۷ متقاضی فرزندخواندگی برای هرکودک واجد شرایط

براساس آمار انجمن علمی تخصصی باروری و ناباروری حدود ۱۲ تا ۱۵ درصد زوج‌های ایرانی نابارور هستند. هشت درصد از این زوج‌ها برای دلایلی که برای خودشان و خانواده‌شان حائز اهمیت است، تقاضای فرزندخواندگی از مراکز نگهداری کودکان بی‌سرپرست می‌کنند‌. اما سوال این است که از این تعداد چقدر تحمل راه دشوار دریافت مجوز قبول حضانت فرزند خوانده را دارند و از میانه راه پشیمان نمی‌شوند؟ بسیاری با طی کردن مراحل قانونی و اداری این کودکان را به سرپرستی می‌گیرند.

به گزارش فرهیختگان، مساله فرزندخواندگی در ایران همیشه مشکلات و پیچیدگی‌های خود را دارا بوده است، مراحل سختگیرانه دریافت مجوز قبول حضانت فرزند خوانده از یک‌سو و کمبود کودکان بی‌سرپرست و ولی قانونی از سوی دیگر و همین‌طور وجود قوانینی که کودکان بدسرپرست را به‌طور کامل در اختیار سازمان بهزیستی قرار نمی‌دهد، باعث می‌شود زوج‌های بسیاری ناامیدانه به خانه‌هایشان بازگردند و زندگی تلخی را از سر گیرند که در برخی مواقع به جدایی منتهی می‌شود.

در آرزوی یک سقف

دیروز مدیرکل دفتر کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی اعلام کرده بود در ازای هریک کودک بی‌سرپرست، هفت خانواده متقاضی وجود دارند و این سخن سوالی را به ذهن متبادر می‌کرد که چگونه است که هیچ‌کدام از این خانواده‌ها نمی‌توانند یکی از این کودکان را به فرزندخواندگی قبول کنند. به گفته مدیرکل دفتر کودکان و نوجوانان سازمان بهزیستی 10هزار زوج اکنون تقاضای فرزندخواندگی کودک دارند، در حالی که 23 هزار کودک در مراکز بهزیستی هستند.

حمیدرضا الوند با تاکید براینکه شرایط دریافت مجوز قبول حضانت فرزندخوانده نسبت به گذشته سهولت بیشتری دارد، می‌گوید: «قطعا اگر قوانین اصلاح شود تعداد بیشتری مشتاق امر فرزندخواندگی خواهند شد، اما حالا هم می‌بینیم قوانین برای خانواده‌های واجد شرایطی که توان مالی بالایی ندارند، سهل‌تر شده است. ما در حال حاضر مطابق آمار اعلام شده توسط سازمان بهزیستی 21 هزار و 500 کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست داریم که به صورت مستمر تحت پوشش خدمات سازمان بهزیستی قرار دارند. از این تعداد 12 هزار نفر را به خانواده‌های متقاضی تحویل داده‌ایم که البته تعدادی از این کودکان به‌طور موقت ساماندهی شده‌اند تا بعد از سنجیدن شرایط‌شان سرپرستی به صورت دائم به خانواده‌ها داده شود. همچنین سازمان بهزیستی 481 خانه کودک و نوجوان دارد که حدود 10هزار نفر از این کودکان را در آنجا نگهداری می‌کنیم.»

الوند همچنین با قبول سخت بودن قانون فرزندخواندگی در ادامه می‌افزاید: «قانون مرجعی که ما برای فرزندخواندگی به آن مراجعه می‌کنیم، ‌قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب سال 1353 است و مطابق همین قانون زوجینی که پنج سال از ازدواج آنها گذشته و صاحب فرزند نشده‌اند می‌توانند اقدام به پذیرش فرزند کنند. آنچه بیش از همه در بحث فرزندخواندگی حائز اهمیت است، این است که کودک باید بدون پدر، مادر یا جد پدری باشد یا همه تلاش‌ها و پیگیری‌های سازمان بهزیستی برای یافتن ولی کودک به نتیجه نرسیده باشد.»

جایی برای بدسرپرست‌ها

در قانون فرزندخواندگی موجود بر پذیرش کودکان بی‌سرپرست تاکید شده حال آنکه بنابر آمار موجود بیش از 21 هزار کودک بی‌سرپرست و بدسرپرست تحت پوشش حمایت‌های سازمان بهزیستی هستند. درواقع نگهداری از اطفال بدسرپرست موثر مورد بی‌توجهی قانون فعلی قرار گرفته است. این در شرایطی است که حمیدرضا الوند، معاون دفتر توانمندسازی خانواده، زنان و کودکان سازمان بهزیستی معتقد است: فقط 15 درصد کودکان تحت‌پوشش مراکز و خانه‌های کودک بهزیستی بدون والدین و جد پدری هستند.

الوند در پاسخ به سوالی درباره شرایط کودکان بدسرپرست نیز می‌افزاید: «ما نمی‌توانیم کودکان بدسرپرست را به‌طور دائم به سرپرستی خانواده‌های متقاضی در بیاوریم چراکه 87 درصد از این کودکان ولی قهری دارند. اما ولی قهری آنها به دلایل قضایی و اجتماعی صلاحیت نگهداری از کودک خود را ندارد. در حال حاضر ما 9500 کودک با این شرایط داریم که در خانه‌های کودک و نوجوان ما نگهداری می‌شوند. بخشی از این کودکان نیز به دلیل داشتن معلولیت به بهزیستی داده شده‌اند و با این شرایط ما تنها هزار کودک را داریم که می‌توانند به‌طور دائم شامل فرزندخواندگی شوند و همین باعث می‌شود که برای هریک کودک ما هفت خانواده متقاضی وجود داشته باشد.

سازمان بهزیستی در کمترین زمان ممکن این هزار کودک را به زوج‌های واجد شرایط از لحاظ اخلاقی و مالی می‌سپارد و اگر خانواده‌هایی سال‌هاست که در نوبت دریافت کودک هستند به دلیل کمبود کودک است و مشکل دیگری وجود ندارد.» طرح خانواده امین که از سال 81 شکل گرفته است در واقع همان ماده قانونی 1187 قانون مدنی است که همانند قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست تبصره و بندهای متعددی برای حمایت از اطفال بی‌سرپرست و بدسرپرست دارد.

براساس طرح خانواده امین، مرجع قضایی می‌تواند طفل را از والدین فاقد صلاحیت گرفته و مطابق شرایط خاص و به صورت موقت تا زمانی مشخص در اختیار والدین دارای صلاحیت قرار دهد. همچنین والدین دارای فرزند و بانوان فاقد همسر می‌توانند جزء متقاضیان پذیرش کودک باشند.

این کودکان به حمایت نیاز دارند

بهمن کشاورز، رئیس کانون وکلای ایران در گفت‌وگو با فرهیختگان درباره دلیل ضرورت زدن ملک به نام کودک به سرپرستی گرفته شده، می‌گوید: «براساس فقه شیعه فرزندخوانده نمی‌تواند از پدر و مادرش ارث ببرد، همین امر باعث می‌شود که در صورت فوت پدر و مادر در حق کودک به سرپرستی گرفته‌شده اجحاف صورت بگیرد و در واقع باز هم بی‌سرپرست گرفته شود، این کودکان برای این در اختیار خانواده‌ها قرار می‌گیرند که پشتوانه مالی داشته باشند و نمی‌توان این مساله را ضعف قانونی برای سازمان بهزیستی تلقی کرد. اما این ملکی که به کودک داده می‌شود قیمت آن بستگی به وسع مالی خانواده متقاضی دارد و این نشان می‌دهد کودک مطابق معیار خانواده‌ای که در آن قرار می‌گیرد باید سهمی هم داشته باشد، چراکه این کودکان صرفا اسباب‌بازی خانواده‌ها نیستند و آینده‌شان حائز اهمیت خواهد بود.»

همایون هاشمی، رئیس سازمان بهزیستی استان تهران در گفت‌وگو با فرهیختگان درباره شرایط دریافت مجوز قبول حضانت فرزندخوانده در کشور می‌گوید: «براساس شرع مقدس، مسئولیت حضانت و سرپرستی کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست برعهده ولی‌فقیه است و ولی‌فقیه این وظیفه را به سازمان بهزیستی محول کرده است. لذا شما می‌توانید از همین مساله متوجه حساسیت امر بشوید.

در واقع بهزیستی نهادی است که جانشین خانواده برای کودکان بی‌سرپرست شده است. تمام این کودکان مشمول دریافت خدماتی هستند که یک کودک عادی روزانه می‌گیرد. این خدمات شامل خدمات بهداشتی، آموزشی، رفاهی و اجتماعی می‌شود. هدف ما هم تقویت زندگی کودکان بی‌سرپرست در خانواده‌های جایگزین است. در حال حاضر اگر شما به مراکز نگهداری این کودکان سر بزنید می‌بینید که از گذشته چقدر خلوت‌تر شده‌ و این نشان از تسهیل قوانین فرزندخواندگی دارد.»