شرق / علی یوسفی . رئیس گروه مطالعات خاورمیانه در دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی. رایزن و سخنگوی سابق نمایندگی ایران در سازمان ملل
جامعه سیاسی آمریکا، جامعهای پیچیده و چندصدایی است. تصمیمسازی در سیاست خارجی آمریکا، چندلایهای و چندعاملی است؛ بااینحال این تصور که همهچیز در این کشور حسابشده و با برنامههای ازپیشتعیینشده انجام میشود، به معنی نادیدهانگاشتن بخش بزرگی از واقعیتهایی است که برای منافع ملی و آینده ایران اهمیت زیادی دارد.
یکی از نمونههای این اثرگذاری، جلوگیری از تصویب طرح محاصره دریایی ایران در سال ٢٠٠٨ است که به همت خودجوش سه جوان دانشجوی ایرانی مستقل انجام شد.
داستان از این قرار بود که پس از حمله به عراق در سال ٢٠٠٣، لابیهای رژیم اسرائیلی تلاش بسیاری به عمل میآوردند تا ایران را به هدف بعدی حمله آمریکا تبدیل کنند.
در مقابل، زبان جنگطلبانه دولت بوش، بهویژه در دور دوم، باعث شده بود بسیاری از جریانهای ضدجنگ همراه با ایرانیان مقیم خارج از کشور، تظاهراتهای متعددی را در نقاط مختلف جهان علیه حمله احتمالی به ایران برگزار کنند.
از اواخر سال ٢٠٠٦ که بهگلنشستن کشتی جنگی آمریکا در عراق به تدریج نمایان میشد، مخالفتها در آمریکا با یک جنگ جدید، شدت گرفت؛ ولی رژیم اسرائیل تلاش مضاعفی کرد تا به طرق دیگر، کماکان تنور جنگ با ایران را گرم نگه دارد و آمریکا را به مقابله با ایران یا حداقل اقداماتی که در نهایت میتوانست به جنگ با ایران منجر شود، بکشاند.
یکی از این اقدامات، ایده محاصره دریایی ایران بود که در اواخر سال ٢٠٠٨ ازسوی لابیهای صهیونیستی در آمریکا مطرح شد. بنا بر برخی گزارشها، ایده اولیه محاصره دریایی ایران در سفر ایهود اولمرت، نخستوزیر رژیم اسرائیل، به آمریکا در ١٩ می ٢٠٠٨ مطرح شد و در ملاقاتهای متعدد وی با رئیس وقت مجلس نمایندگان آمریکا و برخی از نمایندگان همسو با این رژیم، درخواست شد.
در نتیجه، آقای گری اکرمن، نماینده ایالت نیویورک، به همراه مایک پنس، نماینده ایندیانا، پیشنویس شماره H.Con.Res,٣٦٢ را معرفی کردند که شامل محاصره دریایی و بازرسی تمامی محمولههایی میشد که به مقصد یا از مبدأ ایران حرکت میکردند.
این پیشنویس به فاصله کوتاهی با حمایت اکثریت نمایندگان مجلس مواجه شد و بیش از ٢٨٠ نماینده از دو حزب، بانی این پیشنویس شدند و از آن حمایت کردند. بااینحال، سرنوشت این پیشنویس، بخش خواندنیتر داستان را تشکیل میدهد.
سه جوان زیر ٢٥ سال که در کانادا دانشجو بودند و با نگرانی، موضوع تهدید نظامی ایران را دنبال میکردند و قبلا در برخی تظاهراتهای ضدجنگ در آمریکای شمالی شرکت کرده بودند، با ابتکار شخصی خود برای ممانعت از تصویب این پیشنویس تلاش کردند.
درحالیکه قرار بود بحث درباره این پیشنویس فردای آن روز انجام شود، آنها عازم واشنگتن شدند تا در صورت امکان، با برخی از نمایندگان صحبت کنند.
آنها مانند بسیاری از جوانان دیگر، تحتتأثیر نطقها و سخنان ران پال، نماینده تگزاس، در رقابتهای مقدماتی جمهوریخواهان در انتخابات سال ٢٠٠٨ قرار گرفته بودند و حس میکردند این نامزد لیبرتارین (عدالتخواه) فردی منطقی است و میتوانند وی را در رابطه با تبعات خطرناک محاصره دریایی ایران توجیه کنند.
ران پال در همان سال، رقابتهای شورانگیزی را در جناح جمهوریخواهان پشت سر گذاشته بود و باوجود کمتوجهی رسانهای، توانسته بود از طریق شبکههای اجتماعی و حمایت جوانان، به یکی از چهار کاندیدای اصلی جمهوریخواهان در این انتخابات تبدیل شود.
این سه جوان تصمیم میگیرند با مدارک و مستنداتی، به ملاقات ران پال و چند نماینده دیگر بروند و آنها را درباره تبعات خطرناک تصویب چنین پیشنویسی مطلع کنند. همان روز اقدام به تهیه بلیت قطار کرده و شبانه عازم واشنگتن شدند.
صبح روز بعد، در کنگره آمریکا به دفاتر نمایندگان مدنظر مراجعه میکنند، ولی مسئولان دفاتر همگی آنها عنوان میکردند بدون وقت قبلی ملاقات با این افراد ممکن نیست.
در دفتر ران پال مشغول چانهزدن با منشی وی با توجه به فوریت موضوع بودند که ران پال وارد میشود. به وی میگویند در رابطه با پیشنویسی که قرار است عصر همان روز به بحث گذاشته شود، میبایست توضیحات مهمی را به وی ارائه دهند.
ران پال میپذیرد و آنها را به دفترش دعوت میکند. سه جوان دانشجو به مدت بیش از یکساعت با اسناد و مدارکی که عمدتا از اینترنت اخذ کردهاند، توضیحاتی درباره ایران و برنامه هستهای این کشور ارائه داده و تبعات خطرناک محاصره دریایی ایران را تشریح میکنند و در نهایت میگویند برخلاف آنچه لابیهای اسرائیلی به نمایندگان گفتهاند، چنین قانونی جایگزین جنگ نخواهد بود، بلکه مقدمه آن است.
همچنین برای وی روشن میکنند هیچیک از گزارشهای آژانس بینالمللی انرژی اتمی، انحراف ایران را از مقاصد صرفا صلح آمیز، تأیید نکردهاند و بیشتر اتهامات به ایران در زمینه هستهای، در حد گمانهزنیهای رسانهای یا تبلیغات سیاسی هستند و هیچ مدرک ثابتشدهای در این رابطه وجود ندارد.
بهعلاوه به توقف داوطلبانه فعالیتهای هستهای در سالهای قبل، به عنوان نشانه حسننیت ایران، اشاره میکنند و اینکه این اقدام، پاسخ مثبتی از سوی آمریکا به همراه نداشته است. ران پال به آنها میگوید مدارک را مطالعه میکند، ولی قولی نمیدهد.
ساعتی بعد، سه جوان سوار قطار شدهاند و عازم بازگشت به منزل هستند. چند ساعت بعد و درحالیکه سوار قطار هستند، دوست مشترکشان با آنها تماس میگیرد و میگوید شبکه سی اسپن در حال پخش زنده سخنان ران پال در مجلس نمایندگان آمریکاست.
ران پال که نمایندهای متنفذ در کنگره است، توضیح میدهد لابیهای اسرائیلی اطلاعات غلطی را درباره این پیشنویس در اختیار او و سایر نمایندگان گذاشهاند و ساعتی پیش سه جوان با وی ملاقات کردهاند و اطلاعات مستندی درباره برنامه هستهای ایران و تبعات تصویب چنین پیشنهاد خطرناکی در اختیار وی گذاشتهاند. وی میگوید که رأیش را تغییر داده و از همکارانش میخواهد چنین کنند. فیلم این سخنان در اینترنت موجود است.
اقدام سه جوان دانشجو که در ابتکاری خودجوش و با هزینه شخصی دست به این سفر زده بودند، آثار بلندمدت و ماندگاری داشت؛ اول اینکه این پیشنویس ضدایرانی و بسیار خطرناک، امکان تبدیلشدن به قانون را نیافت و هنوز در سایت کنگره آمریکا به صورت یک پیشنویس باقی مانده است. دوم اینکه ذهنیت ران پال را نسبت به ایران اصلاح کرد که شاهد اثر این تغییر در انتخابات مقدماتی سال ٢٠١٢ بودیم.
او که در این سال یکی از جدیترین نامزدهای جمهوریخواه بود، اظهارات بسیار مثبتی را در مناظرات پربیننده تلویزیونی درباره تعامل با ایران بیان کرد که در عمل یکی از دلایل بایکوت رسانهای شدیدش از طرف رسانههای مسلط و طرفدار رژیم اسرائیل در آمریکا بود.
بااینحال وی برای سالها یکی از مهمترین صداهای طرفدار تعامل مثبت با ایران در مقابل جریانهای قدرتمند عبری و عربی ضدایران شد.
نمونه شکست پیشنویس قانون محاصره دریایی ایران، نمونهای از پیچیدگیهای تصمیمسازی در آمریکا و درعینحال امکان تأثیرگذاری در این سیاستها در شرایطی است که آمریکا در وضعیت انتخاباتی قرار دارد و بهویژه مرحله بازبینی سیاستها اهمیت بسیاری در ماههای آینده خواهد داشت. در شرایطی که گروهک منافقین و لابیهای پرتعداد ضدایران، به صورت تماموقت در راهروهای کنگره آمریکا و سایر نهادهای تصمیمساز این کشور، مشغول گمراهکردن نمایندگان کماطلاع و بیتجربه آمریکایی در سیاست خارجی هستند، شناخت مکانیسمها و روندهای داخل آمریکا تأثیر زیادی در جهت استفاده از این فرصتها در آینده خواهد داشت.