نقش اين سه زن در مذاكرات هسته‌اي

 امروز تهران ميزبان فدريكا موگريني است، مسئول سياست‌خارجي اتحاديه اروپا كه از ١٥ آذر ٩٣ به مذاكرات هسته‌اي ايران و ١+٥ پيوست. بانوي ديپلمات ٤٢ ساله‌اي كه پيش‌تر وزير خارجه ايتاليا بوده و به‌دنبال انتصاب به ‌سمت مسئول سياست‌خارجي اتحاديه اروپا وارد مذاكرات هسته‌اي ايران و كشورهاي ١+٥ شد.

 به گزارش شرق، او جانشين كاترين اشتون، مسئول سابق اين سمت یک ساله در اتحاديه اروپا شد كه با پايان دوره مأموريت برای مدت ٥ سال انتخاب شد. حالا يك‌ماه مانده به اينكه انتصابش به اين سمت او بزرگ‌ترين برگ برنده خود را زمين زده است.

 او در دستيابي به توافقي نقش داشته كه همتايان سابق او (كاترين اشتون و خاوير سولانا) نتوانستند آن‌را رقم بزنند. اين بانوي ايتاليايي كه دختر يك كارگردان سينماست هشتم شهريور ١٣٩٣برای دوره‌ای پنج‌ساله به‌عنوان مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا منصوب شد.

موگريني در قاب توافق

فدريكا موگريني تا پايان سال ٩٣ اگرچه در يكي دو دور از مذاكرات ايران با وزيران خارجه اروپايي در بروكسل حضور يافت اما نقش اصلي او در مذاكرات لوزان رقم خورد. فروردين ٩٤ بود كه مذاكرات ١٠ روزه در لوزان به تفاهم بر سر برخي كليات رسيد.

 تفاهمي در راستاي رسیدن به توافق جامع هسته‌اي كه دستيابي به آن سخت مي‌نمود. در آن كادر از شهر ساحلي لوزان، فدريكا موگريني كنار محمد‌جواد ظريف و وزراي خارجه ١+٥ ايستاد با كُتي سفيد و بلند كه نشان مي‌داد او هم سبك و سياق اشتون را در انتخاب لباس پوشيده دنبال مي‌كند، اگرچه عمر حضور او در مذاكرات هسته‌اي ايران و ١+٥ به مدت اشتون نرسيد.

 موگريني يك‌بار ديگر ٢٣ تيرماه در قاب عكاسان قرار گرفت تا با جواد ظريف متني را قرائت كنند كه نشان مي‌داد «پيروزي بدون جنگ» پشت درهاي بسته اتاق‌هاي مذاكره به دست آمده است.

از اشتون تا موگريني

بارونس کاترین مارگارت اشتون، پنج سال مذاكره هسته‌اي ايران و ١+٥ را به نمايندگي از اتحاديه راوپا مديريت كرد اما بخت با او يار نبود كه در اين سمت بتواند در قاب توافق هسته‌اي قرار گيرد.

اگرچه او هم در دوران سعيد جليلي و هم محمدجواد ظريف سكان مذاكره را در دست داشت اما فقط توانست بيانيه‌هاي تمديد مذاكرات را با همتاي ايراني خود قرائت كند. تابستان ٩٣ كه ششمين دور مذاكره در وين به تمديد كشيد با اينكه مسئوليت اشتون در سياست خارجي اتحاديه اروپا تمام شده‌بود اما مسئوليت او در ادامه مذاكرات تا آذرماه تمديد شد. نوامبر ٢٠١٤ هم توافق به دست نيامد و مذاكره يك‌بار ديگر تمديد شد.

 آذرماه ٩٣ (نوامبر ٢٠١٤) آخرين دور مذاكره‌اي بود كه اين زن بريتانيايي سكان آن‌ را به دست داشت. اما حكايت مذاكرات از همان دوران اشتون تغييراتي در ساختار پيدا كرده بود. مذاكرات متعددي به‌صورت دوجانبه بين وزراي خارجه انجام مي‌شد به‌ويژه دو وزير خارجه ايران و آمريكا كه مجبور بودند ساعت‌ها با هم مذاكره كنند، آنچه پيش از آن بديل نداشت. مشابه همين روند در دوره موگريني هم تكرار مي‌شد و عملا نقش او را به يك تسهيل‌گر بدل مي‌كرد.

 تفاوت رسانه‌اي

اشتون و موگريني اما تفاوت‌هايي داشتند. ديپلمات‌ها عمدتا در اين‌گونه موارد سكوت مي‌كنند اما خبرنگاران آنها ‌را به خوبي رصد مي‌كنند. مهم‌ترين تفاوت اين دو در برخوردشان با رسانه‌ها بود؛ كاترين اشتون به‌شدت از رسانه‌ها دوري مي‌كرد و يك جست‌وجو نشان مي‌دهد كه حضور رسانه‌اي او اندك بوده است.

اگرچه تمام آداب ديپلماتيك افتتاحيه مذاكرات، عكس‌هاي يادگاري و... را به‌خوبي به‌جا مي‌آورد آن‌‌هم با لباس‌هاي بلند و پوشيده كه فتوشاپ‌كاران رسانه‌هاي ايراني به لباس او دست نزدند.  فدريكا موگريني اما اين‌گونه نبود.

او در دور آخر مذاكره در وين كه ١٩ روز طول كشيد، ابتداي ورودش در جمع خبرنگاران سخن گفت و بعد هم با تویيتر و از طريق سخنگويش با خبرنگاران در ارتباط بود. او حين مذاكره و بعد از پايان مذاكره هم چند مصاحبه مفصل انجام داد.

يك اسلام‌شناس ايتاليايي

علاوه بر اين، كارشناسان معتقدند موگرینی به‌لحاظ تجربه سیاسی و بین‌المللی کارکشته‌تر از اشتون است، اگرچه از لحاظ سني جوان‌تر است. تجربه كار او در سمت وزیر خارجه ایتالیا و تحصیلاتش مي‌توانست اين ويژگي را ايجاد كند.

 موگرینی مدرک دکترای علوم سیاسی خود را از دانشگاه لاساپینزا رم گرفت و پایان‌نامه خود را به موضوع رابطه مذهب و سیاست در کشورهای اسلامی اختصاص داد. او يك ايتاليايي مسیحی است و موضوع پایان‌نامه‌اش او را به یک کارشناس با رویکرد اسلام‌شناسی بدل کرده.

علاوه بر اين گفته مي‌شود فرهنگ ايران و ايتاليا به هم نزديك است و اين نكته توانسته به نقش موگريني در مذاكره هسته‌اي وجه مميزه ببخشد. موگريني در هفت‌ ماه حضورش در مذاكرات هسته‌اي توانسته سطحي از رابطه را با مذاكره‌كنندگان رقم بزند كه در تصویرهایی در حال پچ‌پچ با مذاكره‌كنندگان ديده مي‌شود.

 نگه‌داشتن دست مقابل دهان كه امكان لب‌خواني را از خبرنگاران مي‌گيرد و حتي دست‌دردست‌بودن با برخي از وزیران اروپايي در برخي جلسات نشان مي‌دهد كه او به‌سرعت توانست جاي خود را در مذاكرات سخت و پيچيده هسته‌اي ايران باز كند. او حتي در دور آخر مذاكره هسته‌اي در وين به شام ايراني دعوت شده كه البته انجام اين دعوت بي‌دليل نبوده است.

يك جدل كوتاه اما داغ

در دور آخر مذاكره هسته‌اي در وين، خبرسازترين چهره جواد ظريف و فدريكا موگريني بودند، البته نه با حضور هرازگاه آنها روي بالكن قصر كوبورگ بلکه به دليل آنچه در اتاق مذاكره بينشان رد و بدل شده‌ بود. جدلی لفظي كه موجب شد براي كاهش ناراحتي موگريني مراتب تجديد احترام و دعوت به شام ايراني انجام شود.

 ماجرا از اين قرار بود كه در يكي از دورهاي مذاكره درباره تحريم تسليحاتي بحثي بين فيليپ هاموند و جواد ظريف درمي‌گيرد كه موگريني در ادامه آن مي‌گويد با اين شرايط امكان دستيابي به توافق وجود ندارد و بايد به خانه‌هايمان بازگرديم.

جواد ظريف در پاسخ به اين جمله مي‌گويد هيچ‌وقت يك ايراني را تهديد نكنيد. اين جمله اما به سرعت بين رسانه‌ها پخش و حتي در مدت كوتاهي به يك هشتك داغ در فضاي مجازي تبديل شد. اين ماجرا موجب رنجش موگريني شد اما او بعدا در مصاحبه با «سي‌ان‌ان» اين بحث را به تفاوت فرهنگي ايران و ايتاليا مرتبط دانست.

كاتب توافق؛ آلماني با ديسيپلين

امروز اما در تيم همراهان موگريني بانوي ديگري هم هست كه نقش مهمي در مذاكره هسته‌اي ايران و ١+٥ ايفا كرده است؛ هلگا اشميد، معاون مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا. او در جريان اين مذاكرات نقشي به‌مراتب گسترده‌تر از موگريني داشت.

 اشميد كه معاون اشتون بوده، كار نگارش متن توافق جامع را به همراه عباس عراقچي به پيش برده ‌است.هلگا اشمید، ٥٥ ساله و دیپلمات آلمانی اتحادیه اروپاست كه سمت معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا را دارد. او كه از سال ۱۹۸۸ میلادی وارد عرصه سیاسی آلمان شده، پیش‌از‌آن، مشاور وزیران امورخارجه پیشین آلمان بود.

در دور پيشين مذاكرات هسته‌اي اشمید و علی باقری، معاون سعيد جليلي، همتاي يكديگر محسوب مي‌شدند؛ اما كمتر همكاري مشتركي بين آن دو مشاهده مي‌شد. يك منبع خبري نزديك به تيم مذاكره‌كننده ايران به «شرق» مي‌گويد: «اشميد نمونه بارز يك آلماني باديسيپلين، سخت‌گير و پركار بود، علاوه بر آنكه كار خود را با حسن نيت به پيش مي‌برد».

بانوي سوم كه مسافر تهران نيست

اگرچه امروز اين دوبانوي حاضر در مذاكره هسته‌اي وارد تهران مي‌شوند، اما بانوي ديگري در  مذاكرات نقش داشته كه به‌نظر نمي‌رسد به زودي‌ بتواند مسافر تهران شود. «وندي شرمن»، عضو تيم مذاكره‌كننده آمريكا است.

 وندی شرمن ٦٥ساله، نماینده آمریکا در مذاکرات ١+٥ با ایران بود، ديپلماتي كه بعد از توافق جامع هسته‌اي دوران بازنشستگي‌اش آغاز شد. او از سال ۲۰۱۱ معاون وزیر امور خارجه آمریکا شد، پیش از آن‌هم در شركتي معاون مادلين آلبرايت و حتي دوره‌اي مشاور ویژه بیل کلینتون،

رئیس‌جمهور پیشین آمریکا نيز بود. بدون اغراق نمي‌توان نقش او را در مذاكره هسته‌اي ايران و ١+٥ ناديده گرفت؛ البته برخي اظهاراتش موجب اعتراض ايراني‌ها و حتي دستگاه ديپلماسي شد؛ اما بعد از پايان مراسم اعلام توافق در وين، زماني كه همكارانش براي آغاز دوره بازنشستگي‌اش كف مي‌زدند، بغض شرمن، زني كه بسيار سخت به‌نظر مي‌رسيد، نشان مي‌داد نقش او نيز در دستيابي به اين توافق ناديده‌گرفتنی نيست.