"شیر و خورشید سرخ" زنده می شود؟

عصر ایران - پیشنهاد دستیار ویژه و مشاور ارشد رییس جمهور برای تغییر نماد (آرم) « جمعیت هلال احمر» و بازگشت به «شیر و خورشید سرخ» قطعا با واکنش های مثبت و منفی رو به رو خواهد شد.

واکنش های مثبت به خاطر همان استدلال آقای علی یونسی است که در جهان سه نهاد و نماد برای فعالیت های امدادی منطقه ای و بین المللی پذیرفته شده بود: صلیب سرخ، هلال احمر و شیر و خورشید سرخ. حال آن که پس از انقلاب به سادگی این نماد را به تصور رابطه آن با رژیم سلطنتی مسکوت گذاشتیم (والبته هنوز از دست نداده ایم و قابل احیاست) حال آن که انقلاب ایران ضد سلطنتی بود و «تاج» هم با سلطنت مرتبط بود نه شیر و خورشید.



 

 واکنش های منفی نیز طبعا و قطعا درمی گیرد. ابتدا به این خاطر که گمان رود یا به دروغ ادعا و القا شود که پیشنهاد روحانیِ انقلابی و وزیر اسبق اطلاعات، جایگزین شدن شیر و خورشید به عنوان نماد پرچم است! حال آن که باید دقت کرد پیشنهاد ایشان محدود و منحصر به جمعیت هلال احمر است و ربطی به پرچم ندارد و درباره نام «شیر وخورشید سرخ» است نه جایگزینی برای آرم و نماد جمهوری اسلامی.

امام خمینی به صراحت گفته بودند: «بیرق ایران نباید بیرق شاهنشاهی باشد. آرم های ایران نباید آرم های شاهنشاهی باشد. باید آرم های اسلامی باشد. از همه وزارتخانه ها و از همه ادارات باید این شیر و خورشید منحوس قطع شود. عَلَم اسلام باید باشد. این تاج ، اثر طاغوت است.»
 
اشاره امام به «بیرق و علم و آرم» نشان می دهد که منظور آرم مندرج در سر برگ ها و پرچم است و طبعا  اگر احیای عبارت شیر و خورشید سرخ در دستور کار باشد  و به فرض فعالیت دوباره تحت آرم « جمهوری اسلامی ایران» خواهد بود. اشاره امام به «تاج» نیز می تواند ناظر به همان بحث سلطنت باشد که چه بسا بتوان عبارت شیر و خورشید سرخ را جدا دانست که البته نیاز به تامل بیشتر دارد. اما به هر حال حساسیت اصلی بر روی تاج بوده که انقلاب اسلامی و ضد سلطنتی طبعا برانداخت.



  در اصل 18 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز شکل پرچم ونماد آن مشخص شده و قطعا این پیشنهاد نمی تواند ناظر به احیای اصل 5 متمم قانون اساسی مشروطه باشد که تصریح می کرد: «الوان رسمی بیرق ایران، سبز و سفید و سرخ با علامت شیر و خورشید است.»

اهمیت نماد شیر و خورشید در رقابت با «هلال احمر» و «صلیب سرخ» هنگامی دریافته می شود که بدانیم تکاپوی اسراییل برای استفاده از نماد کریستال سرخ  به جای صلیب سرخ به جایی نرسیده است.

علاوه بر این، فعال سازی استفاده از نماد "شیروخورشید سرخ" نیاز به رای گیری و تصویب دوباره در کمیسیون ژنو ندارد. در 23 ژوئیه سال 2000 میلادی دولت ایران در نامه ای رسمی به سوئیس اعلام کرد حق استفاده دوباره از نماد شیروخورشید سرخ را برای خود محفوظ می داند و از وزارت خارجه سوئیس خواسته است دیگر اعضای کمیسیون ژنو 1949 را از این تصمیم آگاه کند.

از سوی دیگر «هلال» نمادی بیشتر عثمانی است تا اسلامی . حال آن که به باور مشهور «شیر» در «شیر و خورشید» یادآور امام علی- اسد الله- است. بهترین گواه این مدعا هم شمشیری است که به دست شیر داده شده حال آن که در شکل عادی شیر- به مثابه نماد شجاعت و متصف به صفت شرزه و ژیان - نیازی به شمشیر ندارد.

برخی بر این باورند که شهرت شیر به عنوان «سلطان» یادآور «سلطنت» است و بدون تاج هم نظام شاهی را در ذهن تداعی می کند. قول معتبرتر اما این است که مشروطه خواهان نیز از این نماد استفاده کردند تا یاد آور برج اسد – مرداد ماه 1285 خورشیدی- و موسم پیروزی انقلاب مشروطه باشد.
برای این که این بحث به بیراهه نرود و بتوان درباره ی پیشنهاد حجت الاسلام علی یونسی سخن گفت اشاره به چند نکته یا یادآوری تاریخی می تواند مفید باشد:

اول این که دستیار رییس جمهور تنها (و تنها) درباره نام جمعیت هلال احمر و بازگشت آن به نام سابق سخن گفته و موضوع آرم و پرچم رسمی کشور مطلقا مطرح نیست و نمی تواند باشد.

دوم این که به فرض تحقق این پیشنهاد، نام تازه باز « جمعیت شیر و خورشید سرخ جمهوری اسلامی ایران» خواهد بود که با «شیر و خورشید سرخ» دوران محمد رضا شاه کاملا متفاوت است. همچون تفاوت ارتش یا بانک سپه یا نمادها و نهادهای دیگر در جمهوری اسلامی با پیش از انقلاب. بنابراین منافاتی با شمول جمهوری اسلامی نخواهد داشت. البته در این حالت بهتر است به جای واژه «جمعیت» نیز واژه ای پارسی به کار رود.



سوم: احتمالا کسانی با نیت خیر و برخاسته از احساسات مذهبی خرده خواهند گرفت که «هلال احمر» با وحدت اسلامی سازگارتر است. در این باره هم باید توضیح  داد که اتفاقا صبغه عثمانی آن پررنگ تر است تا وجه اسلامی.
 
ضمن این که «هلال» فاقد عناصر ملی و شیعی است. ایرانیان شیعه مذهب در شیر و خورشید هم نماد های اسلامی و شیعی را می یابند و هم ملی را و برای ایرانیان غیر شیعه نیز خورشید – که می تواند یاد آور مهر باشد- جذابیت دارد.

از سوی دیگر اکنون که موج تاکید بر عنوان « خلیج فارس» درگرفته «شیر وخورشید» هم می تواند به آن یاری رساند. صرف یک موضوع و موضع -«خلیج فارس» - کافی نیست و نمادهای ملی دیگر نیز باید یا می توانند در کنار آن قرار گیرد.

چهارم: جمهوری اسلامی ایران بر پایه سند چشم انداز 1404 در پی تفوق منطقه ای هم هست. بازگشت عنوان شیر و خورشید نوعی پیروزی در رقابت های منطقه ای نیز هست. از یک سو با دوستان رقیب ( کشورهای عربی و مشخصا عربستان سعودی) و از جانب دیگر در رقابت با اسراییل که از ثبت نماد کریستال سرخ (ستاره داوود) عاجز مانده است.

همان گونه که روس ها با پیروزی انقلاب بلشویکی تنها پرچم را تغییر دادند ولی  نماد دو پرنده خود را از جاهای دیگر کنار نگذاشتند در ایران نیز تغییر آرم پرچم می توانست و می تواند در عین حفظ  آرم شیر و خورشید در جاهای دیگر هم باشد. دست کم اگر آرم تغییر می کند عنوان «شیر و خورشید» و به صورت خاص «شیر و خورشید سرخ» باقی بماند. در نظر داشته باشیم در پرچم سوییس و صلیب سرخ جهانی هم یک نماد واحد به کار رفته اما دو مفهوم مختلف را نمایندگی می کنند.



تاکید این گفتار بر این است که بحث پرچم و قانون اساسی و آرم جمهوری اسلامی ایران نباید با جمعیت هلال احمر درآمیزد: اولی هویت و شناسه جمهوری اسلامی و مصرح در قانون اساسی است و دومی مختص و منحصر به جمعیت هلال احمر و پیشنهاد دستیار رییس جمهور ناظر به دومی است.

همان گونه که سرود «ای ایران» از انحصار گروه های سلطنت طلب خارجی به درآمد و حساسیت های دهه60 درقبال آن مرتفع شده شیر و خورشید به صورت عام و در اینجا «شیر و خورشید سرخ» هم می تواند از نمادی که تداعی کننده گروه های خاص است خارج شود.

یادمان باشد انقلاب 1357 علیه تاج و سلطنت بود نه علیه شیر و خورشید. احیای شیر و خورشید یک نماد ملی و بین المللی ایران را احیا می کند و در رقابت های منطقه ای نیز قابل اتکاست.

هر چند که احتمال تحقق این موضوع بسیار اندک است و بعید به نظر می رسد بتوان سوء تفاهمات پیش گفته را به سادگی زدود اما اگر تحقق یابد همان احساس مثبتی که پس از احیای نام «پرسپولیس» درگرفت ایجاد خواهد شد مشروط بر این که توضیح داده شود:

 اولا ربطی به پرچم ندارد ثانیا هلال بیشتر عثمانی است تا اسلامی ثالثا دفاع از یک برند اختصاصی بین المللی است رابعا «شیر» نمادی صرفا ملی نیست و صبغه مذهبی هم دارد و خامسا صحبت از «شیر و خورشید سرخ» است نه «شیر و خورشید» به صورت اعم.

جالب این که به لحاظ تاریخی همان زمان که شیر به صورت نیمرخ و در حال راه رفتن با خورشیدی نیمه برآمده در پشت آن بر پرچم سه گوش دوره نادری نشسته بود نیز درون دایره خورشید عبارت «المُلک لله» ثبت شده بود که نشان می دهد به لحاظ پیشینه پرچم نیز مباینتی با «الله» نداشته که اکنون به صورت آرم در مرکز پرچم قرار دارد هر چند که ورود به بحث تاریخی پرچم به دلایل پیش گفته امکان تحقق پیشنهاد آقای علی یونسی را کمتر می کند.
و نهایتاً این که اگر امروز شیر و خورشید ملی و مذهبی خودمان را در جمعیت صلیب سرخ جهانی احیا نکنیم ، امکان این که صهیونیست ها بتوانند نماد خود را جایگزین آن کنند وجود دارد و این یعنی تقدیم یک موقعیت بین المللی در انسانی ترین نهاد جهانی به صهیونیست ها.