خانه «نوه ناصرالدین‌شاه» به نان و نوایی می‌رسد

 از سال‌ها پیش برخی افراد حتی تعدادی از کارشناسان حوزه‌ی میراث فرهنگی، پلاک انتهایی دیوار به دیوار بنای کاهگلی بن‌بست «ناصرالدین‌میرزا» در خیابان صوراسرافیل، بالاتر از ارگ سلطنتی و پشت کوچه‌ی «قورخانه» را خانه‌ی فرزند مظفرالدین‌شاه می‌دانستند. خانه‌ای که بی‌شباهت به یک مخروبه نبود و هنوز هم چند کارگر در آن ساکن‌اند. دیوارهای خانه‌ی اصلی «ناصرالدین‌میرزا» آن‌قدر ساده و خودمانی‌اند که کسی حتی به ذهنش خطور نمی‌کند که اینجا خانه‌ی نوه‌ی ناصرالدین‌شاه قاجار باشد.
 
به گزارش ایسنا، خانه‌ی «ناصرالدین‌میرزا» در سال‌های 1280 تا 1285 به‌صورت چهارصفه و براساس تکنیک معماری کبیری که در آن زمان بیشتر در تهران کاربرد داشت در دو بخش بیرونی و اندرونی و در مساحتی حدود چهارهزار مترمربع ساخته شد.
 
بخش بیرونی‌اش، کالسکه‌خانه، طویله و عمارت بیرونی داشت و بخش اندورنی شامل عمارت اندرونی، ساختمان سرایداری، حمام اعیانی در زیرزمین و یک بالاخانه، راهروی فوقانی بین حیاط بیرونی و اندرونی در کوچه‌ی ناصرالدین‌میرزا و یک راهرو تحتانی بود.
 
فضای بیرونی خانه ناصرالدین‌میرزا
 
هرچند تا پیش از سال 1387 تلاش‌هایی از سوی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران برای رسیدگی و مرمت این بنا انجام شد، اما باز هم دلایل نامشخص نگذاشتند این بنای تاریخی زودتر از این مرمت شود تا این‌که سال گذشته بالاخره با وارد کردن بخش خصوصی، کار مطالعه و مرمت این بنا هم آغاز شد.
 
مشاور پروژه‌ی مرمت خانه‌ی تاریخی ناصر‌الدین‌میرزا با اشاره به این‌که از سال گذشته، مطالعه و تهیه‌ی طرح مرمت این خانه را در دست اجرا دارد به خبرنگار ایسنا گفت: بخش بیرونی خانه در طول سال‌های گذشته خراب شد و حدود دو سال پیش، سازمان بازنشستگی به جای آن، یک پاساژ ساخت. به همین دلیل، اکنون بخش اندرونی خانه که مهم‌ترین بخش تزیینی ساختمان را نیز در خود دارد سالم مانده و مطالعه‌ی آن انجام شده است.
 
فرامرز پارسی با بیان این‌که از زمان آغاز مطالعه و طراحی این بنای تاریخی، فعالیت در راستای رفع خطر روی آن نیز آغاز شد ادامه داد: حدود پنج‌ماه پیش، کار مطالعه تمام و پس از آن، مراحل انتخاب پیمانکار آغاز و دوماه پیش نیز کار اجرایی برای مرمت خانه آغاز شد.
 
او با تأکید بر این‌که اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران نظارت بر مرمت این بنا را از زمان آغاز مطالعه تا پایان مرمت آن برعهده دارد اظهار کرد: براساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده، مرمت کل بنا حدود 18 ماه به طول می‌انجامد که این زمان شامل مرحله‌ی تجهیز و معماری داخلی بنا برای بهره‌برداری از آن می‌شود.
 
وی با بیان این‌که در پروژه‌ی مطالعاتی این بنای تاریخی، کاربری آن به‌عنوان یک واحد پذیرایی پیش‌بینی شده است گفت: این خانه‌ی تاریخی در بخشی از محور فرهنگی - تاریخی تهران قرار دارد که خیابان منتهی به آن که به پیاده‌رو تبدیل شده است، ظرفیت زیادی را برای ورود گردشگران به این منطقه ایجاد می‌کند.
 
به گزارش ایسنا، به گفته‌ی فرزند سرایدار و باغبان خانه - سوسن خیری - فقط قسمت بیرونی خانه برای اقامت ناصرالدین‌میرزا مورد استفاده بوده است.
 
در سال‌های پس از انقلاب، خانه‌ی ناصرالدین‌میرزا مانند همه‌ی خانه‌های مشابه و هم‌دوره‌ی آن پس از رها شدن توسط مالکان اصلی، به مالکیت دولت درآمد.
 
در سال‌های اولیه‌ی پس از انقلاب، دختر ناصرالدین‌میرزا پس از بازگشت از اروپا، درصدد پس گرفتن املاک پدری برآمد، اما موفق نشد. دولت نیز به‌دلیل بدهی‌ای که به صندوق بازنشستگی کشور داشت در دهه‌ی 60 همه‌ی خانه و متعلقات آن را به این سازمان واگذار کرد. از سوی دیگر براساس نقشه‌های موجود، ساختمان بیرونی خانه تا قبل از تخریب توسط صندوق، در اختیار نیروی انتظامی بود تا این‌که در اواخر دهه‌ی 70 و اوایل دهه‌ی 80،‌ سازمان بازنشستگی با هدف بهره‌برداری از این ملک، بخش بیرونی آن را تخریب کرد و با خریدن چند خرده‌ملک مجاور آن، اقدام به تأسیس یک مجتمع تجاری کرد و در اوایل سال 1383 توسط صندوق بازنشستگی بخش بیرونی خراب و به جای آن پاساژ ساخته شد.
 
براساس مطالعات انجام‌شده، بخش اندرونی خانه نیز که توسط اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در سال 1383 شناسایی و پس از مطالعه و دریافت ارزش‌های ویژه‌ی تاریخی و معماری اثر آن ثبت شد.