آینده تاریک خاورمیانه

عصر ایران - این روزها خبر کوچ دسته دسته هزاران هزار مهاجر در قالب " پناهجو" به کشورهای اروپایی خبر نخست بسیاری از رسانه های دنیاست.

بر اساس آمارسازمان ملل نزدیک به یک چهارم کشورهای جهان به طور مستقیم از مهاجران خاورمیانه ای و آفریقایی تبار تاثیر پذیرفته اند و هدف مهاجرت این دسته از مهاجران و پناهجویان هستند.

البته موج مهاجرت از این منطقه از جهان مسبوق به سابقه است و روندی است که هر چند این روزها به دلیل ناآرامی ها و جنگ های داخلی در کشورهایی چون سوریه و عراق و یمن و.. شدت گرفته است اما نباید از یاد برد که زندگی در مغرب زمین از دیرباز برای بسیاری از مردم ساکن در این پهنه از گیتی آرزو و هدفی غایی بوده است.

دلایل زیادی برای این مساله وجود دارد که در فرصت تشریح این وجیزه نیست ؛ تنها یادآوری این نکته واجب و ضروری به نظر می رسد که  متاسفانه کشور ما  ایران نیز  سالهاست در صدر لیست پدیده"فرار مغزها" قرار دارد و سالانه دهها هزار ایرانی متخصص ، با مهارت، دانش آموخته ، جوان ، ثروتمند ، کارآفرین و... کشور را به مقصد کشورهای اروپایی یا آمریکای شمالی ترک  می کنند.

نکته ای که در زیر ظاهر این موج مهاجرت ها نهفته است این مساله دردآور است که کشورهای مهاجر فرست از چند جهت و به صورت مضاعف در این روند زیان می بینند و کشورهای مهاجر پذیر با وجودی که در ظاهر ژست "پرداخت هزینه" را دارند اما در نهایت و با سبک و سنگین کردن هزینه و فایده ها ؛ بدون زحمت با جذب بهترین و نخبه ترین اقشار کشورهای در حال توسعه و یا عقب مانده ، از مواهب حضور این مهاجران در کشورهایشان نهایت بهره برداری را می کنند.

برای مثال اگر این مهاجران نیروی کار جوان باشند با اندکی کار روی مهارت های آنان ، آنها را به مدت چند دهه با حقوق و دستمزدهای مناسب به مشاغلی سوق می دهند که به دلیل سنگینی و دستمزدهای اندک مردم  خودشان حاضر به انجام آن نیستند و یا اگر مهاجران از اقشار تحصیلکرده باشند از دانش و تجربه آنها بهره می برند و اگر مهاجر به واسطه سرمایه گذاری مالی توانسته ویزای ورود به کشورهای آنها را بگیرد از سرمایه او  بهره می برند.

طبیعی است که همه جای این معادله به این سادگی و راحتی نیست و در کنار این مواهب ممکن است پیامدها و حتی خطرات خاص اجتماعی و امنیتی برای کشورهای مهاجر پذیر پیش آید، کما اینکه حادثه 11 سپتامبر 2001 در آمریکا محصول همین مهاجرانی (19 تبعه جوان عربستانی و مصری الاصل ) بود که سال ها در آمریکا و اروپا زیسته و صاحب دانش و مهارت شده بودند اما به ناگهان چنان ضربه ای به امنیت آمریکا  وارد کردند که در طول تاریخ این کشور بی نظیر بود، یا حوادث و حملات تروریستی گاه و بیگاه در برخی کشورهای غربی در سال های اخیر گواهی بر این مدعاست.

هجوم موج مهاجر و پناهجو از کشورهای خاورمیانه به سمت اروپا و اعلام خبر جذب سالانه 100 هزار پناهجوی خاورمیانه ای از سوی آمریکا تا سال 2017 از سوی جان کری وزیر امور خارجه این کشور، نشان می دهد موج مهاجران و پناهجویان همچنان سرباز ایستادن نخواهد داشت چرا که به نظر نمی رسد پایانی بر بحران ها و جنگ های این منطقه از جهان متصور باشد.

موج مهاجرت که غالبا جمعیت جوان و مستعد و طبقات متوسط این کشورها را شامل می شود در کنار موج طبیعی و همیشگی فرار مغزها در کنار تغییرات اقلیمی و خشکسالی کم سابقه در منطقه خاورمیانه آینده این منطقه از جهان را در هاله ای از تردید و نگرانی قرار داده است.

منطقه ای که زمانی به دلیل وجود منابع سرشار "نفت " یکی از استراتژیک ترین مناطق جهان به شمار می رفت در سال های اخیر در آتش تنش های فرقه ای و قومی و جنگ های داخلی می سوزد  و تغییرات اقلیمی نیز دستکم برای چند دهه آینده نشان از ورود به یک دوره سخت خشکسالی می دهد.

از سوی دیگر  " قیمت نفت" به عنوان یکی از مزیت های اقتصادی و درآمدی کشورهای این منطقه در ماه ها و سال های اخیر روند به افولی داشته است و برخی کارشناسان و موسسات اقتصادی پیش بینی می کنند  قیمت نفت در آینده نزدیک حتی به زیر 30 دلار در هر بشکه برسد.

آینده خاورمیانه بنا به دلایل متعدد و پرشمار نگران کننده است. اگر امروز برای ترمیم برخی کاستی ها ، اصلاحات اساسی سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و جلوگیری از روند رو به افزایش مهاجرت جوان های منطقه به دیگر نقاط جهان اقداماتی جدی نشود ، فردا ممکن است منطقه خاورمیانه تنها تداعی کننده منطقه ای خشک و لم یزرع و عقب مانده باشد که بدون نیروی مولد و جوان در آتش تعصبات قومی و قبیله ای و فرقه ای غوطه ور است.