خاویار خزر رو به انقراض می‌رود

ماهیان خاویاری از گونه‌های ارزشمند و فسیل زنده دریای خزر است، که براثر عواملی چون صید بی‌رویه و غیرمجاز و از بین رفتن زیستگاه‌های اصلی و محل تخم‌ریزی روبه انقراض است.

به گزارش مهر، براساس آنچه که برخی از کارشناسان اعلام می کنند، تعدادی از گونه های ماهیان خاویاری در دریای خزر از بین رفته اند و اگر این روند ادامه داشته باشد، خیلی زود خزر خالی از ماهیان خاویاری می شود.

دریای خزر در نقاط نزدیک به سواحل استان گلستان به دلیل آرام بودن آب و همچنین ارتباطی که با گرگانرود و قره سو دارد، یکی از مهم ترین زیستگاه ماهی خاویاری است که به دلیل ساختن سدها و کم شدن آب رودخانه ها، ماهیان خاویاری که رودکوچ هستند، نمی توانند در فصل تخم ریزی به رودخانه مهاجرت کنند.

از سویی دیگر دام صیادان غیرمجاز همیشه در دریا پهن است و این گونه ماهیان که فسیل های زنده دریای خزر با بیش از ۲۵۰ میلیون سال قدمت هستند، اسیر این دام ها شده و با قیمت های چند ده میلیون تومان به فروش می رسند.

بهره برداری از ماهیان خاویاری با حداکثر برداشت حدود ۲۷ هزار تن در سال ۱۹۸۷ میلادی به همراه ۳ هزار تن خاویار، امروزه به ذخیره بهره برداری با برآوردی حدود ۲۸۰ تن گوشت و ۲۰ تن خاویار رسیده است.

صید غیرمجاز ذخایر خاویار خزر را کاهش داد

معاون هماهنگی امور اقتصادی و بین الملل استانداری گلستان در باره وضعیت خاویار خزر می گوید: در سال های اخیر عوامل متعددی از جمله صید غیرمجاز و آلودگی دریای خزر موجب کاهش ذخایر خاویار شده است.

مجید دهنوی در گفتگو با خبرنگار مهر می افزاید: اگر شرایط مانند گذشته شود و صنایع وابسته به خاویار نیز در شهرهای ساحلی ایجاد شود می توان امیدوار بود که هم افزایش اشتغال و هم ارزش افزوده بالا را در سواحل استان داشته باشیم و دیگر رشد فزاینده بیکاری در مناطقی مانند گمیشان و بندرترکمن را شاهد نباشیم.

وی تصریح می کند: هم اکنون پرورش ماهیان خاویاری در استان به صورت تکثیر مصنوعی انجام می شود و به دلیل آرام بودن خلیج گرگان شرایط تکثیر در این منطقه فراهم است.

وی اضافه می کند: تکمیل خوشه های آبزی پروری در استان هم از جمله اقداماتی است که در این حوزه خاویار در حال انجام است.

دهنوی می افزاید: هر چند صید خاویار در دریای خزر بین ۵ کشور حاشیه خزر ممنوع است اما انعقاد یک تفاهم نامه بین ۵ کشور در سطح مقامات ارشد این کشورها می تواند شرایط را برای احیا ماهیان خاویار خزر فراهم کند.

وی ادامه می دهد: تفاهم نامه ای که همه کشورها پایبند به اصول آن باشند و سهم هر کشور در این تفاهم نامه برای احیا مشخص باشد.

آلودگی رودخانه ها عامل کاهش ۳۰۰ برابری زاد و ولد ماهیان خاویاری

به گفته مسئولان، میزان صید ماهیان خاویاری نسبت به گذشته های نه چندان دور حدود ۳۰۰ برابر کاهش یافته و گفته های دیگر کارشناسان وخامت این اوضاع را بیشتر تشریح می کند.

مدیر امور ماهیان خاویاری استان، با تایید این موضوع، درباره وضعیت ماهیان خاویاری استان می گوید: گلستان به دلیل زیستگاه های طبیعی و سواحل کم عمق همواره دارای مقام اول صید ماهیان مولد خاویاری در مقایسه با سایر استان های شمالی در کشور است.

سید مصطفی عقیلی نژاد در گفتگو با خبرنگار مهر، می افزاید: اما متاسفانه آلودگی رودخانه ها باعث شده زاد و ولد ماهیان خاویاری تا ۳۰۰ برابر کاهش پیدا کند.

وی اضافه می کند: علاوه بر آن صید بیش از حد، قاچاق، ساخت سد بر روی رودخانه ها، تخریب محل تخم ریزی و آلودگی های محیط زیستی بیش از ۳ گونه از انواع ماهیان خاویاری سواحل استان را تا مرحله انقراض کشانده است.

 سید مصطفی عقیلی نژاد می افزاید: نبود مدیریت واحد در مراحل کاشت و برداشت ذخایر ماهیان خاویاری دریای خزر، از بین رفتن تخم ریزگاه های طبیعی در حوزه رودخانه ها و کاهش شدید تکثیر مصنوعی و افزایش صید غیر قانونی حوزه خزر از مهم ترین عوامل ایجاد کننده بحران فعلی حاکم بر ذخایر ماهیان خاویاری است.

وی بیان می کند: تنظیم توافقنامه روسای جمهوری ۵ کشور حاشیه دریای خزر درباره ممنوعیت صید تجاری، در صورت ایجاد شرایط همکاری مشترک می تواند روزنه امیدی برای احیا و نجات ماهیان خاویاری دریای خزر و حفظ آن برای نسل های آینده باشد.

وی می افزاید: در ۵ ساله اخیر روند کاهش سطح آب دریای خزر آسیب های جدی به اکوتوریسم های آبی حوزه جنوب شرقی دریای خزر (محدوده استان گلستان) شده است به نحوی که بیش از ۳۰ درصد مساحت خلیج گرگان و ۵۰ درصد مساحت تالاب گمیشان کاهش یافته و در صورت تداوم روند فعلی، امکان خشک شدن تالاب گمیشان تا کمتر از ۵ سال آینده قطعی است.

به گفته عقیلی نژاد، اکوسیستم های خلیج گرگان و تالاب گمیشان از مناطق مهم پروار بندی انواع آبزیان سواحل ایرانی دریای خزر محسوب می شوند.

وی می افزاید: هم اکنون صید ماهیان مولد خاویاری در ۵ مرکز فرید پاک، ترکمن، خواجه نفس، چالاشت و میان قلعه توسط ۸ شرکت پیمانکاری صید ماهیان خاویاری صورت می گیرد.

وی ادامه می دهد: در سال گذشته گلستان مجموعا ۱۳۷ قطعه انواع ماهیان خاویاری مولد را صید و آن را در اختیار کارشناسان و مراکز بازسازی ذخایر شیلات قرار داده است که بیش از ۷۰ درصد آن را برای تکثیر مصنوعی به مراکز شهید مرجانی استان انتقال داده شده است.

عقیلی نژاد با بیان این که بیش از ۹۵ درصد ذخایر خزر وابسته به تکثیر مصنوعی است، می افزاید: زمان انقراض دیگر گونه ها هم با توجه به شرایط کنونی نزدیک است و شاید دور نباشد زمانی که از خاویار خزر، تنها نامی باقی بماند.

نسل ماهی خاویار چالباش و شیپ دریای خزر منقرض شده است

به نظر می رسد در شرایط کنونی تنها راهکار ممکن توسعه تکثیر مصنوعی گونه های خاویاری باشد که این کار در استان گلستان در حال انجام است.  هرچند کارهایی که صورت گرفته هنوز نتوانسته ماهیان خاویاری را از خطر انقراض مصون نگه دارد.

سال ۶۸ نخستین مرکز بازسازی ذخایر خزر در استان شروع به فعالیت کرد. این مرکز ابتدا تنها برای پرورش کپورماهیان بود اما از آن جا که صید مولدان ماهیان خاویاری و خاویار استحصال شده گلستان رتبه اول کشوری را داشت به طور آزمایشی تکثیر ماهیان خاویاری در این مرکز شروع شد.

رییس امور هماهنگی و شهرستان های اداره کل شیلات استان با اعلام این مطلب، در خصوص وضعیت مراکز بازسازی ذخایر خاویاری استان می گوید: مرکز بازسازی ذخایر خزر با ۷۲ استخر پرورشی خاویار و ۱۴۴ هکتار مساحت ساخته شد و ظرفیت تولید بالغ بر ۲۰ میلیون لارو خاویار دارد اما به دلایل صید غیر مجاز و کاهش صید ماهی مولد و آلودگی های دریای خزر نتوانسته ایم از این ظرفیت به صورت کامل استفاده کنیم.

مهدی قمصری در گفتگو با خبرنگار مهر،  با بیان این که سال گذشته تولید لارو یک نوع ماهی خاویار به نام «قره قو» تنها ۹۸۴ هزار قطعه بود، می افزاید: نسل ماهی خاویار چالباش و شیپ دریای خزر منقرض شده است و در حال حاضر از نظر اقتصادی فیل ماهی و از نظر تولید ماهی قره قوم رتبه اول را دارد.

وی اضافه می کند: در حال حاضر سالانه کمتر از ۵۰ عدد ماهی خاویاری قره قوم از دریا صید می شود در حالی که آمار صید این ماهی در سال های ۸۰ تا ۸۵ به طور متوسط ۵۰۰ قطعه بوده است.

وی بیان می کند: فیل ماهی که هم اکنون سالانه کمتر از ۱۰ عدد در سال صید می شود در سال های ۷۶ تا ۸۶ به طور متوسط حدود ۲۵ عدد از نوع ماده صید می شد.

وی بیان می کند: به دلیل آلودگی های دریای خزر، صید غیر مجاز و تورهای صیادان که به صورت حلقه های در هم پیچیده، رودخانه ها را احاطه کرده است، رودخانه های ما در حال حاضر شرایط مهاجرت ماهیان را به صورت طبیعی از دست داده اند و با زدن سدها بر روی رودخانه ها و خشکسالی ها و ورود فاضلاب های شهری به رودخانه ها شرایط تکثیر طبیعی در آن ها انجام نمی شود.

قمصری همچنین در خصوص مرکز تکثیر ذخایر آبزیان وشمگیر می گوید: تولیدات این مرکز از سال ۸۶ آغاز شده است ولی از سال ۹۱ به دلیل نبود مولد، تولید ماهیان خاویاری نداشته است و اقدام به تکثیر ماهیان استخوانی دریایی کرده اند.

لاروهای خاویاری راه فراری از تلنبار تورهای صیادان ندارند

این مقام مسئول شیلات استان تشکیل ستاد راهبردی شیلات استان برای حفظ ماهیان خاویاری و استخوانی دریای خزر را از جمله اقدامات این اداره کل ذکر کرده و می گوید: دادگستری، شیلات، حفاظت محیط زیست و آب منطقه ای و نیروی انتظامی از جمله نهادهایی هستند که می توانند با مدیریت واحد در حفظ این ذخایر سهیم نقش عمده ای ایفا کنند.

هر چند اقداماتی هم تاکنون انجام شده است ولی این اقدامات موثر نبوده و همچنان صید غیر مجاز ادامه دارد. همچنان در رودخانه ها تورهای صیادان مجاز و غیر مجاز تلنبار است و هیچ ماهی نمی تواند از دام این تورها رها شده و تکثیری طبیعی انجام دهد.