موتور و جاده، بلای جان آهوها

خشکسالی و کاهش علوفه برخی دلایل تلف شدن آهوهای کشور است که اخیرا برخورد با خودرو و دنبال کردن این حیوان برای زنده گیری نیز به آنها اضافه شده است از این رو این گونه زیبا برای ادامه حیات نیاز به حمایت بیشتری دارد.

آهو گونه ای حمایت شده در کشور است اما با وجود این چتر به ظاهر حمایتی همچنان برخی افراد فرصت طلب برای زنده گیری این حیوان زیبا با موتورسیکلت آنرا دنبال می کنند و یا اینکه برای تهیه علوفه از عرض جاده عبور می کنند و برخورد یک خودرو آخر زندگی آنها رقم می زند.

تلف شدن سه آهو در یک ماه گذشته (21 آذر تا 21 دی ماه) در پارک ملی گلستان واقعه تاسف باری است که دوستداران حیات وحش را بسیار ناراحت و نگران کرده زیرا جاده گلستان در این مدت جان یک پلنگ و یک گراز را نیز گرفته است.

عبور جاده از میان پارک ملی گلستان مشکلات متعددی را برای این جنگل زیبا به وجود آورده است زیرا از اطراق مسافران آتش سوزی و عبور خودرو، مرگ نصیب درختان و حیات وحش این منطقه حفاظت شده، شده است.

کیوان هوشمند فعال محیط زیست و مدیر پایگاه خبری دیده بان محیط زیست و حیات وحش ایران روز دوشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: آهو حیوانی دشتی و دارای جست و خیز بسیار است و با مناطق بیابانی خشک و نیمه خشک سازگاری دارد.

وی افزود: دشت میرزابایلو در پارک ملی گلستان یکی از مهمترین زیستگاههای آهو است که حدود 300 تا 350 راس آهو را در خود جای داده است، همچنین بیشترین جمعیت آهو در پناهگاه حیات وحش موته در استان اصفهان است و بعد از آن سمنان، خراسان رضوی و یزد گزارش شده است.

این فعال محیط زیست اظهار کرد: حدود 60 تا 70 سال گذشته تعداد آهو در کشور بسیار زیاد بود اما اکنون به علت احداث جاده های متعدد در دشت های مرکزی، خشکسالی و کاهش علوفه، خشک شدن چشمه ها و رودخانه ها، زنده گیری این حیوانات به وسیله موتور سیکلت و شکاربی رویه موجب کاهش جمعیت آهو شده است.

هوشمند با بیان اینکه آهو غذای اصلی یوزپلنگ آسیایی است گفت: حیات وحش مانند یک زنجیره به هم متصل هستند از این رو اگر جمعیت آهو کاهش یابد حیات یوزپلنگ که حیوانی دشتی است نیز به خطر می افتد.

وی افزود: دو گونه غزال در کشور وجود دارد که یکی ' آهو ' و دیگری ' جبیر' است که بسیار شبیه به هم هستند اما جبیر از نظر چثه مقداری از آهو کوچکتر است و هر دو جنس نر و ماده آن دارای شاخ است در حالی که آهو فقط جنس نر آن شاخ دارد.

وی گفت: آهو در کشور جزو گونه های حمایت شده هست اما برنامه خاصی برای آن دیده نشده است، تنها حیوانی که در کشور دارای برنامه حفاظتی مدون و اصولی است یوزپلنگ آسیایی است، درنای سیبری هم بود که پروژه آن با شکست مواجه شد و اکنون فقط یک درنای نر از سیبری وارد تالاب میانکاله می شود.

هوشمند درباره تهدید حیات آهوها در پارک ملی گلستان اظهار کرد: جاده آسیایی در این پارک تهدید بسیار جدی برای آهوها است، این جاده دقیقا از حاشیه پناهگاه میرزابایلو می گذرد و خودروهای عبوری به راحتی می توانند آهوهای این دشت را ببینند حتی در بسیاری موارد اهوها می ایستند و عبور خودروها را تماشا می کنند.

وی گفت: یکی از دلایل اصلی برخورد آهوها با خودروهای گذری این جاده فقیر شدن دشت میرزابایلو از علوفه است زیرا خشکسالی موجب کاهش رشد علوفه در این منطقه حفاظت شده است از سوی دیگر، سمت دیگر جاده که روبروی این دشت است ، مزارع یونجه وجود دارد از این رو آهو با مشاهده سرسبزی آن سوی دشت اقدام به عبور از جاده می کنند که در این زمان با خودروهای عبوری برخورد می کنند.

هوشمند با بیان اینکه جاده آسیایی جداکننده منطقه حفاظت شده از آزاد است اظهار کرد: در حالی که محیط زیست استان گلستان باید با فنس کشی مانع عبور آهوها از جاده شود، البته برای این کار در سراسر جاده اقدام به حفر کانال شده تا حیوان با دیدن گودال بترسد و از جاده عبور نکند اما این عامل بازدارنده نیست زیرا آهو حیوانی پر جست و خیز و دارای پرش های بلند است.

وی گفت: در سفر رییس جمهوری به استان گلستان موضوع احداث جاده جایگزین مطرح و مورد موافقت قرار گرفت اما تا زمانی که این جاده احداث شود باید تدابیری برای کاهش تلفات اندیشیده شود که فنس کشی یکی از بهترین راه حل ها است تا با پخش کردن علوفه دستی در دشت غذای مورد نیاز آهوها را تامین کنند.

سعید نمکی مشاور رییس سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار ایرنا گفته بود: اراده دولت بر احداث جاده جایگزین پارک ملی گلستان است اما فعلا به علت برخی مسایل اقتصادی این طرح مسکوت مانده است.

وی افزود: جاده جایگزین ' واریانت' شمالی پارک ملی گلستان از مسیر' گلی داغ '، ' کلاله' و ' مینو دشت ' به ' آشخانه ' عبور می کند که از جاده کنونی حدود 30 کیلومتر طولانی تر است و 18 کیلومتر آن گذرگاهی است که از مناطق بسیار پر پیچ و خم می گذرد که نیازمند زیرسازی بسیار پر هزینه ای است.

جاده ای که از میان پارک ملی گلستان می گذرد سالانه موجب از بین رفتن تعداد زیادی از حیوانات این پارک ملی می شود که بر اثر برخورد با خودروها تلف می شوند از این رو طرح جایگزین این جاده و خروج آن از میان پارک ملی مطرح و مورد تایید دولت قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه میزان بودجه مورد نیاز احداث این جاده جایگزین برآورد شده که به علت سخت بودن مسیر، هزینه ای حدود 10 برابر بودجه اولیه تخمین زده اند گفت: دولت این مبلغ را رد نکرد اما فعلا به دلیل کاهش درآمدهای دولت به علت قیمت پایین نفت، احداث آن به زمانی که وضعیت درآمدی بهتر شود موکول شده است.

وی تاکید کرد: این به آن معنا نیست که پروژه جایگزین اجرا نمی شود بلکه فقط برای مدتی مسکوت مانده است تا در زمان مناسب اجرای آن آغاز شود.

نمکی از اجرای کارهای فرهنگی تا زمان احداث جاده جایگزین به منظور کاهش تلفات حیات وحش گفت: اکنون با همکاری هلال احمر، بسیج استان ، سازمان های مردم نهاد و محیط زیست استان طرح فرهنگی با هدف آموزش مسافران در راستای حفاظت از محیط زیست جنگل گلستان در حال اجرا است و قرار است در فصولی از سال گشت های سیار در منطقه مسافران را آموزش دهند.

پارک ملی گلستان یا جنگل گلستان منطقه حفاظت شده ای در شرق استان گلستان و غرب استان خراسان شمالی است. این منطقه قدیمی ترین پارک ملی ثبت شده در کشور ایران و پناهگاهی کم نظیر برای حیات وحش است که ۱۳۵۰ گونه گیاهی و ۳۰۲ گونه جانوری، از جمله نیمی از گونه های پستانداران ایران را در حدود ۹۰۰ کیلومتر مربع مساحت خود جای داده است و به همین دلیل از سوی یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

جنگل گلستان بدون تردید ارزشمندترین منطقه ایران چه از لحاظ کمیت و چه از نظر تنوع حیات جانوری و گیاهی است، تنوع زیستی پارک ملی گلستان حتی فراتر از برخی کشورهای اروپایی است که صدها برابر این پارک وسعت دارند. نام استان گلستان هم از روی این منطقه انتخاب شده است.

پارک ملی گلستان از بهترین زیستگاه های پستانداران بزرگی چون پلنگ، خرس قهوه ای، گرگ، مرال، شوکا، گوسفند وحشی و بز وحشی، آهوی ایرانی و گراز است.

اما گذر جاده جنگلی گلستان این منطقه را دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم کرده است که موجب شده سالانه تعداد زیادی از حیوانات به علت برخورد با خودروهای عبوری تلف شوند که این موجب اعتراض دوستدران حیات وحش شده است.