ملک سلمان در آستانه ریشه‌کنی مقامات دوره عبدالله

نزدیک به پنج ماه از رسیدن ملک سلمان به پادشاهی عربستان سعودی گذشته و ساختار قدرت در این کشور دچار تغییرات عمیقی شده است. در این مدت، شاهزاده مقرن که پیش از این به عنوان ولیعهد انتخاب شده بود کنار گذاشته شده و محمد بن نایف جایگزین وی شده است. سعود الفیصل به عنوان قدیمی‌ترین وزیر خارجه معاصر جهان جای خود را به عادل جبیر داده است؛ با ایجاد دو کمیته مخصوص، مسائل دفاعی و اقتصادی از مسیری متفاوت اداره می‌شود.

به گزارش «تابناک» و به نقل از ال‌مانیتور، از همه اینها مهم‌تر برکشیدن محمد بن سلمان پسر 29 ساله پادشاه سعودی و سپردن وزارت دفاع و فرماندهی حمله به یمن به وی است. این تغییرات به معنای یک تغییر نسلی در عربستان است. در دوره نسل قبلی پادشاهان سعودی، این کشور با استفاده از سیل درآمدهای نفتی از کشوری فقیر به غول بازار نفت تبدیل شد ولی نسل جدید شاهزاده‌هایی هستند که غالبا در ناز و نعمت بزرگ شده‌اند.

بسیاری در پس تغییرات عمیق در ساختار حکومت سعودی، توطئه و تردید‌های زیادی را می‌بینند. اکنون نیز عده زیادی در حال گمانه‌زنی درباره آینده تغییرات در عربستان هستند. آیا ملک سلمان تغییرات بیشتری در ساختار قدرت سعودی را در دستور کار دارد؟

در دیگر کشورهای عربی، بسیاری بر این باورند که قربانی بعدی این تغییرات متعب بن عبدالله فرزند شاه قبلی عربستان و رئیس گارد ملی عربستان سعودی (SANG) است که گارد تحت امر وی یا تغییر سازماندهی خواهد داشت و یا این که زیرمجموعه وزارت دفاع قرار خواهد گرفت.

از سال 1962 که شاهزاده عبدالله به فرماندهی SANG رسید، تاکنون این گارد حیاط خلوت عبدالله و فرزندان وی بوده است. وی شخصا تا سال 2010 فرماندهی این گارد را بر عهده داشت و سپس آن را به فرزندش متعب سپرد.

این گارد همواره از ارتش عربستان و وزارت دفاع مستقل بوده است. این گارد تاکنون نقش حافظ امنیت پادشاهی در برابر احتمال کودتا و یا شورش داخلی را بازی کرده است و در اطراف پایتخت، استان مهم و نفت‌خیز الشرقیه و نیز در مراکز حساس به کار گرفته شده است. سربازان همین گارد بودند که به بحرین رفتند تا اعتراضات اکثریت به اقلیت حاکم را سرکوب کنند.

این گارد از سال 1975 تحت آموزش آمریکا قرار داشته و از تجهیزات مناسبی برخوردار است. گارد همچنین بر سیستم شبه‌نظامیان قبیله‌ای نظارت دارد تا از وفاداری آنها به خاندان سلطنتی اطمینان وجود داشته باشد. کادر آموزش‌دیده این گارد از یکصد هزار نفر تشکیل شده است.

متعب 63 ساله که دومین فرزند عبدالله است، در بیروت و جده تحصیل کرده است و سپس به آکادمی سلطنتی ساندهرست در انگلیس رفته است. او همچنین پیش از شروع دوره طولانی کار در این گارد مدتی در کالج نظامی ملک خالد تحصیل کرده است. او در سال 2013 به سمت وزیر گارد ملی انتخاب شد. این وزارت به تازگی تاسیس شده بود تا به متعب جایگاه و پرستیژ بیشتری داده شود. برادر متعب، یعنی شاهزاده مشعل هم تا ابتدای امسال حاکم مکه بود. دیگر برادر وی شاهزاده ترکی هم حاکم ریاض بود ولی ملک سلمان در ژانویه امسال هر دو برادر را از کار برکنار کرده است.

سلمان در ماه‌های گذشته تصمیمات غیرقابل پیش‌بینی متعددی گرفته است. این تصمیمات با تغییر جایگاه برخی از مقامات دوره عبدالله باعث رضایت برخی شاهزادگان سعودی شده ولی کنار گذاشتن اخرین فرزند شاه سابق می‌تواند پرهزینه باشد، زیرا شاخه‌ای از خاندان سعودی که به دلیل کنار گذاشته شدن اعضای آن، جایگاه خود را از دست داده در معرض کنار گذاشته شدن بیشتر قرار خواهد گرفت. در عین حال شاهزادگانی هستند که بعد از مرگ عبدالله جایگاه خود را از دست داده و از این بابت ناراضی هستند. ضمن این که تغییر در ساختار نظامی در زمانی که هنوز جنگ در یمن به پایان نرسیده است، می‌تواند با برداشت‌های متفاوتی همراه شود.

ال‌مانیتور در حالی این تحلیل را منتشر کرده است که تغییرات در نهادهای امنیتی و اطلاعاتی سعودی از پیش از مرگ ملک عبدالله و به ویژه در نتیجه نوع رفتار برخی از مقامات سعودی در قبال تحولات عراق و سوریه آغاز شده بود. در فروردین ماه سال گذشته، بندر بن سلطان رئیس دستگاه امنیت ملی عربستان سعودی از مسئولیت خود برکنار شد. این برکناری تا حد زیادی در نتیجه نوع تعامل دستگاه امنیتی سعودی با گروه‌های تروریستی فعال در سوریه و عراق و به ویژه داعش، خطرات قابل پیش‌بینی این گروه‌ها برای آینده عربستان و تبعات سیاست بندر بن سلطان در سرنگونی حکومت سوریه به هر قیمتی بود.