ایران و سه نتیجه احتمالی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا

عصر ایران؛ مازیار آقازاده - با وجودی که سخن گفتن از رییس جمهوری آتی آمریکا از هم اکنون زود به نظر می رسد و هنوز احتمال دارد ماه ها با تعیین نامزد نهایی دو حزب اصلی آمریکا فاصله داشته باشیم ( در ماه ژوئن – خرداد – نامزد نهایی دو حزب قطعی می شود البته ممکن است با توجه به نتایج انتخابات مقدماتی درون حزبی ، نامزد اصلی یک یا هر دو حزب اصلی آمریکا زودتر از این تاریخ نیز تعیین شوند) اما به طور مشخص با توجه به مواضع نامزدهای مطرح از هر دو حزب در موضوع سیاست خارجی آمریکا در قبال ایران، سه نتیجه احتمالی را در مورد آینده رابطه ایران و آمریکا و اجرای برجام می توان برشمرد:

1- احتمال پیروزی هیلاری کلینتون در انتخابات: هیلاری کلینتون نامزد مورد حمایت بیشتر نخبگان و فعالان حزب دموکرات است. او در مقایسه با برنی سندرز (دیگر نامزد مطرح این حزب) نماینده گرایشی میانه و متمایل به راست این حزب است . موضع او در مورد ضرورت تداوم اجرای برجام (برنامه جامع اقدام مشترک) و رابطه با ایران را باید از یکدیگر تفکیک کرد.

کلینتون در ماه های گذشته بارها با تایید توافق هسته ای با ایران ، این توافق را نتیجه آغاز راهی می داند که در دوران ریاست او در دستگاه سیاست خارجی آمریکا ( وزیر امور خارجه کابینه اول اوباما- از ژانویه 2009 تا ژانویه 2013) آغاز شده است. او حتی بارها تاکید کرده است آغاز مذاکرات محرمانه با ایران در موضوع هسته ای و چینش ترکیب مذاکره کنندگان با ایران در دوره ی وزارت او بوده است.

هیلاری کلینتون گفته است از اجرای برجام مادامی که ایران این توافق را نقض نکند، حمایت خواهد کرد و توافق هسته ای به گفته و مدعای او خطر دست یابی ایران به سلاح هسته ای را از بین برده و به نفع منافع و امنیت ملی آمریکا بوده است.

در مورد رابطه با ایران  اما این نامزد انتخابات آمریکا تاکید کرده است که موضعی محتاطانه در قبال نزدیک شدن به ایران خواهد داشت. کلینتون تاکید کرده است اختلافات بین ایالات متحده آمریکا با ایران اصولی و بنیادین است و از این رو او در مورد ایجاد رابطه با ایران محتاطانه عمل خواهد کرد.

در جمع بندی موضع کلینتون در قبال ایران باید گفت که موضع این نامزد انتخابات بسیار نزدیک به موضع مقاماتی در ایران است که معتقدند توافق اخیر با آمریکا (و دیگر قدرت های جهانی) تنها در موضع مشخص هسته ای بوده و ارتباطی به دیگر موضوعات اختلافی با این کشور ندارد و نباید داشته باشد. از این منظر پیروزی کلینتون در انتخابات آتی آمریکا با وجودی که به احتمال فراوان خطری برای آینده اجرای برجام در پی نخواهد داشت، اما احتمال گشایش یا عادی سازی روابط بین ایران و آمریکا را بیشتر از آنچه در دولت باراک اوباما می رود، بالاتر نخواهد برد و چه بسا حتی اختلافات کنونی آمریکا با ایران در موضوعاتی چون بحران های منطقه ای ، حقوق بشر و ... تشدید نیز بشود.

2- پیروزی احتمالی سندرز: برنی سندرز پدیده این دوره از انتخابات آمریکاست. او خود را یک  سوسیالیست  می خواند و این برای نخستین بار در تاریخ ایالات متحده آمریکاست که یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری به صراحت خود را چنین معرفی می کند.

موضع سندرز در قبال ایران در بخش نخست با کلینتون مشترک است؛ یعنی هر دو نامزد حزب دموکرات معتقدند برجام پایانی خوش برای بحران هسته ای ایران بوده است و ادامه اجرای آن را در دولت های خود تضمین کرده اند.

اما سندرز گامی جلوتر از کلینتون نهاده و در ماه های  گذشته چند مرتبه تاکید کرده است که در صورت ریاست جمهوری، الگوی اجرا شده در دولت اوباما در قبال عادی سازی روابط با کوبا را در مورد ایران نیز اجرا خواهد کرد.

موضع سندرز علاوه بر اجرای برجام ، تسری دادن الگوی توافق هسته ای به دیگر موارد اختلافی بین ایران و آمریکا و گفت و گو با ایران در مورد مشکلات و عادی سازی روابط است.

این دو نامزد حزب دموکرات در مناظره اخیر خود حتی درباره این موضوع با یکدیگر بحث کردند و اختلاف مواضع آنها درباره عادی سازی روابط با ایران، مشخص شد. در این مناظره در حالی که کلینتون به صراحت تاکید کرد که قدمی بیش از اجرای برجام در قبال ایران جلو نخواهد آمد، اما سندرز تاکید کرد که او به دنبال گفت و گو با ایران بر سر مسایل اختلافی و عادی سازی روابط سیاسی با ایران خواهد بود. سندرز حتی در یک خود انتقادی از سیاست خارجی آمریکا، کودتای 28 مرداد 1332 را مورد انتقاد قرار داد و ریشه مشکلات کنونی در روابط دو کشور را به این اقدام اشتباه دولت وقت آمریکا در سال 1953 و در قبال یک دولت ملی در ایران پیوند داد.

بنابراین در صورت پیروزی سندرز در انتخابات آتی آمریکا – که احتمال آن کم هم نیست- رییس جمهور آتی آمریکا عادی سازی رابطه سیاسی با ایران را در دستور کار خود خواهد داشت و این موضع او ممکن است شکاف بین  دولتمردان و گروه های سیاسی موافق و مخالف برقراری رابطه با آمریکا در ایران را تشدید کند.

3- احتمال پیروزی یک نامزد جمهوریخواه : غالب نامزدهای جمهوریخواه در مناظرات و سخنرانی های خود از توافق هسته ای و برجام انتقاد کرده و برخی از آنها (تد کروز و مارکو روبیو) گفته اند که در صورت راه یابی به کاخ سفید الغای توافق هسته ای با ایران از اولویت های آنها خواهد بود.

با وجودی که موضع همه نامزدهای جمهوریخواه در موضوع مخالفت با توافق هسته ای با ایران مشابه به نظر می رسد اما تا کنون برخی از آنها (از جمله دونالد ترامپ و جب بوش) به طور مشخص نگفته اند که در صورت راه یابی به کاخ سفید چه بر سر اجرای برجام خواهد آمد.

با این حال نکته مشترک در موضع تمامی نامزدهای جمهوریخواه انتقاد از توافق هسته ای با ایران بوده است، هر چند که به نظر می رسد حتی در صورت پیروزی آنها در انتخابات آتی، آنها چاره ای جز رضایت دادن به اجرای یک توافق با پشتوانه بین المللی قوی نداشته باشند.


1- تداوم اجرای برجام با وجود حفظ و یا حتی تشدید اختلافات ایران و آمریکا در دیگر حوزه ها در دولت احتمالی هیلاری کلینتون

2- تداوم اجرای برجام با بالا رفتن احتمال عادی سازی روابط ایران و آمریکا در دولت احتمالی برنی سندرز: با یادآوری این نکته که در صورت پیروزی سندرز و تلاش او به گفت و گو با ایران برای عادی سازی روابط این مساله ممکن است در داخل ایران اختلافات جناح ها و کانون های قدرت را در مورد عادی سازی رابطه با آمریکا تشدید کند.

3- پیروزی یک نامزد جمهوریخواه با دو احتمال:1- تمکین از روی اکراه به توافقی که در یک دولت دموکرات و با پشتوانه دو سال مذاکره و تایید جامعه جهانی به دست آمده است و 2- لغو یک طرفه برجام از سوی دولت آتی آمریکا و تحمیل هزینه های گزاف سیاسی به این کشور و انزوای بین المللی آمریکا حتی در میان نزدیکترین متحدان این کشور.