جزئیات ثبت جهانی بیابان لوت

مسئول تهیه پرونده ثبت جهانی بیابان لوت از ویژگی های ممتاز لوت، جزئیات پرونده، حمایت ۱۷ کشور از پرونده ایران و ایرادات وارد شده به آن سخن گفت و تاکید کرد:بیابان لوت جهانی شده نه کویر لوت.

مهران مقصودی دانشیار دانشگاه تهران و مسئول تدوین پرونده ثبت جهانی بیابان لوت درباره درج این پرونده در فهرست میراث طبیعی یونسکو که روز گذشته انجام شد، به مهر گفت: در پرونده ای که به یونسکو ارسال کردیم از عنوان بیابات لوت نام برده شده است، اما در بین عامه مردم و بسیاری از خبرها از کلمه «کویر لوت» استفاده می شود درحالی که استفاده از کویر برای لوت درست نیست چون کویر بخشی از لوت است. بیابان واژه اکولوژی و اقلیمی است که پوشش گیاهی و حیات و میزان بارندگی در آن کم است درصورتی که به پست ترین نقاط داخلی مناطق بیابانی کویر می گویند یعنی جایی که میزان نمک در آن بسیار زیاد است.

مقصودی ادامه داد: تقریبا از دو سال پیش بحث تدوین پرونده ثبت جهانی بیابان لوت مطرح شده بود و مسئولیت آن را نیز به عهده من گذاشتند. تیمی برای تهیه این پرونده از اساتید دانشگاه‌ها، خبرگان و کسانی که در این حوزه کار کرده بودند، تشکیل دادیم. این پرونده باید در یک مدت زمان مشخصی تدوین و ارسال می شد؛ چراکه این پرونده در فهرست میراث پیشنهادی ایران نیز ثبت شده بود.

این دانشیار دانشگاه تهران تصریح کرد: بیابان لوت دارای معیارهای مشخصی برای ثبت در میراث جهانی بود. حتی کارشناسان یونسکو در یکی از گزارش های خود نیز گفته بودند که بیابان لوت دارای شرایط ثبت جهانی است. به همین منظور تمام مدارک لازم را تهیه کردیم این پرونده می بایست حداقل ۴ معیار برتر را می داشت. یکی از آن معیارها داشتن ویژگی برترین است. مثل بلندترین تپه های ماسه ای یا بلندترین کلوت ها.

مسئول تدوین پرونده ثبت جهانی لوت اضافه کرد: معیار بعدی این است که آن پدیده، ویژگی تاریخ زمین‌شناسی و ژئو مورفولوژی یک منطقه را نشان دهند. معیار سوم، دارا بودن ویژگی اکولوژی خاص است. معیار چهارم، داشتن ویژگی‌های اکولوژی است که در معرض خطر قرار دارند. اگر پدیده‌ای این چهار معیار را داشته باشد در فهرست میراث جهانی قرار می گیرد. ما پرونده بیابان لوت را بر اساس دو معیار اول تهیه و ویژگی های آن را مشخص کردیم. تمام عوارض طبیعی بیابان لوت، توصیف و نقشه های آن تهیه شد. حتی اطلاعات تاریخی منطقه را جمع آوری کرده و به یونسکو  ارسال کردیم.

مقصودی با اعلام اینکه پخش تصاویر بیابان لوت همه حضار در اجلاس را به وجد آورده بود بیان کرد: بیابان لوت دارای بلندترین کلوت های جهان است و مرتفع ترین تپه های ماسه ای را  دارد. نبکاهای بیابان لوت هم جزو بلندترین نبکاهای جهان است. نبکاها پدیده هایی هستند که در زبان فارسی به آن گلدان صحرا یا تله گرد می گویند. این گیاهان لابه لای ماسه ها رشد می کنند. رقابتی بین ماسه و گیاه وجود دارد که موجب می شود وقتی گیاه قد کشید، ماسه دور آن را بگیرد و دوباره گیاه سعی کند سر از ماسه بیرون بیاورد. به این ترتیب، قد این گیاه بسیار بلند می شود به طوری که در بیابان لوت نبکاهایی با ارتفاع ۱۲ متر نیز داریم. این پدیده بسیار منحصر به فرد است حتی اگر نمونه آن در کشورهای دیگر باشند با این ارتفاع نیستند.

وی درباره اشکالاتی که یونسکو به پرونده بیابان لوت گرفته بود نیز گفت: ثبت یک اثر در فهرست جهانی کار آسانی نیست. باید این اثر با معیارهای مورد نظر یونسکو همخوانی داشته باشد. همچنین باید برنامه مدیریتی داشته باشیم که از این اثر حفاظت شود. چون در درجه اول حفاظت و پس از آن گسترش توریست و بهتر شدن وضعیت اقتصادی مردم دارای اهمیت است. زمانی که کارشناسان یونسکو برای بررسی پرونده به ایران آمدند ما آنها را به بازدید از بخشهایی از بیابان بردیم. نظر آنها مثبت بود. برخی دیگر از کارشناسان هم در مقر یونسکو این اثر را مورد مطالعه قرار دادند کارشناسان تصورشان این بود که مردمی که در عرصه کویر زندگی می کنند به نبکاها آسیب می زنند و می گفتند که چرا روستاها در عرصه این اثر طبیعی قرار دارند چون آثار طبیعی که ثبت می شوند نباید برخوردی با عوارض انسانی داشته باشند. اما در حاشیه غربی لوت نبکاها قرار داشتند و چون نمی توانستیم نبکاها را از پرونده لوت حذف کنیم، در اجلاس توضیحاتمان را شفاف بیان کردیم و گفتیم که نبکاها ماهیت لوت هستند.

حمایت ۱۷ کشور از پرونده بیابان لوت

وی گفت: این ایرادات جزئی بود اما ممکن هم بود به خاطر همین ایرادات پرونده ثبت نشود. درصورتی که با مذاکرات این مشکل حل شد و حتی نماینده  IUCN به عنوان نهاد مشورتی هم در اجلاس اعلام کرد که ما بر سر ثبت شدن یا نشدن پرونده بین خودمان هم چالش داشتیم چون می دانستیم که این پدیده منحصر به فرد است. اما در نهایت پس از اینکه ۱۷ کشور از این پرونده حمایت کردند و چون مخالف جدی نداشت در فهرست جهانی ثبت شد.

مسئول تدوین پرونده ثبت جهانی لوت گفت: مطرح شدن بیابان لوت و رفت و آمد گردشگران به این منطقه موجب شده که مردم محلی خانه های بوم‌گردی ایجاد کنند و برای پذیرش گردشگران آماده شوند. یکی از دستاوردهای این رفت و آمدها کمک به اقتصاد مردم منطقه بوده است.

وی افزود: نیاز است که همزمان با ثبت جهانی این اثر تاریخی، زیرساخت های گردشگری در این منطقه نیز فراهم شود و بتوان از خانه های بومی برای حضور گردشگران بهره برد و به مردم کمک کرد که با در اختیار گرفتن وام هایی، خانه های خود را برای پذیرش گردشگر آماده کنند.

مقصودی درباره اقداماتی که پس از ثبت جهانی انجام می شود، گفت: ما باید مطالعاتی در خصوص گرم‌ترین نقطه بیابان، تحولات زمین شناختی، پوشش گیاهی، حیات جانوری و... آن انجام دهیم. ورود و خروج گردشگر و زیرساخت‌های آن نیز باید مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین برنامه‌هایی که درباره لوت داریم بیشتر در حوزه مدیریت گردشگری، تحقیق و توسعه و پژوهش هایی است که درباره بیابان باید انجام شود.

دانشیار دانشگاه تهران گفت: اکنون سه پایگاه استانی زیر مجموعه پایگاه جهانی بیابان لوت در روستای دهسلم استان خراسان جنوبی، شفیع آباد کرمان و نصرت آباد سیستان و بلوچستان تشکیل شده و من نیز مدیریت این سه پایگاه را بر عهده دارم. هر کدام از این پایگاهها نیز یک مدیر استانی دارند.