مرگی که به یک پدیده اجتماعی ختم شد

حضور گسترده قشرهای مختلف جامعه در مراسم تشییع «مرتضی پاشایی» خواننده موسیقی پاپ موجب شگفتی فراوانی در میان مردم و ناظران شد. برخی از کارشناسان بر این باورند، واکنش غافلگیرکننده به مرگ پاشایی نشان داد که بسیاری هنوز از نیاز و خواسته ی جوانان با خبر نیستند.

مرتضی پاشایی که از چندی پیش به دلیل بیماری سرطان معده در بیمارستان بستری شده بود، صبح روز جمعه (23 آبان ماه) در بیمارستان «بهمن» تهران درگذشت. انتشار خبر مرگ وی در خبرگزاری ها و فضاهای مجازی، موجی از غم و اندوه در بین طرفداران او و قشرهای مختلف جامعه به وجود آورد؛ تا جایی که این خبر آنچنان مورد توجه قرار گرفت که موجب شکل گیری مراسم های مختلف یادبود و حضور گسترده مردم در مراسم تشییع وی شد.

برخی از کارشناسان مسایل اجتماعی با ابراز شگفتی از این کار، این حضور را با عنوان پدیده اجتماعی «مرتضی پاشایی» مورد بررسی قرار دادند.

حضور پررنگ قشرهای مختلف مردم در مراسم مرگ هنرمندان، نویسندگان یا چهره های ورزشی موضوع تازه یی نیست؛ بلکه یک رویه است که در سالهای گذشته ما آن را در مراسم های مختلفی چون تشییع پیکر «ناصرحجازی» مربی و دروازه بان نامدار تیم ملی فوتبال، «سیمین بهبهانی» بانوی غزل معاصر و «خسرو شکیبایی» بازیگر سینما و تلویزیون مشاهده کرده ایم؛ اما آنچه در این چند روز ذهن بسیاری از کارشناسان را به خود مشغول کرده چرایی حضور گسترده ی قشرهای مختلف جامعه در مراسم هایی است که در سراسر کشور به صورت خودجوش برای یک خواننده ی جوان و به نسبت دیگران، کم نام و نشان برگزار شد.

برخی از کارشناسان بر این باورند که مفهوم آهنگ های پاشایی دلیل دیگری برای حضور گسترده ی مردم در روز خاکسپاری وی بود. آنها با اشاره به مضامین آهنگ های این خواننده ی پاپ، تاکید دارند که در آهنگ های مرتضی پاشایی نوعی احساس دلتنگی و پرداختن به مشکلات جامعه وجود دارد و با توجه به اینکه جامعه ی امروزی ما دچار مشکلات فراوانی است، قشرهای مختلف به نوعی بازتاب مشکلات خود را در آهنگ های پاشایی می دیدند و با مرگ وی نوعی احساس دلتنگی در آنها به وجود آمد.

افزون بر موارد یادشده از نقش «شبکه های اجتماعی» در فراخوان مردم، برای شرکت در مراسم یادبود مرحوم پاشایی نباید چشم پوشی کرد. امروزه و با توجه به اینکه قشرهای مختلف جامعه براحتی به فضاهای مجازی دسترسی دارند، دعوت به یک مراسم یا تجمع کاری آسان و غیرقابل هزینه است.

معیدفر: باید جوانان را بیشتر بشناسیم

«سعید معیدفر» جامعه شناس و استاد بازنشسته دانشگاه تهران در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا درباره ی حضور گسترده ی مردم در مراسم تشییع پاشایی اظهار داشت: هر چند که این حضور موجب شگفتی شده ولی این شگفتی ناشی از این است که ما نتوانسته ایم بسیاری از نیازهای قشرهای مختلف جامعه را بشناسیم.

وی با انتقاد از کسانی که مرتضی پاشایی را خواننده یی کم نام و نشان می دانند، گفت: باید از این افراد پرسید که پاشایی برای چه کسی ناشناخته بود؟ برای ما یا برای نسل جوان؟

این جامعه شناس با اشاره به کم توجهی مسوولان و خانواده ها به نیازهای قشر جوان در جامعه، گفت: ما بدون اینکه از نیاز جوانان باخبر شویم برای آنها از طریق مختلف برنامه تولید و آنها را مخاطب تلقی می کنیم در حالی که آنها دنیای خود را دارند و نیازهایشان باید مورد توجه قرار گیرد.

وی نتیجه ی این نوع تفکر را بیگانگی دو سویه جوانان و جامعه دانست و افزود: این وضعیت موجب می شود یک احساس خفته در این قشر شکل گیرد و در این مراسم ها به یکباره سر باز کند.

معیدفر در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا تصریح کرد: اگر به صورت واقع بینانه بخواهیم دلیل حضور مردم در مراسم های مرحوم پاشایی بررسی کنیم نباید از نقش شبکه های اجتماعی چشم پوشی کرد. فضای مجازی، امروز به بخشی از واقعیت زندگی جوانان تبدیل شده و این قشر «گروه های مرجع» خود را نیز به وسیله شبکه های اجتماعی تعیین می کنند.

وی به موضوع شکاف نسلی هم اشاره کرد و گفت: هر چند شکاف نسلی یک رویه در طول حیات بشر است ولی امروزه چون نقش خاصی برای جوانان تعریف نشده و موقعیتی که انتظار دارند برایشان پیش نیامده، آنها بیشتر از همیشه دچار بیگانگی با نسل قبل از خود شده و به شبکه های اجتماعی روی آوده اند.

به باور این جامعه شناس، حضور جوانان در این مراسم محرک حضور دیگر قشرهای جامعه بود. دیگر قشرهای جامعه با مشاهده ی جوانان و حضور گسترده ی آنها در مراسم مرحوم پاشایی، خود را با این گروه همراه کردند تا بتوانند از شور و نشاط جوانی آنها بهره یی ببرند.

اقلیما: ما نیازمند واکاوی زمینه های روانی و اجتماعی این رخداد هستیم

«مصطفی اقلیما» رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با اشاره به حرکت خودجوش هواداران مرتضی پاشایی در مراسم یادبود و تشییع وی، گفت: این حرکت قشرهای مختلف مردم غافلگیرکننده بود و نیاز به یک واکاوی در زمینه های روانی و اجتماعی دارد.

وی افزود: برخی از افراد شرکت کننده در این مراسم بیشتر برای اعلام مشکلات خود آمده بودند. در میان این جمعیت افراد زیادی وجود داشتند که مشکلات شخصی داشتند و این نوع مراسم ها می تواند تبدیل به جایی برای ابراز مشکلات فردی، خانوادگی و اجتماعی باشد.

رییس انجمن علمی مددکاران اجتماعی با اشاره به نبود محیط های خاص برای تخلیه ی روانی افراد جامعه، گفت: برخلاف جامعه ی ما، در کشورهایی مانند انگلیس محیط های خاصی برای تخلیه ی روانی افراد وجود دارد و هر کس می تواند در آنجا اعتراض خود را به هر شکلی نشان دهد.

ایمانی: مردم نیاز به جمع شدن و بودن در کنار هم دارند

«ناصر ایمانی» روزنامه نگار هم در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا تاکید کرد که حضور جمعیت فراوان در مراسم تدفین و یادبود برای پاشایی بیشتر از حد معمول بود و نمی توان آن را تنها حضور برای سوگواری دانست بلکه باید آن را از لحاظ روانی و اجتماعی مورد بررسی قرار داد.

وی افزود: هنرمندان و برخی از شخصیت های در جامعه به خاطر یک سری مسایل مانند، صدای خوب، اشعار و محبوبیتی که دارند، مورد توجه قرار می گیرند. به یقین مرتضی پاشایی نیز به اعتبار صدای خوب و اشعار دلنشینی که در آهنگ هایش استفاده می کرد طرفداران زیادی در بین قشرهای مختلف داشت.

ایمانی اظهار داشت: به نظر می رسد یک احساس مشترک در بین مردم شکل گرفته که نیاز به جمع شدن و بودن در کنار هم از ضرورت های این احساس است و مرگ پاشایی تنها یک بهانه بود برای دور هم جمع شدن مردم.

وی توجه نکردن مسوولان و خانواده ها به احساسات و نیازهای قشرهای مختلف را دلیل این حرکت خودجوش دانست و گفت: شاید یکی از مهمترین دلایل این حضور گسترده، احساسکم توجهی دولتمردان به هنر، موسیقی و مخاطبان آن است.

این روزنامه نگار افزود: در آهنگ های مرحوم پاشایی یک گیرایی خاص وجود داشت که در دل مردم و بسیاری از جوانان و نوجوان جا داشت و این موجب شد این آهنگ ها در زمان برگزاری مراسم یادبود و تشییع وی از زبان طرفدارانش تکرار شود.