بیماری تیفوس چیست؟

تیفوس یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است که توسط شپش یا موش به انسان منتقل می شود نوع شپشی آن بیشتر در مناطق سرد که ممکن است مردم در شرایط غیر بهداشتی زندگی کنند و شپش هم فراوان باشد شایع است.

تیفوس شپشی در صورت بروز معمولا به صورت اپیدمی یا همه گیری دیده می شود . نوع منتقله توسط موش از نوع شپشی خفیف تر بوده و به صورت آندمیک دیده می شومد. این نوع از تیفوس بیشتر در مساکن انسانی که موش زیاد شایع است و بشتر در اواخر تا بستان و فصل پا ییز دیده می شود .

عامل بیماری

عامل عفونی این بیماری در تیفوس شپشی (همه گیر)، ریکتز یا پروازکی و در تیفوس موشی، ریکتز یا تیفی است. ریکتزیاها باکتریهای کوچکی هستند که انگل اجباری درون سلولی میباشند. شکل ظاهری آنها بصورت میله ای یا کروی است.

دوره کمون: این دوره در هر دو نوع تیفوس بین ۱ تا ۲ هفته و معمولا ۱۲ روز است.

دروه واگیری :بیماری تیفوس بطور مستقیم از یک شخص به شخص دیگر قابل انتقال نیست.

مخزن بیماری :مخزن ریکتزیاها در تیفوس شپشی (همه گیر)انسان و در تیفوس نوع موشی جوندگان می باشند.حشره ناقل در تیفوس شپشی ،شپش و در تیفوس موشی ،کک می باشد.

تیفوس شپشی (همه گیر)

عفونت توسط شپش ( شپش بدن و شپش سر) آلوده از انسان به انسان منتقل می شود .

چرخه انتقال چنین است
انسان / شپش/ انسان/ شپش

شپش از راه خونخواری از یک انسان بیمار در مرحله ی تبدار آلوده می شود . میکروب در لایه سلول های دستگاه روده ای شپش تکثیر می بابد و در روز ۵-۳ در مدفوع شپش پیدا می شود .

راههای انتقال بیماری

انسان از راه گزش شپش آلوده نمی شود ، بلکه به یکی از راه های زیر آلوده می شود :

(۱) خراشیدن پوست و تلقیح مد فوع آلوده شپش به خود
(۲) کشتن شپش  آلوده بر روی بدن
(۳) به احتمال استنشاق گرد و غبار یا مدفوع شپش آلوده .

شپش آلوده پس از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی میمیرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتز یا در شپش مرده تا هفته ها حفظ شود. . در انسان میکرب می تواند بدون هیچگونه نشانه ای سالها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند . بیماری می تواند بعد ها به شکل خفیف بروز کند . این نوع بازگشت تیفوس را به عنوان بیماری بریل – زینسر می شناسد و ممکن است توسط شپش به دیگران سرایت کند. در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتما لا ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند . شپشها معمو لا۲-۶ روز بعد از خونخواری  آلوده کننده هستند .

ب) تیفوس آندمیک یا موشی

یک بیماری مشترک انسان و جانوران است . مخزن عفونت موش است. در موش عفونت به شکل نا پیدا ، دراز مدت و غیر کشنده است . انتشار عفونت بین موشها به وسیله کک موش (x.Cheopis) و به احتمال کک موش است. هرگاه یک کک موش- و در درجه نخست x.Cheopis سرگردان بماند ، انسان  را آلوده می کند و سبب انتقال عفونت به انسان می شود . و در عمل ، راه انتقال بیماری به انسان گزش کک موش نیست ،

علائم بالینی

علائم بالینی معمولا بصورت سردرد ، عرق ، تب و دردهای عمومی تظا هر می یا بد. در پنجمین یا ششمین روز بعد از بروز نشانه های بیماری دانه های قرمز رنگ اول در قسمت بالای شکم و سپس در تمام بدن غیر از صورت و کف دست و پا ظاهر می گردد . معمو لا آ ثار مسمو میت بسیار وا ضح بوده و بیماری بعد از ۲ هفته تب متوالی فرو کش کردن تب خاتمه می یابد. میزان کشندگی با افزا یش سن زیاد می شود و در صورت عدم درمان به ۱۰تا۴۰ درصد می رسد. علائم تیفوس کنه ای مشابه تیفوس شپشی و خفیفتر از آن و میزان کشندگی در این نوع برای تمام گرو ههای سنی حدود یک در صد است.

درمان آنتی بیوتیک های انتخابی جهت درمان تیفوس معمو لا دا کسی سیکلین یا تترا سیکلین همراه کلرا مفنیکل خوراکی می باشد.

پیشگیری و کنترل

۱-  رعایت بهدا شت محیط و بهداشت فر دی ، بویژه استحمام و شستشوی مرتب لباسها
۲- سم پاشی اماکن و لباسهای آلوده با حشره کشهای منا سب و یا هما هنگی سطوح بالا تر
۳- گزارش تلفنی و فوری موارد مشکوک
۴- بعد از آنکه بیمار ، البسه و محل زندگی و تما سهای خا نوادگی عاری از شپش یا کنه شدند نیاز به جدا سازی بیمار نیست.
۵- تمام افرا دی که با بیمار  تماس نزدیک دا شته اند باید به مدت ۲ هفته تحت نظارت قرار داده شوند.

تیفوس یک‌ بیماری‌ حاد تبدار ناشی‌ از باکتری (ریکتزیا) منتقله‌ از حشرات آلوده است‌. این‌ بیماری‌ دارای‌ سرایت‌ فرد به ‌فرد نیست‌. این‌ عفونت‌ ممکن‌ است‌ پوست‌، دستگاه‌ عصبی‌ مرکزی‌، لوله‌ گوارش‌ و عضلات‌ را درگیر سازد.

به طور کلی چند نوع تیفوس داریم .تیفوس اپیدمیک یا شپشی که عامل آن ریکتزیا پرووازکی می باشد و شایعترین نوع تیفوس است . تیفوس آندمیک یا تیفوس ککی‌ یا تیفوس موشی که عامل آن ریکتزیا تیفی است .

عامل بیماری تیفوس اپیدمیک ریکتزیا پرووازکی (Rickettsia prowazekii) می‌باشد. در سیر این بیماری ریکتزیا توسط شپش همراه با خون خورده شده و وارد سلول‌های اپی‌تلیال شپش می‌شود. در آنجا به سرعت رشد و تکثیر نموده و باعث پاره شدن سلول‌های جدار معده شپش می‌شود. سپس ریکتزیا وارد حفره معده می‌شود و سرانجام به خاطر پاره شده سلول‌های آن خون به داخل هموسل (حفره عمومی بدن) می شود.

ریکتزیا همراه مدفوع شپش دفع می‌شود که مالیدن یا خاراندن این مدفوع روی زخم یا غشای مخاطی ضعیف (مانند ملتحمه چشم)و یا حتی استنشاق گرد مدفوع خشک شده باعث ابتلای انسان می‌شود. بنابراین انسان از طریق مدفوع یا شپش له شده به بیماری مبتلا می‌شود نه از طریق گزش شپش و انسان به عنوان مخزن بیماری تلقی می‌شود.

شپش آلوده پس از ۱۴-۱۰ روز به علت آلودگی میمیرد ولی ممکن است قدرت حیات ریکتزیا در شپش مرده تا هفته‌ها حفظ شود. در انسان میکرب می تواند بدون هیچگونه نشانه‌ای سالها به صورت عفونت پنهانی باقی بماند . بیماری می تواند بعدها به شکل خفیف بروز کند .

در تیفوس شپشی بیماران در مرحله تب و احتمالا ۲ تا ۳ روز بعد از طبیعی شدن درجه حرارت بدن قادر به آلوده کردن شپش هستند . شپشها معمولا ۲-۶ روز بعد از خونخواری آلوده کننده هستند .

بیماری مشترک انسان و حیوان, بیماری تیفوس

علایم و درمان

علائم معمولا تب ، لرز ، درد عضلانی ، درد شکمی ، سرفه ، سردرد ، بثورات پوستی ( راشهای قرمز) بدون اسکار ، تهوع و استفراغ می باشد . درمان با آنتی بیوتیک هایی نظیر تتراسیکلین ، داکسی سیکلین یا کلرامفنیکل است . رعایت بهداشت فردی بسیار ضروری است .

شرح بیماری

تیفوس کنه ای ‌ یک‌ بیماری‌ حاد تبدار ناشی‌ از یک‌ باکتری‌ منتقله‌ از کنه‌های‌ آلوده‌. این‌ بیماری‌ دارای‌ سرایت‌ فردبه‌فرد نیست‌. این‌ عفونت‌ ممکن‌ است‌ پوست‌، دستگاه‌ عصبی‌ مرکزی‌، لوله‌ گوارش‌ و عضلات‌ را درگیر سازد. در همه‌ سنین‌ دیده‌ می‌شود ولی‌ در کودکان‌ و بزرگسالان‌ جوان‌ شایعتر است‌.

علایم‌ شایع‌

علایم‌ زیر ۵-۲ روز پس‌ از گزش‌ کنه‌ بروز می‌کند:
تب‌ (اغلب‌ تب‌ بالا) همراه‌ لرز
بثورات‌ پوستی‌ قرمز که‌ از دست‌ و پا شروع‌ شده‌ و به‌ مچ‌ دست‌ و پا، ساق‌، تنه‌ و شکم‌ گسترش‌ می‌یابند
سردرد
درد عضلانی‌ و ضعف‌؛ سفتی‌ پشت‌
تهوع‌ و استفراغ‌
گیجی‌؛ اغما

علل‌

باکتری‌ ریکتزیا که‌ در بدن‌ کنه‌ زندگی‌ می‌کند. انسان‌ از طریق‌ گزش‌ کنه‌ معمولاً در فصل‌ بهار یا تابستان‌ مبتلا می‌شود.

عوامل تشدید کننده بیماری

فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری در محیط‌ باز در مناطق‌ آلوده‌ به‌ کن‌
تماس‌ با سگ‌ها

عواقب‌ موردانتظار

در این‌ عفونت‌ اگر درمان‌ آنتی‌بیوتیکی‌ در مراحل‌ اولیه‌ بیماری‌ شروع‌ شود قابل‌ علاج‌ است‌.

عوارض‌ احتمالی‌
عفونت‌ مغزی‌
تشنج‌
نارسایی‌ کلیه‌
هپاتیت‌
تیفوس‌ کنه‌ای‌ در صورت‌ عدم‌ درمان‌ اغلب‌ کشنده‌ است‌ (در اثر پنومونی‌ یا نارسایی‌ قلب‌

درمان‌

بررسی‌های‌ تشخیصی‌ ممکن‌ است‌ شامل‌ آزمایش‌هایی‌ نظیر شمارش‌ سلول‌های‌ خون‌ و آزمون‌های‌ سرم‌شناسی)‌ (بررسی‌ سرم، مایع‌ خون‌ بدون‌ سلول‌های‌ آن) و نمونه‌برداری‌ پوست‌ باشد. سابقه‌ گزش‌ کنه‌ یا مسافرت‌ به‌ مناطق‌ آلوده‌ به‌ کنه‌ به‌ تأیید تشخیص‌ کمک‌ می‌کند.
بیماران‌ دارای‌ بیماری‌ خفیف‌ ممکن‌ است‌ در منزل‌ تحت‌ مراقبت‌ قرار گیرند؛ عفونت‌های‌ شدیدتر نیازمند بستری‌ در بیمارستان‌ است‌ (ممکن‌ است‌ حمایت‌ تنفسی‌ با دستگاه‌ تهویه‌ مکانیکی‌، تزریق‌ خون‌، تحت‌ نظر گرفتن‌ دقیق‌ از نظر عوارض‌ بیماری‌ نظیر نارسایی‌ کلیه‌ لازم‌ گردد.)
رعایت‌ بهداشت‌ دهانی‌ مناسب‌ مهم‌ است‌.

داروها

آنتی‌بیوتیک‌هایی‌ نظیر تتراسیکلین‌، دوکسی‌سیکلین‌ یا کلرامفنیکل‌.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا برطرف‌ شدن‌ تب‌ و سایر علایم‌ در بستر استراحت‌ نمایید.

رژیم‌ غذایی‌

رژیم‌ خاصی‌ نیاز نیست‌. بیمار خیلی‌ بدحال‌ ممکن‌ است‌ نیازمند تغذیه‌ وریدی‌ باشد. در سایر بیماران‌ رژیم‌ غذایی‌ به‌صورت‌ وعده‌های‌ متعدد کم‌حجم‌ ممکن‌ است‌ لازم‌ باشد.

درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟

اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان دارای‌ علایم‌ تیفوس‌ کنه‌ای‌ باشید.
اگر دچار علایم جدید و غیرقابل توجیه شده اید‌. داروهای‌ تجویزی‌ ممکن‌ است‌ با عوارض‌ جانبی‌ همراه‌ باشند.

منبع: پايگاه جامع پزشكان ايران