جولان شپش‌ها بر سر دانش‌آموزان

فارس: اسم شپش سر که می‌آید، ناخودآگاه ترسی نیز همراهش است؛ به خصوص که موضوع شپش سر در دوره‌ای میان دانش‌آموزان شایع بود.

باور عمومی بر این است که شپش سر در مناطق محروم و با امکانات محدود به وجود می‌آید اما این روزها خبرهایی مبنی بر مشاهده شپش سر میان دانش‌آموزان مناطق مرفه شنیده می‌شود.

مادر یکی از دانش‌آموزان دبستانی در منطقه یک تهران گفت: مادر یکی از همکلاسی‌های فرزندم خبر داد که سه دانش‌آموز کلاس، شپش سر گرفته‌اند.

وی ادامه داد: این خبر به شدت مرا نگران کرد، بررسی کردم و متوجه شدم که موضوع صحت دارد؛ البته مسئولان مدرسه گفتند پیگیر این موضوع هستند و دانش‌آموزان به‌زودی خوب می‌شوند اما راستش می‌ترسیدم که فرزندم را به مدرسه بفرستم و هنوز هم نگرانم.

* شپش سر چیست؟

شپش سر، انگلی خارجی است که انسان در هر سن و جنسی و با هر سطح اجتماعی و اقتصادی را آلوده می‌سازد و مدارس در اقصی نقاط جهان یکی از مهم‌ترین محل‌های بروز آن است.

شپش سر، حشره‌ای بدون بال است که اندازه آن حدود یک تا دو میلی متر است و در سر انسان زندگی کرده و از آن تغذیه می‌کند؛ این شپش تقریباً هر چهار ساعت از خون تغذیه می‌کند.

این حشره دارای شش پا است و طوری خلق شده است که قادر به چنگ زدن به مو باشد ولی توانایی پریدن ندارد؛ شکستن هر پا (با شانه زدن) باعث مرگ شپش خواهد شد.

شپش ماده بالغ طی عمر حدوداً یک ماهه خود، روزانه 4 تا 6 تخم می‌گذارد؛ این تخم ها به مو در نزدیکی پوست سر که دما و رطوبت مناسب را داراست می چسبند و پس از 7 روز، شپش‌ها از تخم سر بیرون می‌آیند و طی 3 بار پوسته‌ریزی به شپش بالغ تبدیل می‌شوند.

* شپش سر چگونه سرایت می‌کند؟

شپش سر از طریق تماس سر یک شخص با سر شخص دیگری منتقل می‌شود؛ شپش‌ها در امتداد ساقه موی کسی که به آن آلوده است حرکت کرده و به موی شخص دیگر می‌روند.

شپش‌ها نمی‌توانند پرواز کنند یا بجهند و در کنار اثاثیه حرکت نمی‌کنند یا از یک صندلی به صندلی دیگر ماشین نمی‌پرند.

تمیز کردن کامل خانه، شستن ملافه‌ها و اسباب بازی‌ها و جارو کردن شدید اثری روی اجتماع شپش‌ها روی سر یک انسان ندارد.

گفته می‌شود زیاد شدن تماس بین انسان‌ها، به ویژه بین کودکان خردسال، به دلیل ایجاد فرصت‌های بیشتری برای منتقل شدن باعث زیاد شدن شپش سر شده است.

استفاده از برس، شانه، کلاه، روسری، شال گردن، بالش، روتختی و حوله افراد مبتلا یا استفاده از وسایل آرایش مشترک عمومی، صندلی وسایط نقلیه عمومی، کمد‌های لباس در سالن‌های ورزشی و استخرها از دیگر راه‌های انتقال شپش است.

* شپش سر در همه جا شایع است

ابتلا به شپش سر در تمام جوامع دیده می‌شود؛ یک بررسی نشان داده است که 2 درصد دانش‌آموزان مدارس ابتدایی در کانادا به شپش سر مبتلا می‌شوند؛ به عبارتی ابتلا به شپش سر ارتباطی با وضعیت اقتصادی ندارد و در تمام طبقات اجتماع ممکن است رخ دهد.

ازدحام جمعیت باعث می‌شود که شپش بتواند از سری به سری دیگر برود و از آنجایی که تماس نزدیک در بچه‌ها امری شایع است، شپش سر بیشتر در این گروه سنی اتفاق می‌افتد؛ هر چند هر کس در هر شرایط آب و هوایی ممکن است مبتلا شود.

* تهیه دستورالعمل جدید برای مبارزه با پدیکلوزیس سر در مدارس

محمد چینیان، مدیرکل دفتر سلامت و امور تندرستی وزارت آموزش و پرورش اظهار داشت: بحث مبارزه با پدیکلوزیس سر یک موضوع جهانی است و مربوط به کشور ما نیست بلکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز وجود دارد.

وی با بیان اینکه مدارس دارای تراکم جمعیتی زیاد و در مکان‌هایی که امکان شیوع پدیکلوزیس سر وجود دارد، آموزش و پرورش آموزش‌هایی را برای مربیان بهداشت، والدین و دانش‌آموزان دارد، ادامه داد: نگاه ما در مورد طرح مبارزه با پدیکلوزیس سر، آموزشی است؛ به این معنی که مربیان بهداشت و معلمان در دوره‌های آموزش‌های ضمن خدمت شرکت می‌کنند و با بحث‌های پیشگیرانه آن آشنا می‌شوند.

این مقام مسئول افزود: طرح مبارزه با پدیکلوزیس سر سالهاست که در آموزش و پرورش در حال اجراست و امسال نیز دستورالعمل جدید را با همکاری وزارت بهداشت تهیه کردیم.

* نگرانی در مدارس در مورد پدیکلوزیس سر وجود ندارد

مدیرکل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش در پاسخ به این پرسش که «پدیکلوزیس سر در مناطق شمال تهران دیده می‌شود، دلیل آن چیست؟»، گفت: بحث پدیکلوزیس سر به مسائل اقتصادی و اجتماعی جامعه ربطی ندارد و طبق پروتکل جدید، پدیکلوزیس سر به عنوان بیماری محسوب نمی‌شود.

وی اضافه کرد: در کشورهایی که از یک سطح اجتماعی و بهداشتی بالا برخوردار هستند، آمار ابتلا پدیکلوزیس سر وجود دارد و مسئله خاصی نیست و به راحتی می‌توان از سرایت به افراد جلوگیری کرد و فرد را درمان نمود.

چینیان در پاسخ به پرسشی دیگر مبنی بر اینکه دلیل ابتلا به پدیکلوزیس سر چیست؟»، اظهار داشت: عوامل مختلفی منجر به ایجاد پدیکلوزیس سر می‌شود اما مطمئناً از مدرسه به پدیکلوزیس سر مبتلا نمی‌شود بلکه ابتلا از سطح جامعه است که بحث خود را می‌طلبد.

وی با تأکید بر اینکه در طرح مبارزه با پدیکلوزیس سر بحث جداسازی در کلاس درس را نداریم، بیان داشت: جای نگرانی وجود ندارد و به دانش‌آموزان بحث بهداشت فردی آموزش داده می‌شود.

* نحوه درمان شپش سر

در صورت مشاهده آلودگی در افراد خانواده خود به مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید؛ دو بار درمان به فاصله 7 تا 10 روز لازمست چرا که اگر چه با درمان نخست، شپش‌های سر و اکثر تخم‌های آن از بین می‌روند اما از آنجایی که امکان سر برون آوردن آنها تا 7 روز بعد از تخم‌ها وجود دارد لذا بهتر است به فاصله 7 تا 10 روز، درمان مجدد انجام شود تا پیش از آنکه این شپش های جدید بالغ شده و توانایی حرکت پیدا کنند، از بین بروند.

* دستورالعمل اجرایی مبارزه با پدیکلوزیس سر در دانش‌آموزان

هدف کلی از دستورالعمل اجرایی مبارزه با پدیکلوزیس سر در دانش‌آموزان، پیشگیری و کنترل آلودگی به پدیکلوزیس سر در مدارس شهری و روستایی کشور است؛ اهداف اختصاصی آن نیز شامل آموزش و غربالگری است.

الف) آموزش

ـ ارتقاء آگاهی دانش‌آموزان، مربیان بهداشت مدارس و والدین دانش‌آموزان در زمینه‌های پیشگیری و کنترل آلودگی به پدیکلوزیس و تداوم آموزش

ـ ارتقاء آگاهی کاردان‌ها و کارشناسان مراکز بهداشتی درمانی و بهورزان در زمینه پیشگیری و کنترل آلودگی به پدیکلوزیس سر

ب) غربالگری، بیماریایی و درمان

ـ غربالگری و یافتن موارد آلودگی در مدارس سراسر کشور و ارجاع موارد آلوده به مراکز بهداشتی درمانی و خانه‌های بهداشت، استفاده از توان اجرایی بخش‌های مرتبط با سلامت مدارس در سطح دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت آموزش و پرورش

ـ درمان موارد آلوده دانش‌آموزان و خانواده‌های آنان در مراکز بهداشتی درمانی و خانه‌های بهداشت

* شیوه اجرا در مدرسه:

ـ وقتی که یک مورد شپش در کلاس دیده شد، تمام دانش‌آموزان همان کلاس باید بررسی شوند.

ـ خانواده دانش‌آموزان مبتلا نیز باید مورد بررسی قرار گیرند.

ـ موارد جدید باید فوراً درمان شود.

ـ وقتی بیش از سه کلاس در مدرسه درگیر باشند، تمام کلاس‌های مدرسه باید از نظر شپش غربالگری شوند.

ـ معاینه موی سر باید در زیر نور کافی صورت گیرد.

ـ به خانواده دانش‌آموز اطلاع داده شود تا درمان کامل، از آوردن فرزند خود به مدرسه خودداری کند.

ـ دانش‌آموز مبتلا باید تا دو هفته روزانه مورد بررسی قرار گیرد.

ـ بیماریابی، درمان و پیگیری موارد در شناسنامه سلامت یا فرم مراقبت دانش‌آموز لحاظ شود.