ابومازن به دنبال نزدیکی روابط با ایران بعد از تنش در رابطه تهران - حماس

عصرایران ؛ رضا غبیشاوی - تشکیلات خودگردان فلسطین و رهبر آن محمود عباس (ابومازن) سعی می کنند با استفاده از اختلافات فعلی حماس با دولت های سوریه و ایران، روابط خود را با دمشق و تهران تقویت کنند.

چند هفته قبل، "احمد مجدلانی" مقام ارشد تشکیلات خودگردان فلسطین با هدف تقویت روابط به تهران سفر و با مقامات ارشد ایرانی از جمله محمدجواد ظریف وزیر خارجه دیدار و گفتگو کرد.

وی در بازگشت به رام الله گفته بود که محمودعباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین قصد دارد به زودی به ایران سفر کند.
او توضیح داد که پس از توافق هسته ای، ایران قدرتمندتر شده و به همین دلیل و در راستای مقابله با اشغالگری های اسرائیل، روابط با ایران تقویت می شود.

آخرین سفر محمود عباس به تهران مربوط به سال 1391 برای نشست سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد بود.

ایران در سال 1391 همزمان با دعوت از محمودعباس برای سفر به تهران، از هیاتی از حماس نیز برای این نشست دعوت کرده بود.
در مقابل، محمود عباس سفر به تهران را به لغو دعوت از حماس و عدم حضور هیات حماس در  نشست جنبش عدم تعهد در تهران مشروط کرده بود.

نشست عدم تعهد در تهران با حضور محمود عباس به عنوان نماینده رسمی تشکیلات خودگردان فلسطین و بدون حضور حماس برگزار شد.

گرچه سفارت فلسطین در تهران در اختیار سفیر و دیپلمات های تشکیلات خودگردان فلسطین است اما دو گروه حماس و جهاد اسلامی نیز به صورت جداگانه در تهران دفتر نمایندگی رسمی دارند.

روابط ایران با حماس و جهاد اسلامی بسیار نزدیک تر از روابط با تشکیلات خودگردان فلسطین است.

البته در سال های قبل، روابط ایران و تشکیلات خودگردان فلسطین و جنبش فتح به رهبری یاسر عرفات بسیار گرم بود.
یاسر عرفات رئیس سابق تشکیلات خودگردان فلسطین نخستین رهبر خارجی بود که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 1357 به تهران سفر و با امام خمینی دیدار کرد. همچنین سفارت اسرائیل در خیابان کاخ تهران نیز تعطیل و به عنوان سفارت فلسطین اعلام شد.

روابط ایران با تشکیلات خودگردان فلسطین و عرفات تا زمان امضای قرارداد صلح اوسو با اسرائیل گرم بود اما بعد از اسلو، عرفات به سازش با اسرائیلی ها متهم شد و روابط تهران با او به سردی گرایید. در مقابل، روز به روز روابط ایران با گروه فلسطینی حماس گرم و گرم تر شد.

اما شرایط بعد از آغاز بحران در سوریه در سال 2011 تغییر کرد.

با آغاز بحران در سوریه و بروز جنگ فراگیر در این کشور به ویژه میان ارتش سوریه ومخالفان مسلح و گروه های تروریستی، گروه حماس از مخالفان مسلح به ویژه اخوان المسلمین سوریه حمایت کرد. در مقابل، ایران در بحران سوریه، با قدرت از موضع دولت سوریه حمایت کرد.

اخوان المسلمین سوریه یکی از مهمترین گروه های مخالف دولت بشار اسد رئیس جمهور سوریه است. حماس رابطه نزدیکی با تشکیلات اخوان المسلمین در سایر کشورها دارد. افکار حماس به اخوان المسلمین نزدیک است.

روابط ایران و حماس و به ویژه رئیس دفتر سیاسی این مجموعه یعنی خالد مشعل پس از آغاز بحران سوریه روبه تیرگی رفت. خالد مشعل از سال 2011 یعنی قبل از آغاز بحران سوریه تاکنون نتوانسته به ایران سفر کند. منابع آگاه گفته بودند تهران با سفر خالد مشعل مخالفت می کند.

هم اکنون به نظر می رسد تشکیلات خودگردان فلسطین و جنبش فتح به رهبری محمود عباس به دنبال استفاده از تیرگی روابط حماس با دولت های سوریه و ایران  برای بهبود روابط با دمشق و تهران است.

حماس تا قبل از بحران سوریه، روابط بسیار نزدیکی با دولت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه داشت. دفاتر اصلی حماس در دمشق قرار داشتند و خالد مشعل رئیس دفتر سیاسی حماس که او را می توان عالی ترین مقام این گروه دانست تا قبل از سال 2011 در دمشق مستقر بود.

با این حال پس از سال 2011 شرایط تغییر کرد. خالد مشعل سوریه را ترک کرد و دفاتر حماس در سوریه تعطیل شدند. خالد مشعل هم به قطر منتقل شد. در این مدت روابط حماس با اردن و عربستان سعودی و کشورهای جنوب خلیج فارس گرم شد.

خالد مشعل در هفته های اخیر به عربستان سعودی و ترکیه سفر و با سران این دو کشور (ملک سلمان و رجب طیب اردوغان) دیدار و گفتگو کرد اما به گفته منابع غیررسمی، سفر او به تهران با مخالفت طرف ایرانی روبه رو شده است.
 
محمود عباس همزمان با اعزام هیاتی به تهران برای بهبود روابط با ایران، هیات مشابهی را نیز به دمشق اعزام کرده است. این هیات در دیدار با مقامات ارشد دولت سوریه موافقت آنها را بازگشایی دفتر نمایندگی جنبش فتح (به ریاست محمود عباس) در دمشق جلب کرده است.

با این اقدام و همزمان با تیرگی در روابط دمشق - حماس، روابط فتح با سوریه در مسیر بهبود قرار گرفته است.

با این حال این اقدامات محمود عباس نخواهد توانست سیاست های استراتژیک ایران را در برابر فلسطین تغییر دهد. ایران نشان داده که قصد دارد ضمن حفظ روابط رسمی و عادی با تشکیلات خودگردان فلسطین، به روابط استراتژیک اش با حماس ادامه دهد. محمود عباس نخواهد توانست حماس را از دایره روابط استراتژیک تهران خارج کند.