خاورمیانه سرزمین کشورهای «دو-سه دولتی»

عصرایران - نزاع در خاورمیانه و شمال آفریقا، در کنار تمام آثاری که بر جای گذاشته، پدیده ای به نام کشورهای دو دولتی یا سه دولتی را نیز به وجود آورده است. در این نوشتار به کشورهایی می پردازیم که دچار این وضعیت هستند.
 
یمن

هم اکنون در یمن دو دولت فعالیت می کنند و هر دو نیز مدعی اند دولت قانونی و مشروع این کشور هستند و حق دارند بر تمامی سرزمین یمن حکمرانی کنند.

دولت نخست به ریاست "عبدربه منصور هادی" هم اکنون در تبعید است. وی به عنوان رئیس جمهور به همراه نخست وزیر و بخشی از وزیران در ریاض پایتخت عربستان سعودی مستقر هستند.


این دولت در حال حاضر بخشی از خاک یمن را در کنترل خود دارد و شهر عدن دومین شهر بزرگ یمن، مهمترین شهر در اختیار دولت هادی است.

دولت دوم دولتی است که توسط گروه انصارالله (شیعیان حوثی) و حزب کنگره ملی (به رهبری علی عبدالله صالح رئیس جمهور سابق یمن) تشکیل شده و هم اکنون کنترل صنعا (پایتخت) و مناطقی از یمن را در دست دارد. دولت حوثی ها نیز می گوید که اکثر مناطق یمن را در دست دارد.این دولت هم اکنون توسط شورای ریاست جمهوری اداره می شود.

سران این دولت می گویند که در نتیجه یک روند انقلابی، دولت هادی سرنگون شد و دولت انقلابی جدید زمام امور را به دست گرفت.

هم اکنون جنگ داخلی شدیدی میان حامیان مسلح دولت هادی و نیروهای زمینی ائتلاف سعودی از یک سو و نیروهای حوثی و حامیان نظامی صالح از سوی دیگر وجود دارد.
 
به درخواست دعوت هادی نیز عربستان سعودی در راس ائتلاف نظامی با حضور 13 کشور به یمن حمله کرده بود به دنبال بازگرداندن کنترل دولت هادی به تمامی سرزمین یمن هستند.

سازمان ملل متحد و تمامی کشورهای دنیا دولت هادی را به عنوان دولت قانونی یمن به رسمیت می شناسند اما ایران اینگونه نیست. دولت ایران ضمن به رسمیت شناختن دولت حوثی ها در صنعا، سفارت یمن در تهران را تحویل دولت حوثی ها داده است.

عراق

در عراق نیز هم اکنون دو دولت وجود دارد.

دولت نخست دولتی مستقر در بغداد است که فواد معصوم رئیس جمهور و حیدر العبادی نخست وزیر آن است. این دولت از سوی سازمان ملل متحد و سایر کشورها به عنوان دولت مشروع و قانونی این کشور به رسمیت شناخته می شود.

با این حال حدود یک سوم خاک عراق در کنترل دولت دیگری است که خود را "دولت اسلامی" می نامد و مشهور به داعش است.
شهرهای موصل (دومین شهر بزرگ عراق)، الرمادی و بخش های زیادی از مرکز و مناطق سکونت عرب های سنی عراق هم اکنون در کنترل داعش قرار دارد.
دولت اسلامی یا داعش هنوز از سوی هیچ دولتی درجهان به رسمیت شناخته نشده است.
پایتخت داعش شهر رقه سوریه و رهبری آن برعهده ابوبکر بغدادی است.


سوریه

در سوریه دولت قانونی به ریاست جمهوری بشار اسد است و دمشق پایتخت این کشور را در دست دارد.
با این حال دولت بشار اسد تنها کنترل یک سوم خاک سوریه را در دست دارد و برای بازگرداندن حاکمیت اش به دو سوم دیگر در حال جنگ است.

علاوه بر حکومت اسد در سوریه، دو دولت دیگر نیز مدعی اند دولت مشروع و قانونی هستند: نخست دولت اسلامی یا داعش است. داعش می گوید که نه تنها سرزمین سوریه بلکه حاکمیت بر سایر سرزمین های اسلامی از جمله عراق را حق خود می داند و سرزمین سوریه را تنها بخشی از خاک داعش می داند.

علاوه بر دولت بشار اسد و دولت داعش، دولت دیگری نیز وجود دارد که حکمرانی بر تمامی سرزمین کشور سوریه را حق قانونی و مشروع خود می داند. این دولت، دولتی است که توسط مخالفان بشار اسد یعنی مجموعه ای به نام " ائتلاف ملی نیروهای انقلاب و مخالف در سوریه" تشکیل شده  است. این دولت مخالفان امیدوار است پس از سرنگونی دولت بشار اسد یا کناره گیری اش از قدرت، زمام حکمرانی را در سوریه به دست بگیرد.
این مجموعه از گروه های مختلف سکولار و اسلامگرای مخالف دولت سوریه تشکیل شده و ریاست آن برعهده "خالد الخوجه" است.

تعدادی از کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی، امارات و قطر و کشورهای غربی شامل فرانسه، آمریکا و انگلیس این ائتلاف را به عنوان دولت قانونی سوریه به رسمیت شناخته اند.
دولت های قطر و فرانسه هم ساختمان سفارت سوریه در دوحه و پاریس را تحویل دولت شورای مخالفان سوریه داده اند.

کشورهای دیگر هم گرچه دولت شورای مخالفان را به رسمیت شناخته اند اما یا ساختمان سفارت سوریه را همچنان در کنترل دولت بشار اسد است یا از تحویل آن به دولت مخالفان خودداری کرده اند.

سفارت سوریه در کویت در اختیار دولت بشار اسد است اما دولت کویت دولت مخالفان سوریه را نیز به رسمیت شناخته و با آنها ارتباط دارد. سفارت سوریه در ریاض نیز تعطیل است اما دولت سعودی از تحویل آن به مخالفان سوریه خودداری کرده است.

فلسطین

در سرزمین تاریخی فلسطین نیز هم اکنون دو دولت وجود دارد.

دولت نخست، کابینه اسرائیل است. این کابینه از سوی هیچکدام از کشورهای عربی به استثنای اردن و مصر و شمار زیادی از کشورهای اسلامی به رسمیت شناخته نمی شود.

اسرائیل هم اکنون کنترل همه بخش های سرزمین تاریخی فلسطین به استثنای کرانه باختری و منطقه غزه را در دست دارد، گرچه پلیس و ارتش اسرائیل مناطقی از کرانه باختری و بخش شرقی شهر قدس (بیت المقدس یا اورشلیم) را در کنترل نظامی خود دارند و اشغال کرده اند.

اسرائیل همچنین در مناطق مختلف کرانه باختری و قدس شرقی اقدام به شهرک سازی برای سکونت یهودیان کرده است. همچنین همه مرزهای زمینی دریایی و هوایی سرزمین فلسطین در کنترل اسرائیل و تنها استثنا در این باره مرز غزه با مصر است که رفت و آمد در آن بدون حضور نیروهای بین المللی و نظامیان اسرائیلی امکان پذیر است.

دولت فعلی اسرائیل ادعای رسمی درباره حق خود برای حاکمیت بر کل سرزمین فلسطین ندارد اما جریان های سیاسی تندرو معتقدند کل سرزمین فلسطین باید تحت کنترل دولت اسرائیل باشد اما کابینه اسرائیل تاکنون جرائت نکرده این موضوع را به صورت رسمی اعلام کند.

دولت دوم، دولت فلسطین به ریاست محمود عباس، به پایتختی "رام الله" است.
این دولت می گوید که خواهان کنترل بر تمامی کرانه باختری، منطقه غزه و بخش شرقی قدس و اعلام قدس شرقی به عنوان پایتخت فلسطین است.

دولت فلسطین گفته است که اسرائیل را در مرزهای 1967 به پایتختی قدس غربی به رسمیت می شناسد به شرطی که کابینه اسرائیل نیز دولت فلسطین در مرزهای 1967 و در مناطق کرانه باختری، منطقه غزه و قدس شرقی به پایتختی قدس شرقی به رسمیت بشناسد.

کشورهای اسلامی و عربی به استثنای ایران گفته اند در صورتی که اسرائیل به مرزهای 1967 بازگردد و دولت فلسطین را به رسمیت بشناسد حاضرند دولت اسرائیل را به رسمیت بشناسند اما ایران موضع دیگری دارد. ایران معتقد است همه سرزمین فلسطین متعلق به دولت فلسطین است و کابینه اسرائیل را در هیچ وضعیتی به رسمیت نمی شناسد و نخواهد شناخت مگر اینکه در کل سرزمین تاریخی فلسطین، دولت فلسطین تشکیل شود. ایران همچنین پیشنهاد رفراندوم برای تعیین سرنوشت فلسطین را مطرح کرده است.

دولت فلسطین نیز هم اکنون از سوی همه کشورهای اسلامی، چین، روسیه، کشورهای آفریقایی و آمریکای جنوبی به رسمیت شناخته شده است اما از سوی انگلیس، فرانسه، کشورهای اروپایی، آمریکا و کانادا،ژاپن، کره جنوبی و استرالیا به رسمیت شناخته نشده است.

دولت فلسطین همچنین در سازمان ملل متحد عضویت ناظر دارد و هنوز به عنوان عضویت کامل سازمان ملل درنیامده است.

در میان فلسطینان نیز هم اکنون دو دولت وجود دارد. دولت نخست به رهبری محمود عباس توسط سازمان آزادیبخش فلسطین و جنبش فتح است که ذکر شد. دولت دیگر دولت مستقر در منطقه غزه است که توسط گروه فلسطینی "حماس" تشکیل شده است که کنترل منطقه غزه را در دست دارد و از شهر غزه به عنوان پایتخت خود استفاده می کند. اسماعیل هنیه، به عنوان نخست وزیر در رأس این دولت است.

هیچ دولتی در جهان دولت حماس در غزه را به رسمیت نشناخته است اما دولت مصر با آن تعامل می کند. دولت ایران نیز به صورت موازی و همزمان با دولت رام الله، با دولت غزه هم تعامل دارد.

افغانستان

در افغانستان نیز هم اکنون دو دولت وجود دارد و هر یک مدعی حاکمیت بر سراسر سرزمین افغانستان است. دولت نخست "جمهوری اسلامی افغانستان" نام دارد و اشرف غنی به عنوان رئیس جمهور در رأس آن قرار دارد. این دولت قانونی افغانستان است و سوی همه کشورها و سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده است.


در مقابل دولت دیگری نیز وجود که "امارات دولت اسلامی" نام دارد و همه آن را به عنوان طالبان می شناسند. طالبان برای سال ها در گذشته حکمرانی اکثر مناطق افغانستان را در دست داشت و از سوی  عربستان سعودی، پاکستان و امارات به رسمیت شناخته شده بود اما هم اکنون بخش های اندکی از افغانستان را در دست دارد و هیچ کشوری آن را به رسمیت نمی شناسد. با این حال ، طالبان در "قطر" دفتر نمایندگی دارد. "ملا منصور" ریاست امارت دولت اسلامی را بر عهده دارد.


لیبی

در لیبی نیز هم اکنون دو دولت بر سر کار هستند. دولت نخست کنترل شهر طرابلس (پایتخت) را برعهده دارد که از سوی کشورهای جهان و سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته نمی شود و توسط بخشی از مخالفان مسلح و فعال در سرنگونی دولت معمر قذافی (حاکم سابق لیبی) تشکیل شده است.


 دولت دیگر که از سوی کشورهای جهان و سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته شده پس از اخراج از پایتخت (طرابلس) به بندر کوچک "بریقه" رانده شده و هم اکنون در این شهر مستقر است.