مرگ تاریخ شهرها با تخریب خانه‌های کلنگی

 کالبد تاریخی شهرها که از آن به عنوان موجود زنده یاد می‌شود نباید تحت تاثیر ترجیحات سوداگرانه ساخت و ساز به نابودی برود.
 
به گزارش ایسنا، طی سالیان اخیر سرعت تخریب خانه‌های کلنگی به قدری بوده که علاوه بر هدررفت بخش اعظمی از منابع ملی، هویت تاریخی شهرها را از بین برده و تعریف «خانه کلنگی» را در نظام شهرسازی تغییر داده است؛ تا جایی که بسیاری معتقدند تخریب بسیاری از خانه‌های کلنگی نه تنها شهر را بازسازی نخواهد کرد بلکه پس از چند سال خانه‌های نوسازی شده را به چرخه جدیدی از فرسودگی وارد می‌کند.
 
غلامحسین میثاقیان، مدیرکل دفتر حفظ و احیا بناها در این خصوص می‌گوید: مهمترین معضل بافت‌های تاریخی کشور، نبود تلقی صحیح از معنای شهر است،‌ چون موجودیت یک شهر در کالبد آن خلاصه نمی‌شود و جمعیت نیز به تنهایی موجود شهر نیست.
 
وی با اشاره به اینکه راه‌حل معضلات شهری را نباید در مشکلات سازه‌ای و مهندسی جستجو کرد، ادامه داد: آموزش مفاهیم صحیح شهری، زمینه‌های بازگرداندن منزلت اجتماعی به بخش‌های تاریخی و فرهنگی را میسر می‌کند و این اقدام یکی از مهمترین عوامل حفاظت از بافت‌های تاریخی و فرهنگی کشور است.
 
او با بیان اینکه آموزش و پیگیری اقدامات حفاظتی اولویت اصلی بافت‌های تاریخی کشور است، تاکید کرد: بسیاری از بافت‌های تاریخی کشور در سال‌های گذشته دچار تخریب‌های زیادی شده‌اند، به طوری‌که در بسیاری از بافت‌های منسجم و در هم تنیده جز لکه‌های تاریخی اثر دیگری باقی نمانده است. به همین دلیل اقدامات حفاظتی، جلوگیری از اجرای طرح‌های نامناسب توسعه‌ای و بازگرداندن سرمایه اجتماعی مهمترین اتفاقاتی است که باید در بافت‌های تاریخی کشور رخ دهد.
 
اما تصویب ابلاغ محدوده‌ی بافت تاریخی ۱۶۸ شهر در طرح‌های توسعه و عمران با تاکید وزیر راه و شهرسازی برای بازآفرینی شهرها در یکشنبه 3 آبان ماه و همچنین تاکید بر اندیشه‌ی ایران‌شهر در روز دوشنبه - 27 مهرماه – سال جاری از جمله‌ اقداماتی است که به نظر می‌رسد تلنگری برای حفاظت از محدوده‌های تاریخی و فرهنگی شهرهای کشورند.
 
با این حال موضوع تعیین و ابلاغ محدوده بافت‌های تاریخی به این زمان محدود نمی‌شود. پیش از این در سال‌های 85 تا 88 کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور اعلام کرده بودند که بیش از 780 بافت تاریخی در کشور شناسایی شده اند که نیازمند تعیین محدوده‌ تاریخی هستند.
 
اما تلاش برای شناسایی این بافت‌ها در حالی آغاز شد که سازمان میراث فرهنگی موظف به تعیین محدوده‌ بافت‌های تاریخی تا پایان برنامه چهارم توسعه بوده است.
 
بخشی از محدوده‌های تاریخی شناسایی شده امروز از بین رفته‌اند، اما آن‌چه از نظر سازمان میراث فرهنگی و دفتر بافت‌های تاریخی اهمیت داشت، حفظ ارزش‌های فرهنگی بافت تاریخی هر شهر بود که به این ترتیب امکان احیای بافت‌های تاریخی از دست رفته را امکان‌پذیر می‌کرد.
 
یکی دیگر از مشکلات بافت‌های تاریخی کشور استناد به طرح تفصیلی‌ سال‌های گذشته بود که پیش از این توسط استان‌ها تهیه شد و در بخش‌های مربوط به بافت‌های تاریخی فاقد حساسیت‌های لازم کارشناسی بوده و است و حالا کارشناسان همیشه این بیم را دارند که مبادا مسوولان فقط به این طرح‌های تفصیلی اکتفا کنند که به این ترتیب نه تنها بخشی از بافت‌های تاریخی کشور دیده نمی‌شود که بخش‌های باقی‌مانده نیز تنها تکه کوچکی از بدنه بزرگ بافت تاریخی شهرهای کشور خواهد بود.
 
به نظر می‌رسد از دلایلی که سازنده‌های بخش مسکن را به سمت تخریب خانه‌های کلنگی ترغیب می‌کند «مازاد تراکم» تعلق گرفته به این خانه‌ها است. مشاور سازمان نظام مهندسی با تشریح این پدیده، این روند را موجب رشد قیمت خانه‌های کلنگی پیش از نرخ تورم در دوره بیش رو می‌داند.
 
محسن بهرام غفاری مشاور سازمان نظام مهندسی با اشاره به گسترش تخریب خانه‌های کلنگی در شهر تهران اظهار کرد: مجموعه شهری علاوه‌بر تعدادی ساختمان و فضای عمومی با کاربری‌های مختلف تفریحی و خدماتی دارای صفاتی است که آن را از شهرهای مجاور متمایز می‌کند. این صفات که به تاریخ و جغرافیای آن شهر وابسته است به آن شهر تشخص و هویتی می‌دهد که در هیچ جای دیگر از کره خاکی به هیچ وجه تکرارپذیر نیست.
 
او ادامه داد: یک شهر با اتکا به این ویژگی‌ها در یک فرآیند تاریخی متولد می‌شود، به بالندگی می‌رسد، رشد می‌یابد و پایدار می‌شود حتی گاهی همچون مسجد سلیمان پیر می‌شود. بنابراین هرگونه رفتار با شهر باید به مثابه رفتار با یک موجود زنده باشد تا در آن تاثیرگذار شود.