توجه: بخش تعاملی عصرایران ، پذیرای عکس ، فیلم و یادداشت های مخاطبان است. بدیهی است که آنچه به نقل از کاربران محترم منتشر می شود ، الزاماً دیدگاه رسمی سایت نیست و تنها در راستای تضارب آرا و اندیشه ها منتشر می شود. کاربران عزیز می توانند تصاویر و مطالب شان را به karbar@asriran.com ارسال فرمایند.

کورش عنبری

صندوق‌های قرض‌الحسنه و حساب قرض‌الحسنه نامی است آشنا که اغلب کسانی که با سیستم بانکی کشور مبادلات مالی دارند با آن آشنایی کامل دارند و اکثر مشتریان و گروه‌های اجتماعی از وام‌های قرض‌الحسنه و سختی‌های به دست آوردن آن آگاه‌اند.

این بخش از فعالیت بانک‌های دولتی و خصوصی کشور برای رفع نیازهای ضروری یا کوتاه‌مدت درصدد پرداخت وام‌های قرض‌الحسنه هستند که هم میزان سود تسهیلات آن در حد کارمزد ناچیز است و هم از لحاظ اعتقادی برای جامعه دینی مانند ایران دارای اشکالات شرعی کمتری است.

حال از سوی دیگر به این مسأله نگاهی بیندازیم؛ کم و بیش برای همه‌ پیش آمده که دوستی، آشنایی و یا خویشاوندی تقاضای مبلغی به عنوان «قرض» داشته است. مسئله قرض خواستن گاهی با معذوریت و یا رودربایستی همراه می‌شود و اغلب اوقات باعث به دلخوری و ناراحتی هر دو طرف می‌انجامد؛ حال بار معنایی دو واژه «بدهکار» و «طلبکار» را هم به این قضیه اضافه کنید.

شاید بهترین راه‌حل برای این مسأله، صندوق‌های قرض‌الحسنه خانوادگی و محله‌ای باشد؛ چرا که از قدیم‌الایام معتمدان و بزرگان هر خانواده و یا محله و طایفه برای رفع مشکلات کسانی که به آن‌ها مراجعه می‌کردند، معرف آنان به این صندوق‌ها بودند.

حال بانک‌ مرکزی بخشنامه‌ای به عنوان «حساب قرض‌الحسنه ویژه» به «بانک های دولتی، غیردولتی ، مؤسسه اعتباری توسعه و شرکت دولتی پست بانک» ابلاغ کرده (سایت الف، سوم اسفند 1390) که به‌موجب آن افراد حقیقی و حقوقی می‌توانند بر طبق یک تفاهم‌نامه، بانک را به عنوان عاملیت سپرده‌ی تودیع‌شده توسط خود قرار داده و افراد را برای اخذ وام به بانک بر اساس شرایط تعریف‌شده معرفی کنند.

این یعنی همان ساز و کاری که در صندوق‌های کوچک محلات و مساجد مردم سال‌های سال آن را پیش برده‌اند بدون هیچ پیچیدگی خاصی. اما اگر شما به یکی از بانک‌ها دولتی مراجعه نمایید و این مسئله را مطرح کنید. اولین و راحت‌ترین جواب این است: چنین حسابی نداریم (پاسخ بانک پارسیان به نگارنده) و پاسخ‌های دیگر از جمله برای ما بخشنامه نشده است، در قالب تفاهم‌نامه برای شرکت‌ها حقوقی است، مبالغ چند صد میلیونی امکان این تفاهم‌نامه را داراست و قس علی‌هذا (پاسخ‌های بانک تجارت به نگارنده).

در حالی که اگر این بخشنامه را مطالعه کنید، حتا برای مبلغ ناچیز مانند یک میلیون تومان هم امکان افتتاح حساب در قالب این نوع سپرده قرض‌الحسنه در نظر گرفته شده است.

شاید بانک‌ها به مثابه بنگاهی اقتصادی در این مشارکت سودی نمی‌بیند، لیکن سودهای کلانی که از سپرده‌های قرض‌الحسنه مردم عاید آن‌ها می‌شود و حاتم‌بخشی از انبان خلیفه که در قالب جوایز و قرعه‌کشی سالانه انجام می‌دهند، مؤید این مسئله است که آن‌ها دوست دارند دمار از روزگار متقاضی وام‌های خردی چون: ازدواج، درمان، ودیعه مسکن و... در بیاورند تا از خیر گرفتن آن بگذرد و البته چند صباحی بیشتر از سپرده‌های بی‌چشمداشت سپرده‌گذاران منفعت برند.

این ساز و کار می‌توانست بسیاری از مشکلاتی که در مسیر کسانی که مایل‌اند به‌ هر عنوانی قرضی را به کسی یا اشخاصی بدهند و عزت‌نفس و شخصیت آن‌ها را در نظر داشته باشند و در ضمن از برخی مشکلات که گاهی در این مسیر برای دو طرف وجود دارد دوری کنند، طرحی بسیار مفید و کارآمد است.

اما با اوصافی که ذکر شد، آیا بنگاه‌های اقتصادی سودمحوری چون بانک‌های ما تن به چنین خدمات اجتماعی عام‌المنفعه‌ای خواهند داد؟