پیام نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه

عصر ایران - نتایج انتخابات ترکیه همان گونه که از قبل نیز قابل پیش بینی بود با ریزش آرای حزب حاکم ترکیه و با صعود حزب کردی دموکراتیک خلق (HDP) همراه بود.

این حزب کردی توانست 80 کرسی پارلمانی را از آن خود کند و این در حالی است که حزب حاکم که هم اکنون 312 کرسی از 550 کرسی پارلمان را در اختیار دارد در این مرحله از انتخابات با وجود کسب جایگاه نخست درانتخابات ، اما از کسب بیش از نیمی از کرسی های پارلمان بازماند و این نتیجه در 13 سال گذشته بی سابقه بوده است.

به عبارت دیگر این نخستین بار از نوامبر سال 2002 بدین سو است که حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه اکثریت مطلق خود بر پارلمان را از دست داده است و برای تشکیل حکومت نیازمند ائتلاف با دیگر احزاب یا نمایندگان مستقل است.

بدون تردید این مساله نشان دهنده جایگاه شکننده تر این حزب در افکار عمومی ترکیه است.
مهم ترین بازنده این انتخابات ترکیه شخص رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه است و بزرگ ترین برنده آن صلاح الدین دمیرتاش رهبر 42 ساله و جوان حزب کردی دموکراتیک خلق است.

اردوغان در ایام تیلیغات این انتخابات بر خلاف مشی و رویه روسای جمهور ترکیه که غالبا وجهه ای ملی و غیر حزبی دارند تقریبا روزانه اظهار نظر کرد و مردم را به رای بالا به حزب حاکم تشویق کرد. هر چند رییس جمهور ترکیه مستقیما از حزب عدالت و توسعه نام نمی برد اما اردوغان با ضرورت تغییر ساختار نظام سیاسی ترکیه از شیوه پارلمانی به ریاستی بارها تاکید کرد و افزود در صورت رای بالای مردم به یک حزب آن حزب قادر خواهد بود این مهم را به انجام رساند. منظور او از یک حزب "حزب حاکم " بود.

رای روز هفتم ژوئن 2015 مردم ترکیه اما نه تنها در راستای تحقق این خواسته اردوغان نبود بلکه حتی حزب عدالت و توسعه را از تشکیل یک حکومت غیر ائتلافی نیز محروم کرد و جایگاه این حزب را خدشه دار ساخت.

هر چند دخالت های بی حد و مرز اردوغان در امورات حزب حاکم و خلاصه شدن نام حزب به نام اردوغان در پدید آمدن این نتیجه بی تاثیر نبود اما نتیجه خلق شده از انتخابات هفتم ژوئن نخستین نشانه های عملی فعالیت های مخالفان حزب حاکم ترکیه و شخص اردوغان از ژوئن 2013 بدین سو است.

از زمان اعتراضات به تغییر کاربری " پارک گزی" در حاشیه میدان تقسیم استانبول گروه های زیادی از لیبرال و چپ گرفته تا جنبش متنفذ و محافظه کار "خدمت" - که پیشتر متحد و موتلف حزب حاکم ترکیه بود - از در مخالفت با اردوغان برآمدند و فعالیت های آنها در دو سال گذشته در نهایت در کاهش و ریزش آرای حزب حاکم در انتخابات پارلمانی بی تاثیر نبود.

اما بدون تردید مهم ترین عامل شکست حزب اردوغان در انتخابات اخیر رای مردم مناطق کرد نشین به حزب کردی دموکراتیک خلق است. کسب 80 کرسی پارلمان از سوی نامزدان معرفی شده در لیست این حزب کمی غیر منتظره بود چون گمانه زنی ها پیشتر حاکی از کسب حدود 40 تا 60 کرسی پارلمانی از سوی این حزب بود.
به هر جهت به نظر می رسد جامعه ترکیه با انتخابات اخیر چند پیام مهم را به جهان صادر کرد:

1- حزب حاکم ترکیه هر چند عملکرد بدون عیب و نقصی ندارد اما همچنان به دلیل کارنامه عملکرد موفق اقتصادی در یک دهه گذشته بی بدیل ترین حزب ترکیه در ساختار سیاسی این کشور است . کسب نزدیک به 41 درصد آرا و کسب عنوان حزب برنده در 4 انتخابات متوالی پارلمانی  از سال 2002 بدین سو گواهی بر این موضوع است.

2- مردم ترکیه به خواسته اردوغان مبنی بر تغییر ساختار نظام سیاسی از پارلمانی به ریاستی "نه " گفتند. مردم همچنین به شیوه او در تلاش برای افزایش و بسط قدرت سیاسی نیز روی خوش نشان ندادند.

اردوغان نخست وزیر محبوبی بود اما از زمانی که رییس جمهور ترکیه شد چند فرق اساسی با 11 رییس جمهور سلف خود داشته است. او همچنان یک شخصیت حزبی است و درباره خردترین مسایل تا مهم ترین موضوعات مملکتی اظهار نظر می کند. او بی طرف نیست و در سخنان خود به این و آن حمله می کند و مدام از مواضع شخص خود و حزب حاکم ترکیه دفاع می کند.

او همه را متهم به انجام توطئه علیه حزب حاکم و شخص خود می کند و مدعی وجود دست های توطئه گر داخلی و خارجی برای سرنگون کردن خود است.

این نحوه رفتار اردوغان از نظر بسیاری از نخبگان در ترکیه عوام فریبانه تلقی می شود. هر چند سخنان پر شور و حرارت او می تواند در حفظ جایگاهش در میان طبقات حامی اش در قلب آناتولی  موثر باشد، اما بدون تردید مخالفت هایی جدی را نیز در میان نخبگان و طبقات تحصیلکرده و مدرن شهری به همراه خواهد داشت.

3- نکته مهم دیگر اینکه این انتخابات نشان داد یک نیروی سیاسی جدید و غیر قابل کتمان در عرصه داخلی ترکیه به وجود آمده است و آن حزب دموکراتیک خلق (HDP) است که تابلو و نماد فعالیت سیاسی کردهای ترکیه محسوب می شود.

کردها بخشی بزرگ از جامعه ترکیه هستند و در دهه های گذشته به واسطه سیاست های دولت ترکیه امکان اجتماع و تشکیل احزاب فراگیر و مشارکت در قدرت سیاسی را نداشتند. با کسب هشتاد کرسی پارلمانی این نخستین بار است که یک حزب کردی به پارلمان راه می یابد. 

میزان مساوی کرسی های حزب کردی دموکراتیک خلق با حزب ملی گرای حرکت ملی (MHP) که رویکردی ناسیونالیستی و ضد قومیتی دارد ( هر دو حزب 80 کرسی کسب کردند) نشان دهنده عمق تغییر سیاسی صورت گرفته در پارلمان جدید ترکیه با مشارکت 4 حزب فراگیر و ملی است که یکی از آنها متعلق به کردها است. به عبارت دیگر کردهای ترکیه با این انتخابات موفق شدند "شناسنامه سیاسی" بگیرند.

4- اردوغان از طریق این انتخابات و تغییر نظام سیاسی ترکیه می خواست 550 کرسی پارلمان و یک کرسی نخست وزیری برآمده از آن را به یک کرسی ریاست جمهوری در "کاخ سفید" تازه تاسیس خود در آنکارا تقلیل دهد؛ اما پیام مهم این انتخابات تاکید اکثریت مردم ترکیه بر تکثر و مخالفت با تمرکزگرایی قدرت اردوغان بود؛ این بدان معنا است که از نظر رای دهندگان ترکیه ای تقسیم قدرت در پارلمان بهتر از تمرکز قدرت در کاخ سفید اردوغان است.