینطور گفت که فرق مشخص، این است که رای مردم در نظام ریاستی اهمیت بیشتری دارد و و این دلیل خوبی است تا هر چهار سال یکبار به بهانه انتخابات ریاست جمهوری شاهد شور سیاسی خاصی در جامعه باشیم که ریشه در آرای مردم در انتخابات مهمی چون انتخابات ریاست جمهوری دارد.

*با این توضیحات تغییر شرایط فعلی به نظام پارلمانی را اتفاق خوبی می دانید یا اینکه "صلاح" در تداوم وضعیت حال است؟

 بنده اعتقاد دارم که روی آوردن به نظام پارلمانی به ملزومات مهمی احتیاج دارد که تا آنها را برآورده نکنیم، نمی توانیم به ایجاد تغییر فکر کنیم. ببینید! در نظام های پارلمانی مجلس جایگاه ویژه ای دارد و رای ها اهمیت بیشتری پیدا می کنند. به همین دلیل قبل از هر مساله ای، باید این دغدغه را در ذهن خود رشد دهیم که مجلس مان مجلسی مقتدر، کارشناس و البته مستقل باشد تا آحاد مردم بدانند که کسانی نفر اول دولت را انتخاب می کنند که انتخاب شان انتخابی بر اساس تفکرات شان است و در زمان انتخاب تحت تاثیر افراد یا شرایط قرار نمی گیرند.

همه می دانند و به خوبی خبر دارند و حتی در زمان تبلیغات انتخاباتی به چشم می بینند که هزینه های تبلیغاتی کاندیداهای حضور در مجلس گاهی به چند صد میلیون تومان می رسد که به مراتب بیشتر از حقوق و مزایای چهار سال نمایندگی است.

خب! این سوال مطرح می شود که یک فرد با چه هدف و انگیزه ای هزینه می کند و چطور می خواهد مبالغ خرج شده در تبلیغات را جبران کند؟ واضح است که برخی ها که سرمایه دار هستند و فعالیت های گسترده اقتصادی دارند، با تقبل هزینه های انتخاباتی این شرایط را فراهم می کنند تا بعدها از رانت نمایندگی اش بتوانند استفاده یا بهتر است گفته شود سوء استفاده های لازم را انجام بدهند.
پس می توانیم به این نتیجه مشخص برسیم که مجلسی اینچنینی با نمایندگانی که برای مجلسی شدن بدهکار افراد شده اند، نمی تواند مجلسی باشد که بر اساس آن نظام را به نظام پارلمانی تغییر داد.
باید کسانی در مجلس باشند که به فرمایش مقام معظم رهبری وامدار کسی نباشند . لذا در چنین شرایطی باید قبل از هر مساله ای، به این مساله توجه نشان بدهیم که مجلس مان مجلسی مقتدر و مستقل باشد.

*چه راه حلی برای خروج از این شرایط راه حلی منطقی تر است؟

فساد و ایجاد رانت چیزی نیست که نتوان آن را ریشه کن کرد. به عنوان مثال در کشورهای غربی تشکل ها و چهره های سیاسی در روزهای منتهی به انتخابات باید ترازنامه درآمد و هزینه خود را ارایه کنند و در اظهارنامه به اطلاع عموم و مقامات رسمی برسانند که برای موفقیت در انتخابات از چه کسانی کمک گرفته اند و هزینه های انتخاباتی شان چقدر بوده است.
در این شرایط حزب ها و افراد نه می توانند از کسی پول بگیرند و نه می توانند برای فرد یا گروه هایی با موقعیت خود رانت ایجاد کنند. ما هم اگر این کار را بکنیم، از خطر آلوده شدن انتخابات به پول افراد سودجو مصون می مانیم و در نتیجه مردم بیشتر اعتماد می کنند و البته در نتیجه مشارکت بیشتر و بهتری در اتفاقات کشور شاهد خواهیم بود.

* در نظام پارلمانی جای خالی رای مردم احساس نمی شود؟

نمی توانیم این مهم را نادیده بگیریم که رای مردم در هر 4 سال یکبار آن هم برای انتخاب نفر اول اجرایی کشور هم شور زیادی در جامعه موجب می شود و هم اینکه نشان از اهمیت بالای رای مردم دارد ولی نظام پارلمای فاقد این خصیصه است.

*اما در دهه اول انقلاب نفر اول دولت منتخب مجلس بود.

این درست که در دهه شصت نفر اول دولت را مجلسی ها به راس کابینه می نشاندند، اما این را هم در نظر بگیرید که در آن سال ها رییس جمهور به عنوان تنظیم کننده رابطه سه قوه نقش مهمی داشت که البته بعدها به دلیل ملاحظاتی قانون اساسی تغییر کرد تا رییس جمهوری مستقیما با رای مردم انتخاب شود.

*حرفی مانده است؟

شرایط برای نظام پارلمانی مهیا نیست