انواع نظام های پرداخت در ایران

بانک ها در ایران طی سالیان متوالی نظام پرداخت واحدی داشتند که بر طبق آن باید به بانک مراجعه می کردی و پس از مدت ها انتظار و مراجعه چند روزه پول به حسابتان واریز می شد.

به گزارش بانکی دات آی آر، حساب بانکی برای خودش خیلی پیچیده بود و همه حساب نداشتند و برای هر پرداخت کوچکی به سراغ کارت نمی رفتند خرید ها بیشتر از طریق پول نقد و یا چک انجام می شد.

یادش بخیر وقتی کسی خرید عمده ای می کرد مثلا برای خرید جهیزیه چک روز می داد چون امن نبود مبلغ زیادی پول را حمل کرد.

اما این روزها نظام بانکی در ایران تغییر شگرفی کرده تغییری که چون به مرور صورت گرفته شگفت انگیزی اش را از یاد برده ایم. این روزها وقتی به بقالی هم می روی می توانی پول یک آدامس ناقابل را از طریق کارت بانکی ات پرداخت کنی. پس اگر فراموش کرده باشی از بانک پول نقد بگیری فاجعه ای رخ نداده امری که تا همین چند سال پیش در نوع خودش فاجعه به حساب می آمد.

در این گزارش شما را با انواع نظام پرداخت در ایران آشنا می کنیم:

1. شتاب

شتاب مادر نظام های پرداخت نوین ایران است .شبكه كارت‌های بانكی در جمهوری اسلامی ايران از سال 1381 و با آغاز فعاليت شبكه تبادل اطلاعات بين بانكی (شتاب) به عنوان سوئيچ ملی كارت به صورت يكپارچه عمل نموده و در حال حاضر كليه كارت‌های صادره بانك‌ها در كليه پايانه‌های نصب شده در سرتاسر كشور پذيرش می‌گردند.

تا قبل از آن پرداخت بانکی از بانکی به بانک دیگر چند هفته طول می کشید و دردسرهای فراوانی داشت. اگرچه راه اندازی شتاب در ابتدا دشوار می نمود اما به همت متخصصین کشور و طی یک عملیات گسترده و هماهنگ امکان پذیرشد.

این روزها محبوب ترین شیوه پرداخت همان شتاب عزیز است که اغلب مردم به آن اطمینان دارند و از خدماتش بهره می برند.

2. شبكة الكترونيكي پرداخت كارتي (شاپرک)

برسر راه اندازی شاپرک حرف  و حدیث های فراونی بود و خیلی ها مخالف راه اندازی اش بودند. آی اس پی ها  مخالفان اصلی راه اندازی شاپرک بودند و برای خودشان هم استدلال هایی داشتند اما حقیقت این است که بانک مرکزی با هدف ساماندهي پايانه‌هاي فروش الكترونيكي در نظام بانكي و در دهه فجر سال 90 شاپرک را راه اندازی کرد.

در حال حاضر تمام افرادی که خواستار استفاده از شبکه پایانه های فروش هستند از قوانین این سیستم پیروی می کنند.

3. سامانة تسويه ناخالص آني (ساتنا)

کمتر کسی می داند که اولين زيرساخت تسويه و انتقال آني وجوه در سال 85 وبا نام ساتنا راه اندازی شده است.

مهم ترین وظافی ساتنا عبارت است از:

1- تسويه مبادلات بين بانكها

2-انتقال وجه فوري بين حساب‌هاي مشتريان در دو بانك مختلف

با توجه به شکل گیری نظام های مختلف پرداخت در کشور ساتنا با وجودی که بدون کارمزد و حتی در بستر اینترنت بانک به ارائه خدمات می پردازد کمتر مورد استفاده عموم قرار می گیرد اما هنوز هم مشتری های خاص خودش را دارد.

4. پاياپاي الكترونيك (پایا)

عملکرد پایا شباهت زیادی با ساتنا دارد با این تفاوت که قابلیت جابجایی حجم بیشتری از وجوه یا به عبارت صحیح تر وجوه انبوه را دارد از این رو برای پرداخت های عمده نظیر حقوق کارکنان مناسب است.این سامانه در تابستان سال 88 راه اندازی شده است.

به این ترتیب توسط عموم مردم کمتر مورد استفاده قرار می گیرد اما وجودش برای انجام فعالیت های عمده بانکی ضروری است.

5. سامانه تسويه اوراق بهادار الكترونيكي (تابا)

این سامانه مورد استفاده بورس بازهای حرفه ایست که البته این روزها به خاطر کاهش شاخص کل چندان دل خوشی ندارند. تابا تقریبا برادر دو قلوی پایا ست باوجودی که عملکرد متفاوتی دارد اما در سال 88 راه انداز شده است.

سایت بانک مرکزی برای راه اندازی این سامانه از فعل آینده استفاده کرده آن هم از سال 88 تا امروز"با آغاز فعاليت تابا، انتشار و مبادلة تمامي اوراق مشاركت دولتي و بانك مركزي وگواهي‌هاي سپرده منحصراً به صورت الكترونيكي صورت پذيرفته و انتشار اوراق مشاركت به صورت كاغذي متوقف خواهد شد."

6. شناسه حساب بانکی ایران (شبا)

به منظور تسريع در واريز وجه حساب مقصد، بانک مرکزي جمهوري اسلامي ايران در تاريخ 12 خرداد ماه 1388 ساختار يک شناسه منحصر به فرد براي هر حساب بانکي اعلام کرد.

شاید درنگاه اول شبا به نظام پرداخت ربط مستقیم نداشته باشد اما بدون شبا نظام پرداخت کشور یک چیزی کم داشت.

شباشماره اي است 24 رقمي که يک حساب بانکي را به صورت منحصر به فرد در تمام نظام بانکي ايران مشخص مي کند. شما با مراجعه به وبسایت تمامی بانک های کشور می توانید شماره شبای خودتان را به راحتی دریافت کنید فقط کافی است شماره حساب خود را به سیستم بدهید و شماره شبای خودتان را برای انتقال راحت تر  و امن تر وجود در بسترالکترونیک دریافت کنید

7. چکاوک

"چکاوک" سیستمی است که بانک مرکزی طراحی کرده و قرار است مشکلات چک های برگشتی و زندانیان مالی را تا حدودی سامان بدهد.

بانک مرکزی در تلاش است با نظام مند نمودن ‌فرایند مبادله چک از نقطه آغازین  درخواست مشتری برای دریافت دسته چک است تا نقطه پایانی که در واقع تسویه بین بانک و مشتری انجام می شود، امکان سوء استفاده را به حداقل میزان ممکن برساند. در همین راستا، اقدام به راه اندازی سامانه "چکاوک" نمود.

8. پی سی مارکت

بسیاری از تسهیلا ت گیرندگان، دریافتی های مستمر خود را در بانکی غیر از بانک تسهیلات دهنده دریافت می کنند. بر این مبنا استفاده از خدمات «پایا» امکان واریز وجه اقساط تسهیلات را بدون نیاز به مراجعه به شعب دو بانک و انتقال فیزیکی میسر کرده است.پرداخت حقوق و مستمری هم کارکردی است که پایا برای ادارات و شرکت های تجاری دارد. استفاده از امکانات «پایا» به سازمان ها و کارکنان و بازنشستگان آنها امکان می دهد تا بدون نیاز به افتتاح حساب های متعدد در بانک های مختلف بتوانند حقوق یا مستمری خود را از طریق واریز به حسابی که مد نظر کارکنان است دریافت کنند. این ویژگی به صورت ضمنی از تعدد حساب ها در شبکه بانکی کشور کاسته است.

استفاده از هسته برداشت مستقیم (انتقال معکوس) «پایا»، برای اولین بار در کشور امکان ارائه خدمات بانکی مبتنی بر دستور پرداخت های پیش تایید شده را به صورت بین بانکی میسر کرد. هسته پردازشی برداشت مستقیم، طیف وسیعی از خدمات پرداخت بانکی انفرادی و انبوه، نظیر پرداخت قبوض، پرداخت اجاره بها، اقساط تسهیلات و نظایر آن را به صورت بین بانکی امکانپذیر کرده است.

در حال حاضر اکثر ادارات و شرکت های تجاری از این سامانه استفاده می کنند. بانک مرکزی به تازگی امکان برداشت مستقیم از حساب مشتریان برای پرداخت قبض هاو اقساط و.. فراهم کرده که بر بستر همین سامانه قابل طراحی است. به نظر می آید مشتریان عادی بانک ها در آینده ای نزدیک بیشتر از خدمات این سامانه استفاده خواهند کرد.

9. اینترنت بانک

اینترنت بانک ، امکاناتي از قبيل دريافت موجودي به صورت آنلاين، انتقال وجه بين کليه حساب ها در بانک ، مشاهده صورتحساب و ...  را دراختيار مشتریان هربانک قرار داده است. همچنين با استفاده از اين خدمات، امکان مسدود نمودن کارت هاي مفقودي يا سرقتي ميسر مي باشد.

در گام اول نیاز به افتتاح حساب در یکی از بانکهایی دارید که درخصوص فعالیت های اینترنتی از مهارت لازم برخوردار باشند ، موقع افتتاح حساب ( ترجیحا سرمایه گذاری کوتاه مدت ) حتما درخواست اینترنت بانک بکنید ، یک فرم به شما ارایه می شود و حتما قسمت انتقال وجه فرم رو پر کنید ( در حالت عادی انتقال وجه در اینترنت بانک فعال نیست مگر اینکه در فرم مذکور تقاضا کنید ) . در این قسمت می توانید سقف انتقال وجه روزانه و ماهانه را هم ذکر کنید ، یعنی اگر در فرم قید کردید که سقف انتقال وجه روزانه یک میلیون ریال باشد ، بیشتر از این مقدار نمی توانید پول منتقل کنید.