دو مدرسه ای که وزیران روحانی را تربیت کرد

چند روزی قبل از آنکه ترکیب کابینه حسن روحانی مشخص شود سایت خبری ان بی سی نیوز در گزارشی به حضور تحصیل کرده های آمریکا در کابینه یازدهم اشاره کردو در این ترکیب از محمود واعظی، محمدرضا نعمت زاده، محمد نهاوندیان نام برد. اما فراموش کرد که محمد جواد ظریف را در این فهرست جای بدهد. با این حال این فقط بخش ظاهری ماجراست. بسیاری از چهره های فعلی کابینه روحانی از فارغ التحصیلان دو مدرسه حقانی و علوی هستند.

ترکیب کابینه روحانی که مشخص شد یک ویژگی تحصیلی در کلیت کابینه مشهود بود و آن تحصیل اعضای کابینه در دو مدرسه معروفی است که در سیر انقلاب نقش ماندگار داشته اند. مدرسه حقانی و مدرسه علوی که به مدرسه دیپلمات ساز معروف است سهم چشمگیری در تربیت وزیران روحانی دارد.

اکثر مدیران و دولتمردان انقلاب از فارغ التحصیلان و یا از اساتید مدرسه حقانی هستند. این مدرسه در سال های پایانی دهه 1330 و بنا به ضرورتی که برخی روحانیون روشنفکر از جمله آیت الله سید محمد حسین بهشتی در تحول در دروس حوزوی احساس می کنند ایجاد می شود. آیت الله بهشتی درباره این ضرورت می گوید: «در سال 1339ش ما سخت به فكر سامان دادن به حوزه‌ علمیه‌ی قم افتادیم و مدرسین حوزه جلسات متعددی داشتند برای برنامه‌ریزی نظم حوزه وسامان دهی به حوزه، در دو تا از این جلسات بنده هم شركت داشتم. كار ما در یكی از این جلسات به ثمر رسید و در این جلسه آقای ربانی شیرازی و مرحوم آقای شهید سعیدی و خیلی دیگر از برادران شركت داشتند، آقای مشكینی و خیلی‌های دیگر و ما در یك برنامه‌ای در طول یك مدتی توانستیم یك طرح و برنامه‌ی تحصیلات علوم اسلامی در حوزه تهیه كنیم در هفده سال.»"

به گفته آیت الله جنتی دبیر فعلی شورای نگهبان و از اساتید این مدرسه به نظم آوردن حوزه‌ بی‌نظم و تشكیلاتی نمودن آن و نیز ترس از هم پاشیدگی حوزه و سلطه و دخالت رژیم در آن از عواملی است كه در اصلاح حوزه و تأسیس مدرسه‌ی حقانی تأثیر داشته است. آیت الله مصباح یزدی، آیت الله بهشتی، مرتضی آقاتهرانی، روح الله حسینیان، علی فلاحیان، غلامحسین محسنی اژه‌ای، حتی غلامحسین کرباسچی و جمع دیگری از مدیران نظام از مدرسان و محصلان این مدرسه هستند. اما چهره‌های دیگری هم در دولت روحانی هستند که از فیلترهای تربیتی سخت این مدرسه گذشته اند. آیت‌الله جنتی فرزند خود علی جنتی را به همین مدرسه فرستاده و وزیر ارشاد فعلی از دانش آموختگان مدرسه حقانی است. علی جنتی اگرچه فارغ التحصیل این مدرسه است اما دیدگاه‌های فکری اش به پدر شباهتی ندارد و در این باره در گفت وگویی گفته که «مسائل فکری، موروثی نیست.»

رابطه تحصیلی او با مصطفی پورمحمدی وزیر کشور دولت احمدی نژاد باعث شد که او در سال 84 سفارت کویت را ترک کرده و به دعوت پورمحمدی به تهران بیاید و معاونت سیاسی اولین وزیر کشور دولت احمدی نژاد را بپذیرد اما دولت او و پورمحمدی در وزارت کشور دیری نپایید و هر دو وزارت کشور احمدی نژاد را به زودی ترک کردند تا هشت سال بعد در دولت روحانی این بار یکی در قامت وزیر ارشاد و دیگری در کسوت وزیر دادگستری در کنار هم قرار گیرند. پورمحمدی درباره دلیل ورودش به مدرسه حقانی می گوید: «مدرسه حقانی مدرسه خیلی معروفی بود و به عنوان بهترین مدرسه منظم طلبگی مطرح بود. خب مرحوم آیت‌الله بهشتی رئیس شورای مدرسه بودند، آیت‌الله قدوسی مدیر مدرسه بود. آیت‌الله جوادی جزو مدرسین مدرسه بودند. همینطور آیت‌‌الله مشکینی و آیت‌الله مصباح. آیت‌الله جنتی باز جزو مدیران مدرسه بود. به هر حال این‌ها‌‌ همان موقع هم جزو چهره‌های ممتاز و برجسته حوزه بودند که یا جزو ارکان مدیریتی مدرسه بودند و یا مدرس مدرسه بودند. خب کسی هم که به طور جدی می‌خواست طلبگی کند خواهی نخواهی راغب بود به این مدرسه برود. من آن سال اول که رفتم مدرسه حقانی جذب نکرد و رفتم مدرسه مرحوم آیت‌الله گلپایگانی. یک سال آنجا بودم و سال بعد مدرسه حقانی جذب طلبه داشت که دیگر آمدم مدرسه حقانی و همانجا هم طلبگی خودم را ادامه دادم.»

علی یونسی از چهره های نزدیک به حسن روحانی که از ابتدا نام او به عنوان وزیر اطلاعات کابینه مطرح بود از فارغ التحصیلان مدرسه حقانی است. در مقطعی تصور این بود که بسیاری از فارغ التحصیلان این مدرسه از چهره های امنیتی نظام هستند. مصطفی پورمحمدی در این باره اینگونه توضیح می دهد: «علت برجسته شدن این موضوع این است که مرحوم آیت‌الله قدوسی که دادستان انقلاب شدند از تعدادی از ما‌ها دعوت کرد و یک تیم ۱۵-۲۰ نفره‌ای رفتیم به دادستانی کل. حاکم شرع شدیم، دادستان شدیم و مقامات قضایی را برعهده گرفتیم. وقتی وزارت اطلاعات تشکیل شد و آقای ری‌شهری شدند وزیر اطلاعات، تعداد معدودی از این جمع دعوت شدیم به وزارت اطلاعات. شاید از مدرسه حقانی ۵ یا ۶ نفر رفتیم به وزارت اطلاعات».

اقامت امام در مدرسه علوی از اهمیت این مدرسه در تربیت نسل انقلابی حکایت می کرد

مدرسه علوی را در مسیر تحولات انقلاب با اقامت امام خمینی (ره) در این مدرسه می شناسند. این مدرسه تقریبا همزمان با روزهایی که مدرسه حقانی در حال تاسیس بود، شکل گرفته بود. در کوران سیاست زدگی بعد از کودتای 28 مرداد، مؤسسین مدرسه علوی به این نتیجه رسیده بودند که کار سیاسی و دنباله روی از سیاستگران مشکل گشای جامعه دینی نیست و به جای آن باید انسانهای متدین متخصص و تحصیل کرده را با کمک بهترین متخصصان دانشگاهی تربیت کرد. هدف این مؤسسه از ابتدا بسیار آشکار بود: رقابت با نسل تحصیل کرده سکولار، تربیت دانش‌آموختگان متدین در بیشتر رشته‌های مورد نیاز دانشگاهی، به‌خصوص رشته‌های فنی و پزشکی و اثبات این نکته که دین و دانش با هم تنافری ندارند و می‌توان هم تحصیلکرده بود و هم متدین باقی ماند.
تقريباً طيف عمده اي از مديران ميانه اي نظام جمهوري اسلامي در دهه شصت و هفتاد از فارغ التحصيلان مدرسه علوي بوده اند. آن ها بیشتر به عرصه سیاست خارجی راه یافته اند. معروف ترین چهره حاضر در کابینه روحانی که از فارغ التحصیلان مدرسه علوی است، محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان است که بنا به روحیه دینمداری پدرش به این مدرسه راه پیدا می کند. او از شاگردان ممتاز این مدرسه بوده است که به گفته خودش با معدل بالا از این مدرسه فارغ التحصیل می شود. ظریف پس از طی دوران دبیرستان در مدرسه علوی به آمریکا می رود و در آنجا تحصیل خود را ادامه می دهد.

سال 85 در همایش بزرگداشت 50 سالگی تاسیس مدرسه علوی بسیاری از دیپلمات های کشورمان حضور داشتند

محمد نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور هم از فارغ التحصیلان این مدرسه است. او پس از آنکه دبیرستان را از مدرسه علوی به پایان برد، به سفارش پدرش به تحصیل حوزوی مشغول شد. سال ۵۱ وارد رشته اقتصاد شد و لیسانس گرفت. اما فوق لیسانسش را هنگام اوج گیری انقلاب نیمه رها کرد و به جریانات انقلاب ۵۷ پیوست. نهاوندیان هم مثل ظریف در سال 64 همراه همسر و فرزندانش به امریکا رفت تا برای فوق لیسانس دکترای رشته اقتصاد در دانشگاه جورج واشینگتن ادامه تحصیل دهد.

یکی از معروف ترین چهره های حاضر در کابینه روحانی هم که از مدرسه علوی فارغ التحصیل شده است محمدرضا نعمت زاده وزیر صنعت، معدن و تجارت دولت یازدهم است. نعمت زاده دوسال پایانی دبیرستانش را در این مدرسه معروف گذرانده است.

سال 85 همایشی برای گرامیداشت 50 سالگی تاسیس مدرسه علوی برگزار شد که آن همایش محل تجمع بسیاری از سیاستمداران و مدیران میانی نظام و فارغ االتحصیلان دبیرستان محل اقامت امام (ره) بود. از غلامعلی حداد عادل گرفته تا کمال خرازی وزیر خارجه اسبق. آقاي حسيني (اخلاق در خانواده!) يكي از مشهورترين دبيران مدرسه علوي است.

فرزندان شهيد بهشتي هم از جمله دانش آموختگان مدرسه علوي هستند.