حوادث طبیعی در دو گروه قابل پیش‌بینی و غیرقابل پیش‌بینی دسته‌بندی می شوند، سیل ، خشکسالی، رانش زمین و ... را می توان پیش‌بینی کرد و حادثه‌ای مانند زلزله همچنان غیرقابل پیش‌بینی است، این روزها اما بحث بر سر قابل یا غیرقابل پیش‌بینی بودن حادثه‌ای است که 9 روز پیش تهران را در نوردید، صحبت از طوفان است و هنوز معلوم نیست غافلگیرشدن تهرانی‌ها در طوفان 12 خرداد ماه ناشی از کوتاهی دستگاه‌هایی نظیر هواشناسی در پیش‌بینی و اعلام به موقع آن بوده یا طوفان را نیز باید در کنار زلزله در گروه حوادث غیرطبیعی جای دهیم.

به گزارش ایسنا، عصر روز 12 خرداد ماه طوفانی ویرانگر با سرعتی حدود 120 کیلومتر بر ساعت پایتخت را درنوردید، حادثه که گفته می شود کم سابقه بوده و حداقل در 50 سال گذشته مشابه آن ثبت نشده بود و احتمالا تا 200 سال آینده هم مشابه آن در تهران رخ ندهد، اما این حادثه پنج کشته برجای گذاشت، قریب به 90 نفر را مصدوم کرد، هزاران نفر را به وحشت انداخت و میلیاردها تومان خسارات مالی به شهروندان و دولت وارد کرد و معلوم نیست که اگر وقوع این حادثه به موقع پیش‌بینی و اعلام شده بود بازهم این خسارات و تلفات به تهرانی ها تحمیل می شد یا خیر.

دقایقی پس از وقوع طوفان تهران ، هادی رحمتی - مدیر کل بحران استان تهران در گفت وگویی با ایسنا مدعی شد که وقوع این طوفان ر ا از قبل پیش‌بینی کرده‌بودند و به همین دلیل دستگاه های امدادی در آماده باش هستند، از سوی دیگر از آنجایی که مرجع پیش بینی این حوادث سازمان هواشناسی است مراجعه به سایت این سازمان نشان داد که برای روز دوشنبه ، 12 خرداد تنها وزش شدید باد پیش بینی شده بود و مشابه این پیش بینی بارها و بارها در هواشناسی اعلام شده اما به دنبال آن طوفان رخ نداده بود. همچنین مفهوم طوفان با وزش باد شدید متفاوت از یکدیگر است و نمی توان حداقل از شهروندان توقع داشت که با این پیش بینی خودشان جوانب احتیاط و پیشگیری را رعایت کنند.

فردای روز حادثه همزمان با ساعاتی که هواشناسی از احتمال ورود دوباره طوفان به تهران خبر داده اما خبری از آمدن آن نشده بود، اعضای پارلمان پاینخت شصت و نهمین جلسه خود را تشکیل داده و به بررسی موضوع طوفان پرداختند. در این جلسه افرادی چون اسماعیل دوستی، عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران به انتقاد شدید از سازمان هواشناسی پرداختند. دوستی گفته بود: «چرا هواشناسی همانطور که طوفان ساعات آینده را اطلاع‌رسانی کرده ساعت و سرعت طوفان روز گذشته را به اطلاع مردم نرساند؟ سازمان هواشناسی در حالی که می‌توانست سرعت و ساعت وقوع طوفان را به اطلاع مردم برساند این کار را انجام نداده و باید با آن برخورد شود»

در آن روز همچنین سازمان مدیریت بحران کشور نیز به استناد پیش بینی هایی که از سازمان هواشناسی به دستش رسیده بود، نسبت به وقوع طوفان در 21 استان کشور هشدار داد و محمدعل عزیز اوقلی ، مدیر کل هواشناسی استان تهران نیز در گفت وگویی با ایسنا مدعی شد که سرعت باد قابل پیش بینی نبوده است. او طوفان شدید گرد و خاک و شن توام با رگبار و رعد و برق عصر روز دوازدهم خرداد ماه پایتخت را غافلگیرکننده خواند و گفت: علی رغم اینکه پیش بینی شده بود وزش باد شدید،‌ گرد و غبار، رگبار و رعد و برق خواهیم داشت اما سرعت را نمی‌دانستیم، مسئولان نیز تصور نمی‌کردند که شدت وزش باد تا این حد باشد که بتوانند تمهیدات لازم را به کار بگیرنند.

قابل پیش بینی نبود!

در حالی که کمتر از یک روز از وقوع طوفان در تهران گذشته بود دقایقی پیش از سخنان عزیزاوقلی ، ایسنا گفت وگویی با احد وظیفه ، مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی کشور را به روی خروجی خود قرار داد که در آن از اطلاع رسانی شدن موضوع طوفان به تمامی دستگاه های مسئول پرده برداشت. وظیفه در پاسخ به برخی انتقادات مبنی بر عدم اطلاع رسانی در مورد بروز طوفان ویرانگر تهران گفته بود: شرایطی که در پایتخت پدید آمد قابل پیش بینی نیست اما احتمال بروز رگبار، رعد و برق، وزش شدید باد و گرد و خاک در پورتال سازمان هواشناسی صادر شده بود و این اطلاعیه برای دستگاههای ذی ربط از جمله وزارت نیرو، وزارت کشور، ستاد بحران و ستاد هلال احمر فکس شده بود.

او با بیان اینکه تنها با مدل‌های میان مقیاس و بلند مقیاس و پایش مداوم و پیوسته سازمان هواشناسی قادر است دقایقی پیش از وقوع چنین پدیده های ناگهانی آنها را پیش بینی کند که ما هم این کار را کردیم، گفت: رسیدن سرعت باد به 120 کیلومتر در تهران پدیده بی سابقه است و در حال حاضر با دستگاه ها و تجهیزاتی که ما داریم پیش بینی چنین پدیده‌ای امکان پذیر نیست؛ البته با شرایط و تجهیزات پیشرفته‌تر ممکن است پیش بینی‌ها کمی دقیق تر باشد اما به طور کلی کانون و زمان دقیق پدیده های ناگهانی را نمی توان پیش بینی کرد.

مفهوم سخنان مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی این است که امکان پیش بینی وقوه طوفان با این شذت از چند روز قبل قابل پیش بینی نیست و تنها دقایقی قبل از بروز طوفان امکان پیش بینی آن وجود دارد که سازمان هواشناسی نیز این کار کرده است. سوال اما اینجاست که آیا صرف پیش بینی کافی است و اگر به گفته وظیفه این موضوع پیش بینی شده بود چرا وقوع آن حداقل در آن دقایق اعلام نشد؟ چرا هواشناسی از صدا و سیما و حتی خبرگزاری ها و رسانه های بر خط نخواست که این موضع را اطلاع رسانی کنند و اگر چنین خواسته ای مطرح شده چرا نهادی مانند صدا و سیما از پخش آن امتناع کرده است؟ آیا صرف اینکه پخش چنین هشداری موجب برهم خوردن امنیت کشور می شود می تواند توجیه مناسبی برای عدم پخش این هشدار از صدا وسیما یا دیگر رسانه ها باشد؟

روی دوم سخنان وظیفه اما مربوط که بحث کمبود امکانات است ، او وقتی می گوید با امکانات فعای امکان پیش بینی چنین پدیده ای نداریم ، یعنی می توان با تجهیز سازمان هواشناسی امکان بروز طوفان را نیز پیش بینی کرد و حال باید از دولت و مجلس سوال کرد که چرا امکانات و بودجه کافی برای تامین این امکانات را در اختیار این سازمان قرار نمی دهد ؟ بهتر است در این شرایط حداقل از بودجه کلان مدیریت بحران کشور برای پیشگیری از چنین بحران هایی هزینه شود.

قابل پیش‌بینی بود!

یک روز پس از طرح این سخنان ، دکتر احمد مقیمی - رییس انجمن مخاطره شناسی ایران با تاکید بر این که منشاء، مسیر و سرعت طوفان روز دوشنبه تهران تهران دقیقاً قابل پیش بینی بوده است، به ایسنا گفت: ادعای هواشناسی مبنی بر غیرقابل پیش بینی بودن طوفان روز دوشنبه که از فرودگاه مهرآباد تهران نیز عبور کرده به هیچ وجه قابل دفاع نیست چون رصد و دیده بانی چنین پدیده هایی که در فرود و برخاست هواپیماها نقشی حیاتی دارند حداقل انتظاری است که از هواشناسی وجود دارد.

پس لرزه های طوفان تهران ادامه داشت و پس از خارج شدن از تعطیلات 14 و 15 خرداد ماه در روز شنبه 17 خرداد ، عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور پس از جلسه شورای مدیریت بحران کشور در جمع خبرنگاران آمد و بیان اینکه سازمان هواشناسی اعتقاد دارد که به موقع در مورد طوفان اطلاع رسانی کرده است گفت: مابقی دستگاه‌ها به این موضوع ندارند و مجلس شورای اسلامی نیز به دنبال این موضوع است. اشاره رحمانی فضلی احتمالا به دعوتی بوده که کمیسیون اجتماعی مجلس از رییس سازمان هواشناسی برای حضور در جلسه این کمیسیون در روز یکشنبه کرده بود و البته تا کنون نتایج بررسی های مجلس در ان خصوص منتشر نشده است.

اگر زلزله می‌آمد، آقایان کجا بودند؟

بحث طوفان تهران ادامه داشت و شورای شهری ها در جلسه دیروز خود از مسئولان شهرداری برای پاسخگویی در این زمینه دعوت کردند، در ابتدا این جلسه اسماعیل دوستی عضو کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران با اشاره به اینکه وظیفه شهرداری ساماندهی شهر پس از چنین وقایعی است اظهار کرد: شهرداری در این زمینه هنر نکرده است بلکه هنر این بود که ما وقوع طوفان، ساعت و سرعت آن را پیش بینی می‌کردیم و جمع آوری کردن درخت و بنر و برخی لوازم وظیفه ذاتی شهرداری بوده است

وی با طرح این پرسش که اگر بجای طوفان در شهر زلزله می‌آمد آقایان کجا بودند؟گفت عدم هماهنگی بین ستاد مدیریت بحران و شهرداری تهران کاملا مشهود است اما آقایان تنها در این زمینه صحبت می‌کنند که شهرداری معاونت خدمات شهری خود را برای جمع کردن خسارات مامور کرده است اما باید بدانیم که این اقدام هنر نیست.

بی خبر بودیم!

در این جلسه ، احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران نیز با تکذیب اخبار مطرح شده توسط سازمان هواشناسی مبنی بر اعلام وقوع طوفان هفته گذشته پایتخت به این سازمان ، گفت: راس ساعت 17 هیچ چیزی در عکس‌های مرکز پایش در خصوص طوفان نمایش داده نمی‌شود اما در ساعت 17:15 شاهد یک موضوع غیرعادی در شهر تهران هستیم که پس از آن با سازمان هواشناسی تماس گرفتیم که آنها اعلام کردند که جو ناپایدار و بارندگی خفیفی در این زمینه خواهیم داشت و اینکه اعلام می‌کنند در خصوص طوفان به سازمان مدیریت بحران شهر تهران در این زمینه اطلاع رسانی کرده‌ایم صحت ندارد.

وی با بیان اینکه باد از مناطق 18، 19 و 20 وارد تهران شده و در ساوه شکل گرفته است گفت: باد در زمان ورود سرعتی معادل 118 کیلومتر بر ساعت و در زمان خروج 28 کیلومتر بر ساعت سرعت داشته استف این طوفان در 65 سال گذشته بی سابقه بوده است ، سرعت ثبت شده طوفان 95 کیلومتر بر ساعت بوده و این در حالی است که بررسی تاریخی سرعت باد با سرعت 120 کیلومتر بر ساعت 200 سال به 200 سال ثبت می‌شود.

گزارش یک کمیسیون: طوفان قابل پیش بینی نبود!

همزمان با جلسه شورای شهری ها ، کمیسیون تخصصی بررسی طوفان در تهران که به دستور آخوندی ، وزیر راه ، مسکن و شهرسازی و تشکیل شده بود گزارش نهایی خود از طوفان تهران را منتشر کرد، در بخش هایی از گزارش این کمیسیون آمده است: با توجه به کوتاهی زمان شکل‌گیری و ابعاد آن (خرد مقیاس) وقوع این پدیده در ساختارهای سامانه های دیده‌بانی و پیش‌بینی موجود و معمول شهر تهران قابل ردگیری و پیش‌بینی نبوده و صدور اطلاعیه وقوع باد شدید صحیح بوده است. همچنین مشخص شد که 20 دقیقه قبل از رسیدن طوفان به شهر تهران توسط مدیرکل هواشناسی استان تهران به ستاد بحران شهر تهران، قریب الوقوع بودن طوفان تلفنی اطلاع داده شده است.

این گزارش همچنین به بحث متناسب نبودن امکانتن هواشناسی اشاره کرد : سامانه اطلاع رسانی و پرتال سازمان هواشناسی کشور از کارایی و قابلیت های فرایندی لازم برخوردار نبوده و همچنین ساختار سامانه هشدار سریع کشور کارایی لازم را ندارد. ضروری است باتوجه به نیاز جامعه به این ساختار و به روز رسانی و ارتقاء آن ، موضوع در اولویت اصلی سازمان هواشناسی کشور و سازمان مدیریت بحران قرارگیرد.

پس از انتشار این گزارش ، سازمان مدیریت بحران شهر تهران ، تماسی که اعلام شده بود 20 دقیقه قبل از رسیدن طوفان به تهران با ستاد بحران برقرار شده بود را تکذیب کرد. در متن این تکذیبیه آمده است: با تشکر از اعضای این کمیسیون که به منظور بررسی سانحه و ابعاد آن بلافاصله تشکیل و نتایج تحقیقات خود را منتشر و در آن بر کمبودها و کاستی‌های سازمان هواشناسی اعم از تجهیزات و کمبود نیروی متخصص و نیزمحلی بودن طوفان و شکل‌گیری سریع آن اشاره شده، ادعای طرح شده در آن مبنی بر«تماس مدیرکل هواشناسی استان تهران 20 دقیقه‌ قبل از وقوع سانحه با سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران» تکذیب می‌گردد. درواقع نه تنها چنین تماسی صورت نگرفته؛ بلکه در لحظات آغازین وقوع طوفان کارشناسان مرکز پایش و فرماندهی ستاد مدیریت بحران شهر تهران خود رأسا اقدام به تماس با هواشناسی کشور گرفته‌اند.

به گزارش ایسنا ، ماجرای طوفان در روزهای بعد نیز رخ داد و این بار هواشناسی احتمالا برای جبران غفلتی که به نظر می رسد در روز دوشنبه مرتکب شده است از وقوع دوباره طوفان تا ساعات و دقایق دیگر در روزهای دیگر خبر داد و البته جز یک مورد که آن هم شدتی کمتر از طوفان نخست تهران داشت در مابقی موارد این پیش بینی غلط از آب درآمد و قدرت باد در حد همان وزش شدید باقی ماند و به طوفان شدن نرسید.

موضوع مبهم همچنان توانایی پیش بینی یا نا توانایی در پیش بینی آن به هر دلیل است ، شهروندان که پس از طوفان بی سابقه پایتخت در وحشت طوفانی مجدد هستند به دنبال هر خبری که از وقوع طوفان منتشر می شود آشفته شده و نگران تکرار دوباره آن می شوند اما پس از مدتی این اتفاق رخ نمی دهد ، در حالی که این روزها هواشناسی به طور متوسط هر روز از وقوع طوفان در رسانه ها خبر می دهد ، جای طرح این پرسش باقیست در حالی که به نظر نمی رسد طی 10 روز امکانات این سازمان به روز رسانی شده باشد چرا هواشناسی از احتمال وقوع طوفان خبر می دهد و اگر امروز توانایی پیش بینی وقوع طوفان را دارد چرا مدعی است که طوفان دوشنبه قابل پیش بینی نبوده است؟!

در این شرایط به نظر می رسد هواشناسی و برخی دیگر از سازمان ها به منظور سلب مسئولیت از خود از غیرقابل پیش بینی بودن طوفان سخن می گویند.

تماشاخانه