ایمان محبی که یکی از اهالی کلیدر است می گوید: هرگز هیچ گردشگری تاکنون به بهانه نگریستن به گنجینه های تاریخی کلیدر گام به این سرزمین نگذاشته است و این موضوع نشانگر غربت هزار ساله آثار باستانی این منطقه است.

کلیدر روستایی با خانه های خشت و گلی است که غربت، نور شبهای پرستاره اش را بی فروغ ساخته و کهنه زمانی است که داغ ناآشنایی گردشگران با آثار باستانی این منطقه، قلب اهالی هنر دوست و شیفته گنجینه های تاریخی کلیدر را به درد آورده است.

به گزارش مهر، روستای کلیدر به عنوان یکی از روستاهای پرجاذبه و زیبا دارای گنجینه ای از آثار باستانی است و شاید هیچ ثروتی برای مردم کلیدر بالاتر از تماشای آثار تاریخی این منطقه نباشد، مردم این سرزمین دوست دارند تا گردشگران یک بار هم که شده برای نگریستن به گنجینه های تاریخی به کلیدر سفر کنند.

غربت هزار ساله آثار باستانی در کلیدر

او ادامه می دهد: این منطقه با توجه به آثار تاريخي متعدد، دارای شبهای پرستاره اما بی فروغ است چرا که اغلب گردشگران به دلیل عدم اطلاع رسانی مسئولان میراث فرهنگی از وجود آثار باستانی در این منطقه بی خبرند و تنها از مناظر و جاذبه های طبیعی این روستا بازدید می کنند.

عملکرد ضعیف میراث فرهنگی

او معتقد است که میراث فرهنگی نسبت به اطلاع رسانی نسبت به وجود آثار تاریخی در این منطقه عملکرد ضعیفی داشته است و این امر به هیچ وجه قابل قبول نیست.

محبی با اشاره به مهمترین بنای این روستای تاریخی، بیان می کند: معروف‌ترین بنای این روستا گنبد تاریخی كلیدر است و این بنا در داخل روستا واقع و از تخته سنگ‌های صاف ساخته شده و گنبدی كم ارتفاع دارد ، این بنا، چه در داخل و چه از خارج فاقد تزئینات است. در حال حاضر از ورودی ایوان بنا فقط دیوار‌های جانبی باقی مانده و سقف آن از بین رفته است.

رونق درآمد زایی و تردد گردشگران

یکی دیگر از اهالی این منطقه نیز می گوید: کلیدر روستایی با جاذبه های طبیعی و تفریحی فراوان است اما متاسفانه هیچ گاه در زمینه آثار باستانی این منطقه تبلیغاتی برای گردشگران و مسافران از سوی دستگاه های متولی امر صورت نگرفته است و شاید اگر اقدامی در این خصوص صورت می گرفت می توانستیم روز به روز شاهد تردد و رفت و آمد گردشگران و رونق درآمدزایی باشیم.

نقی شمخانی می افزاید: اين روستا به لحاظ تاريخي نيز يکي از روستاهاي قديمي سرولايت محسوب مي شود و وجود آثار تاريخي در آن بيانگر اين موضوع است و از سویی مهمترین اثر تاریخی این منطقه گنبد تاریخی كلیدر است و این بنا در داخل روستا واقع و از تخته سنگ‌های صاف ساخته شده و گنبدی كم ارتفاع دارد.

ضعف برنامه ریزی برای معرفی منطقه کلیدر

یک پژوهشگر آثار تاریخی نیز با انتقاد از عملکرد ضعیف میراث فرهنگی نسبت به عدم شناساندن آثار تاریخی کلیدر به مهر می گوید: با توجه به وجود آثار تاريخي متعدد، کسي کليدر را با آثار تاريخي آن نمي شناسد و اغلب گردشگران و مسافران تنها براي استفاده از آب وهواي اين منطقه به اين روستا سفر مي کنند وعلت اين امر ضعف برنامه ريزي براي معرفي منطقه است.

سهیل رفیعی عنوان می کند: میراث فرهنگی می توانست با اطلاع رسانی و تبلیغات موثر، گردشگران و مسافران بسیاری را به این منطقه بکشاند اما در حال حاضر با توجه به ضعف برنامه ریزی گنجینه هزار ساله کلیدر در غبار فراموشی به سر می برد.

گنبد کلیدر یکی از معروف ترین بناهای تاریخی

وی با اشاره به معنای منطقه تاریخی کلیدر بیان می کند: در پژوهش‌های انجام شده روی نام كلیدر، گروهی بر این باورند كه كلیدر واژه‌ای پهلوی است كه از دو بخش "كلی" به معنای محكم و "در" به ‌معنای قلعه تشكیل شده است.

وی یکی از زیباترین و معروف‌ترین بناهای این روستا را گنبد كلیدر دانسته و می افزاید: این بنا در داخل روستا واقع و از تخته سنگ‌های صاف ساخته شده و گنبدی كم ارتفاع دارد. به دلیل فرسایش خاك و بالا آمدن خاك زمین‌های اطراف در حال حاضر ارتفاع این بنا از كف زمین‌های اطراف در حدود یك متر پایین‌تر است. در داخل بقعه یك سنگ قبر دیده می‌شود كه به گفته اهالی روستا در گذشته در این محل دو سنگ بوده كه یكی از آنها به سرقت رفته است.

وی توضیح می دهد: گنبد کليدر در وسط روستاي کليدر، يا به قول ساکنان منطقه در "مون ده" واقع شده است. اين بنا در کنار پل داخل روستا قرار دارد، اين اثر در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است ومربوط به حدود قرن هشتم و نهم و دوران حکومت ايلخانيان و تيموريان است. اين بنا به صورت يک چهارطاقي زيبا ساخته شده است که ضلع شرقي آن با يک جلوآمدگي به صورت ايوان و ورودي درآمده است، مصالح به کار رفته در آن تخته سنگ هاي صاف شبيه آجر است. نما از داخل به صورت يک نيم کاسه و از بيرون با نماي سنگ به صورت ناهمواري درآمده است، اين بنا منسوب به جوشن بيک بيات و خانيک السلطان است و به گفته دهيار روستا در داخل دو سنگ قبر وجود داشت که يکي از آن ها چندين سال قبل به سرقت رفته بود که با پيگيري هاي متعدد کشف شد وهم اکنون در موزه کاروان سراي شاه عباسي نيشابور از آن نگهداري مي شود. سنگ قبر دوم نيز در محل موجود است؛ در حال حاضر از ورودي ايوان فقط ديوارهاي جانبي باقي مانده و قسمتي از سقف آن نيز فرو ريخته، با اين حال استحکام اين بنا بسيار زياد است.

این پژوهشگر آثار تاریخی اظهار می کند: در بخش شمالی بنا یك خانه از خانه‌های روستا به دیواره بقعه چسبیده است و دیواره این دو بنا با هم مشترك‌اند، در داخل این بنا دو سنگ قبر بزرگ نیز وجود داشته كه از محل اصلی خود خارج شده و به موزه نیشابور منتقل شده‌اند تاریخ یكی از سنگ‌ها 902 هجری و دیگری 912 هجری است كه هر دو دارای تزئینات زیبا هستند.

قلعه کهنه

وی بنای قلعه كهنه، قلعه كمری، بنای خواجه ابوالقاسم، غار قلعه حاجی، قلعه خراب، حمام نادری، آثار رباط عباسی و امامزاده یحیی بن زید را از دیگر آثار تاریخی و زیبای روستای کلیدر دانست.

این پژوهشگر آثار تاریخی عنوان می کند: تپه قلعه کهنه که قدمت آن به قرن هفتم تا يازدهم هجري قمري برمي گردد، در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است. اين تپه با کوه هاي اطراف متفاوت است و داراي سفال هاي بسيار زيادي است که هر يک رنگ و نقش متفاوتي دارد، اين تپه در قسمت غربي روستاي کليدر در حدود ۲۵ متر از سطح روستا بالاست. اين تپه داراي پستي و بلندي هاي بسياري است که نشان دهنده وجود حيات در مقطعي از تاريخ در اين مکان است.

به گفته وی قلعه حاجی هم یكی دیگر از آثار تاریخی منطقه است كه در شمال روستا و رو به روی تپه قلعه كهنه قرار دارد. از این قلعه تنها بخشی از حصار دور آن باقی‌مانده است. باقیمانده بنا نشان از قلعه‌ای مستحكم دارد كه از سنگ ‌های بزرگ ساخته شده است.

رفیعی با تاکید بر اینکه آثار تاريخي موجود در کليدر نشانگر قدمت اين روستاست، بیان می کند: بناي امام زاده يحيي(ع) نیز مربوط به دوره تيموري، ايلخاني و صفوي، آثار قلعه کمري مربوط به دوره اسلام، آثار رباط شاه عباسي مربوط به دوره صفوي و بناي حمام نادري مربوط به دوره افشاريه است.