سوریه؛ پنجمین سالگرد آغاز ویرانی

عصر ایران - امروز پنجمین سالگرد آغاز ناآرامی های داخلی در سوریه است. پنج سال پیش در چنین روزی برای نخستین بار شهر دمشق شاهد برگزاری تظاهرات ضد دولتی مخالفان حکومت سوریه بود.

شاید آن روزها در خیال هیچ شهروند سوری تصور نمی شد راهی که آنها می روند در نهایت به یک جنگ داخلی ویرانگر ختم خواهد شد که کشورشان را تبدیل به یک ویرانه غیر قابل زیست خواهد کرد و میلیون ها نفر را آواره و همین تعداد را وابسته به کمک های غذایی سازمان ملل خواهد کرد.

از 15 مارس 2011 تا 15 مارس 2016 خیلی چیزها در سوریه تغییر کرده است؛ این کشور زیبا و تاریخی در سواحل مدیترانه که زمانی پذیرای میلیون ها توریست خارجی بود، امروز دیگر عملا تبدیل به یک ویرانه شده است و هر بخش آن در دست یک گروه شبه نظامی قرار دارد.

سوریه از سال 1970 یعنی از 45 سال پیش بدین سو تحت حاکمیت خاندان اسد قرار دارد. خانواده ای علوی تبار که در بیشترین حالت حدود 13 درصد از جمعیت نزدیک به 18 میلیونی سوریه (قبل از جنگ داخلی) را شامل می شود.

نزدیک به 74 درصد از جمعیت سوریه را مسلمانان سنی مذهب و باقی جمعیت این کشور را نیز مسیحیان و دروزی ها و دیگر اقلیت های مذهبی تشکیل می دهد.

از زمان آغاز اعتراضات ضد دولتی در سوریه بر اساس برآوردهای سازمان ملل نزدیک به 300 هزار نفر جان خود را از دست داده اند و بزرگ ترین بحران پناهجویان در تاریخ معاصر با آوارگی نزدیک به 8 میلیون نفر از جمعیت سوریه (در داخل و خارج از این کشور) رقم خورده است.

رقم آوارگی در جنگ داخلی سوریه را باید یک بار دیگر تکرار کرد تا به عمق فاجعه ای که امروز در این کشور می گذرد بیشتر پی برد: 8 میلیون نفر از 18 میلیون جمعیت سوریه از خانه و کاشانه خود جابجا شده اند.

نزدیک به نیمی از جمعیت سوریه در اثر جنگ داخلی 5 سال گذشته این کشور آواره شده اند . بیش از دو میلیون نفر از این تعداد به ترکیه رفته اند و نزدیک به یک میلیون نفر نیز در کشورهای عراق، اردن، لبنان سکنی گزیده اند.

به نظر می رسد قریب به 5 میلیون نفر نیز در داخل سرزمین چند پاره سوریه جابجا شده باشند.

با اعلام موجودیت گروه تروریستی داعش و انتخاب شهر رقه به عنوان پایتخت خلافت خودخوانده این گروه تروریستی – تکفیری (در سال 2013) بحران سوریه وارد مرحله تازه ای شد.

از این زمان بود که تردید ها درباره آینده جنگ در سوریه بیشتر از گذشته شد و چشم انداز آینده جنگ داخلی سوریه تیره و تارتر شد.

در پنجمین سالگرد از آغاز ناآرامی ها و جنگ داخلی سوریه در حالی گروه های مختلف موافق و مخالف حکومت این کشور برای انجام مذاکره در ژنو سوییس گرد هم آمده اند، که پس از 5 سال جنگ و کشتار و ویرانی هیچ چشم اندازی برای آینده سوریه پیش رو دیده نمی شود.

سوریه ویران شده است و این در حالی است که به نظر می رسد بزرگ ترین چالش این کشور جنگ زده نه بازسازی ویرانه ها که در گام نخست بیرون راندن گروه تروریستی داعش از قلمروهای تحت اشغال این گروه در سوریه و سپس توافق بر سر ساختار سیاسی – اداری مورد قبول اکثریت گروه های سیاسی و شبه نظامی به منظور پایان یافتن جنگ ها و نزاع داخلی است.

پس از طی این دو گام است که تازه باید به فکر بازسازی ویرانه های جنگ سوریه و بازگشت آوارگان جنگی این کشور به میهنشان بود.

در آغاز ششمین سال از شروع ناآرامی و جنگ داخلی سوریه، باید به این حقیقت تلخ اذعان کرد که اگر سوریه خوش شانس باشد این کشور هنوز راه درازی تا بازگشت به سال های گذشته خود در پیش روی خود دارد. شاید باید دهه ها طول بکشد تا سوریه تبدیل به سوریه دهه نخست قرن بیست و یکم شود و شاید هم این اتفاق هرگز روی ندهد.

پنج سال پیش در چنین روزی جرقه اعتراضات ضد دولتی در داخل سوریه به دمشق رسید و معترضان نخست شعار اصلاح و سپس شعار " اسقاط" (سرنگونی) حکومت بشار اسد را می دادند. حکومت سوریه در آن زمان فرصت های کنار آمدن با مخالفان را به سرعت از دست داد و این بزرگ ترین اشتباه حکومت بشار اسد بود. شاید اگر در روزهای نخست آغاز اعتراضات ضد دولتی در سوریه حکومت این کشور به شیوه ای مدبرانه تر در برابر اعتراضات عمل می کرد امروز این کشور در چنین وضعیتی نبود.

نکته دیگر اینکه به نظر می رسد در تحلیل وضعیت سوریه امروز نباید همه عوامل را به سطح داخلی این کشور (بین حکومت سوریه و مخالفان داخلی اش) تقلیل داد. ندیدن اراده برخی کشورهای منطقه و فرا منطقه ای برای به زیر کشیدن حکومت بشار اسد از قدرت و حمایت آنها از گروه های ستیزه جو و ایجاد گروه های شبه نظامی برای جنگیدن با ارتش سوریه که در حکم بنزینی بر آتش بحران سوریه بود؛ تصویر کاملی از بحران سوریه را نشان نخواهد داد.

سوریه امروز محصول "عدم سازش داخلی" بین حکومت و مخالفان و بین گروه های مختلف قومی و مذهبی در این کشور و مداخله دست های مداخله گر خارجی است که این سرزمین را تبدیل به زمین نزاع و محلی برای تسویه حساب های خود کرده اند و البته در این روند این ملت سوریه اند که قربانی شدند و هزینه می دهند.