اجحاف به واژگان «مستقل» و «توقیف» در سینمای ایران

محسن امیریوسفی که 12 سال برای اکران «خواب تلخ» منتظر بوده است‌، در آستانه اکران این فیلم گفت: سینماگر مستقل مانند دونده‌ دو استقامت است؛ نه دونده دو سرعت.

به گزارش عصرایران به نقل از ایسنا،‌ این کارگردان سینما‌ در ادامه افزود: فیلمساز مستقل برخلاف فیلمساز تجاری عجله‌ای ندارد تا مُدل خاصی از سینما را ارائه بدهد و اگر وارد این بازی‌ها بشود، شکست خورده است. بنابراین فیلمساز مستقل نیازمند صبوری است.

او که روز شنبه 30 آبان ماه در نشست خبری فیلم «خواب تلخ» در پردیس سینمایی ملت سخن می‌گفت یادآور شد: نمی‌خواهم از مظلوم نمایی و ناامیدی بگویم، هرچند به سینمای مستقل اجحاف زیادی وارد شده است اما نمی‌خواهم درباره این موضوع صحبت کنم، چون قرار نیست در سینمای مستقل خیلی سریع به نتیجه برسیم.

سینمای مستقل همیشه مرغ عزا و عروسی بوده است

امیریوسفی با اشاره به اینکه در ایران سه گونه سینمای دولتی، تجاری و مستقل وجود دارد خاطرنشان کرد: متاسفانه همیشه سینمای مستقل مرغ عزا و عروسی بوده و گویی توافق پنهانی میان سینمای تجاری و دولتی برای از بین بردن این سینما شکل گرفته است، در حالی که حذف هر یک از گونه‌های سینما به زیان کل سینمای ما است، زیرا ما سرنشینان یک قایق هستیم و همه دچار زیان می‌شویم.

واژگان مستقل و توقیف از معنای واقعی‌شان دور شده‌اند

این کارگردان در ادامه سخنانش با ابراز تاسف از اینکه در سال‌های گذشته به واژگانی مانند «مستقل»،«توقیف» و... اجحاف شده و این واژگان از معنای واقعی خود دور شده‌اند‌، اضافه کرد: در حال حاضر میان واژه توقیف تا توقیف خاله زنکی تفاوت زیادی وجود دارد، اما بعضی از فیلمسازان همین که اکران فیلمشان عقب می‌افتد،‌ به سرعت کلمه توقیف را به کار می‌برند. در حالی که توقیف ناخوشایند‌ترین اتفاقی است که می‌تواند برای یک فیلم بیفتد. اما حالا برای بعضی‌ها به ژست و پز تبدیل شده است.

وی ادامه داد: به همین دلیل برای تماشاگر سینما خیلی فرقی نمی‌کند که فیلمی توقیف شده باشد یا نه.

او در پاسخ به این پرسش که تاثیر واژه توقیف بر جذب مخاطب چقدر می‌تواند موثر باشد، توضیح داد: همیشه به عنوان یک فیلمساز به دیده شدن فیلمم علاقه داشته‌ام و این دغدغه در فیلم‌هایم وجود دارد. زندگی من روی کلمه توقیف تعریف شده است اما متاسفم که سرنوشت این کلمه در این سال‌ها این اندازه عوض شده است.

امیریوسفی در این نشست خواستار تشکیل شورای صیانت از پروانه ساخت شد و پیشنهاد کرد که این شورا در خانه سینما تشکیل شود و به حمایت از فیلمسازان بپردازد.

او در بخش دیگری از صحبتش با اشاره به تغییراتی که در این سال‌ها برای کلمه مستقل در سینما به وجود آمده است‌، گفت: گاهی می‌بینیم که بعضی تهیه کنندگان خود را مستقل می‌دانند، در حالی که فیلم آنها مستقل نیست‌، در واقع آنها به عنوان بخش خصوصی کار می‌کنند که با سینمای مستقل تفاوت دارد.

کارگردان فیلم «خواب تلخ» افزود: در تمام دنیا سینمای مستقل شرایط خاص خود را دارد و به لحاظ مالی و اکران دچار محدودیت است اما این کلمه در سینمای ما بیش از حد دچار تغییر شده‌اند.

او تاکید کرد: به عنوان یک فیلمساز در هر دولتی سهم اندکی برای ساخت فیلم داشته‌ام. هرچند نسبت به این موضوع اعتراض دارم اما همین برایم بس است.

امیر یوسفی که خود را فیلمسازی به شدت تابع قانون می‌داند،‌ افزود:همیشه برای ساخت فیلم‌هایم روند قانونی را طی می‌کنم هرچند سختی بسیار دارد. اما گاهی مسائلی خارج از سینما در سرنوشت فیلم‌ها اثرگذار است.

او که سال‌ها پیش فیلم«خواب تلخ» به عنوان اولین فیلم بلند سینمایی خود ساخته است‌، یادآور شد: در آن دوره اصطلاح مخاطب خاص تازه مرسوم شده بود. اما من همان زمان گفتم این اصطلاح به چماقی تبدیل می‌شود که بعدا بر سر همین سینما فرود می‌آید. هرچند در ظاهر ژست زیبایی دارد اما در عمل فیلمساز را به بهانه خاص بودن محدود می‌کنند و اجازه نمی‌دهند فیلمش دیده بشود.

در این نشست که با حضور امیر پوریا به عنوان منتقد و مجری برگزار شد‌، پوریا پیشنهاد کرد که سفری در زمان انجام شود و بار دیگر به سال 82 یعنی سال ساخت فیلم «خواب تلخ» بازگردیم.

در راستای همین پیشنهاد امیریوسفی گفت: با این حساب من 32 ساله هستم و همه چیز آرام است، اتفاقا هیچ تعصبی درباره ساخت اولین فیلمم نداشتم و خوشحالم که این فیلم همچنان زنده است.

او همچنین از مطبوعات سپاسگزاری کرد که در تمام این سال‌ها اجازه ندادند شمع «خواب تلخ» خاموش شود.

امیر یوسفی که پیش از «خواب تلخ» سال‌ها فیلم کوتاه و مستند ساخته است، یادآور شد:سال 78 فیلم کوتاه «دست‌های سنگی» را ساختم و بعدا نسخه بلند آن به عنوان «خواب تلخ» ساخته شد.

او با اشاره به شرایطی که در آن دوره برای فیلمسازان فیلم کوتاه وجود داشته است ادامه داد: در آن دوره اینترنت این اندازه قوی نبود، ما سال 82 خیلی شتاب‌زده فیلممان را به جشنواره فجر ارائه کردیم و آنها هم خیلی شتابزده آن را رد کردند و کم کم صحبت آرشیو کردن فیلم مطرح شد تا اینکه آن را به جشنواره‌های خارجی فرستادیم و فیلم در جشنواره کن مورد استقبال تماشاگران قرار گرفت و جوایزی را برد. همین مساله باعث شد سال بعد آقای رضاداد دبیر جشنواره فیلم فجر فیلم ما را به جشنواره دعوت کرد.

خوشحالم «خواب تلخ» همچنان جان دارد

امیریوسفی ادامه داد:‌ در آن دوره فیلمسازانی مانند من، وحید موساییان، مجید برزگر، شهرام مکری و... از فیلم کوتاه آمدیم و شروع به ساخت فیلم سینمایی کردیم. ما عادت کرده بودیم که فیلمنامه‌هایمان را در حد دو خط تعریف کنیم و تمام مسئولیت آثارمان را به طور کامل بپذیریم. فیلمنامه‌های ما هیچ وقت زیر ذره‌بین نبود و این آزادی همیشه نتیجه خوبی داشت، بنابراین ما استقلال را به این معنا فهمیده بودیم و جالب اینجاست که در آن دوره ممیزی یا اخلال در ارزش‌های نظام کمترین میزان را در فیلم کوتاه داشت.

وی اضافه کرد:‌ این شیوه آزمون بسیار خوبی برای سینمای ایران بود اما متأسفانه به آن توجه نشد. بنابراین «خواب تلخ» هم ادامه همان نگاه بود. این فیلم باید 12 سال پیش اکران می‌شد اما خوشحالم بعد از این سال‌ها هنوز جان دارد و امیدوارم این اتفاق برای تمام فیلم‌هایی که مشکل دارند، بیفتد.

او در پاسخ به پرسشی درباره اینکه فیلم «خواب تلخ» را با وجود بازی نابازیگران، با فیلمنامه‌ای کامل ساخته و به بداهه‌گویی‌های نابازیگران تکیه نکرده است، گفت:‌ بحث نابازیگر برایم نکته‌ای جذاب است و همیشه با این عنوان مشکل داشته‌ام، چون معتقدم قدری شیطنت در این عنوان هست. فیلم‌های درخشانی با حضور نابازیگران در سینمای قبل و بعد از انقلاب ساخته شده است زیرا بعضی افراد در درون خود گنجی الهی دارند و می‌توانند بازیگران خوبی برای بعضی فیلم‌ها باشند. دنیا حضور درخشان نابازیگران را با فیلم‌های کیارستمی متوجه شد.

او در عین حال با اشاره به تفاوت نابازیگران فیلمش با دیگر نابازیگران سینما اضافه کرد:‌ در فیلم ما این طور نبود که نابازیگر را جلوی دوربین بگذاریم تا هر چه می‌خواهد بگوید. حتی یک دیالوگ از کار ما بداهه نیست و بسیار خوشحالم که مشخص نشد یک فیلمنامه کامل داشته‌ایم.

امیریوسفی اضافه کرد: البته فیلمنامه بدون مشورت با نابازیگران کار شکل نمی‌گرفت. تمام دیالوگ‌های آقا اسفندیار (شخصیت اصلی فیلم) را از خود او گرفتم. به این شیوه کار کردن بسیار معتقد و اصول‌گرا هستم و فکر می‌کنم باید امضای شخصی فیلمساز مستقل پای کارش باشد.

او در پاسخ به پرسشی دیگر درباره تیتراژ متفاوت این فیلم توضیح داد: همیشه قسمت تیتراژ برایم عصبی‌کننده بوده است، زیرا بسیاری از تماشاگران حوصله ندارند دو دقیقه بیشتر در سالن تاریک سینما بمانند و تیتراژ فیلم‌ها را بخوانند. اما برای تیتراژ «خواب تلخ» خصلت آبادانی‌ام به کمکم آمد و در واقع لافی آبادانی زدیم تا تماشاگران در سالن بمانند. هر چند متأسفانه در این 12 سال بعضی از عوامل فیلم به رحمت خدا رفته‌اند و تیتراژ ما به نوعی واقعی شده است.

هیچ حذفیاتی نداشتیم

امیریوسفی در ادامه این نشست درباره حذفیات احتمالی فیلم «خواب تلخ» برای اکران عمومی گفت: هیچ حذفیاتی نداشتیم و به جز تأخیر 12 ساله در اکران این فیلم هیچ اعتراض دیگری ندارم و خوشحالم که این فیلم واقعا امضای شخصی من است.

به گزارش ایسنا، او در ادامه این نشست درباره وضعیت ساخت فیلم تازه‌اش «پیرمرد خلیج‌فارس» توضیح داد: یک سال درگیر ساخت این فیلم بودم اما متأسفانه مشکل نقدینگی وجود دارد و به همین دلیل فیلم در روند ساخت قرار ندارد و فکر نمی‌کنم امسال امکان ساخت داشته باشد.

او اضافه کرد: همیشه چندین فیلمنامه آماده دارم و حالا هم تلاش می‌کنم کار دیگری را جایگزین این فیلمنامه بکنم. من همیشه آمادگی کار کردن دارم و فیلمنامه «پیرمرد خلیج‌فارس» به واسطه خبری که از سوی بنیاد سینمایی فارابی منتشر شد، وارد بحث و خبر شد در حالی که شرایط ساخت ندارد.

به محافظه‌کاری محکوم شدم

او در پاسخ به این پرسش که سازمان سینمایی اعلام کرده بود اگر فیلمسازی در اکران یکی از فیلم‌هایش دچار مشکل شود، کمک می‌کنیم تا فیلم بعدی‌اش را راحت‌تر بسازد، توضیح داد: فیلم «آشغال‌های دوست‌داشتنی» دو سال است که آماده نمایش است اما در این فاصله حرف‌های بسیار عجیبی درباره آن زده شده است و حتی کسانی که فیلم را ندیده‌اند، درباره آن اظهار نظرهای عجیبی کرده‌اند اما من در این مدت هیچ جوابی ندادم و حتی از سوی دوستان نزدیکم به محافظه‌کاری محکوم شدم.

او با اشاره به دشواری‌هایی که برای ساخت «آشغال‌های دوست‌داشتنی» متحمل شده است، یادآور شد: یک سال و نیم از عمرم را صرف گرفتن پروانه ساخت آن کردم. فیلمنامه آن 16 بار به معنای واقعی کلمه بازنویسی شد. برای ساخت این فیلم تا مرز سکته مغزی رفتم. در آن دوره فکر می‌کردم اگر به خاطر ساخت این فیلم بمیرم چه مرگ باشکوهی خواهم داشت، اما تنها حسرتم این است که فیلم سوم‌ام را نساخته‌ام که خوشبختانه فرصت برای ساخت این فیلم پیش آمد و دو سال است آماده نمایش است اما اجازه بدهید، درباره آن صحبتی نکنم. همچنان که آن را به جشنواره‌های خارجی هم ندادم و تنها اتفاق خوب این است که چهارشنبه گذشته برای حضور در جشنواره فجر ثبت نام کردم.

او اضافه کرد: اگر از ساخت فیلم بعدی‌ام حمایت نمی‌شود به دلیل مشکل نقدینگی است، اما همچنان ناچارم امید داشته باشم.

امیریوسفی درباره اینکه چه تمهیدی داشته تا فیلم «خواب تلخ» بعد از 12 سال به صورت غیرقانونی منتشر نشده است، توضیح داد: در زمینه کارگردانی، آبادانی هستم اما در بحث تهیه‌کنندگی اصفهانی عمل می‌کنم. فیلم را حتی به یکسری از عوامل کار هم ندادم، شاید به این دلیل بود که به اکران آن امید داشتم.

او با اشاره به نامتعارف بودن سوژه این فیلم در سالِ ساختِ آن با لحن طنز همیشگی‌اش گفت:‌در ساخت این فیلم لاف آبادانی خیلی کمکم کرد، چون بسیاری معتقد بودند چگونه می‌توان این سوژه را به یک فیلم بلند تبدیل کرد اما من می‌گفتم اگر بشود، خیلی فیلم خوبی می‌شود.

محسن امیریوسفی در پایان این نشست از خبرنگاران حاضر در برنامه خواست به فیلم‌ اولی‌های جشنواره فیلم فجر توجه داشته باشند و همچنان آن‌ها را کشف کنند.

او گفت: کشف فیلم‌ها را به عهده جشنواره نگذارید بلکه اهالی مطبوعات این کار را انجام بدهند، همچنان که «خواب تلخ» را کشف کردید و اجازه ندادید شمع زندگی آن در این سال‌ها خاموش بشود.

در پایان این نشست آنونس فیلم «خواب تلخ» رونمایی شد.

این فیلم از روز سه‌شنبه سوم آذرماه در گروه هنر و تجربه به نمایش درمی‌آید.