نفس‌ تنگی تئاتر کودک و نوجوان

روزنامه شرق: تئاتر كودك و نوجوان ایران نفس می‌کشد؛ اما نفس‌کشیدنش عمیق نیست. این دم و بازدم برای جمعیت جوان ايران، مطلوب نیست. بضاعت تئاتر کودک و نوجوان چه به لحاظ كمي و چه به لحاظ كيفي، درخور مخاطبانش نيست. در شهرستان‌ها هم اوضاع بدتر از تهران است. شايد عمده دليلش هم اين باشد كه اين نوع تئاتر يا متولي ندارد يا اگر هم دارد برنامه مدون و مشخصي براي اجراي سياست‌هاي روبه‌رشدش ندارد.

دلایل مدير شوراي نظارت

رحمت اميني، رئيس شوراي نظارت مركز هنرهاي نمايشي است و مهم‌تر از آن، نمايش‌نامه‌نويس و كارگردان فعال در حوزه كودك و نوجوان. همين چند ماه پيش قصه بخت‌برگشته را در تالار هنر كار كرد و درزمينه نظري نيز دغدغه تئاتر تعليم و تربيت را دارد. او با اشاره به اينكه در داغي اين آتش افروخته فرو رفته است و در عمل دستي بر آتش دارد، متوجه چند نكته شده و مي‌گويد: «اول اينكه همچنان تئاتر كودك و نوجوان نيازمند حمايت بيشتر است و اين شعار نيست؛ چون با اين حجم بالاي دانش‌آموز در مدارس ابتدايي و دبيرستان، حمايت از اين نوع تئاتر مهم است و هنوز اقدامات لازم را دراين‌باره نكرده‌ايم».

او بر اين باور است كه بخشي از اين توجه و حمايت به آموزش‌وپرورش برمي‌گردد و بايد دراين‌باره، همواره تقاضامند تئاتر براي دانش‌آموزان باشند و براي توليد و اجراي آن اقدام كنند؛ همچنين وزارت ارشاد و حتي بيشتر از آن شهرداري‌ها اساسا درزمينه توليد و تبليغات و دادن امكان بيشتر، اقدام كنند.

به نظر اميني، هميشه در تئاتر كودك و نوجوان صحبت و حرف و حديث بسيار بوده و كمتر دست به عمل مي‌زنند و اقدامي نمي‌شود. او به كانون پرورش فكري و حوزه هنري اشاره مي‌كند كه براي توليد تئاتر كودك تلاش‌هايي مي‌كنند؛ اما سه نهاد شهرداري، وزارت ارشاد و آموزش‌وپرورش مي‌توانند اقدامات مشتركي را در هماهنگي با هم انجام دهند كه شامل سرمايه‌گذاري در سطح كلان و دادن امكانات و ايجاد سالن خواهد بود. اميني همچنين يادآوري می‌كند كه بايد تلقي‌مان را از تئاتر كودك اصلاح كنيم. او از آنجا كه مدير شوراي نظارت مركز هنرهاي نمايشي است، بر اين باور است كه هنوز خيلي‌ها بنا بر تجربه كودكي خودشان بي‌آنكه متوجه امكانات به‌روز كودكان باشند هنوز هم مثل ١٠، ٢٠ سال پيش، از توليدات انتظار دارند كه مثل آن زمان‌ها باشد؛ درحالي‌كه اين خاطرات، مناسبتي با واقعيت امروزين كودكان ندارد و بايد تئاتر كودك نيز به‌روز بشود. او بهترين شيوه براي گسترش تئاتر در كشور را بهادادن به تئاتر كودك و نوجوان مي‌داند كه از سنين پايين مي‌شود توجه به تئاتر را همگاني كرد.

گیشه و باز هم گیشه

اما صحبت‌های فعالان تئاتر کودک در شهرستان‌ها هم خواندنی است. رضا روان، ٢٧ سال سابقه فعاليت در تئاتر كودك دارد و در همدان زندگي مي‌كند. معتقد است بهترين راه براي فرهنگ‌سازي، بهره‌وري از تئاتر است كه بايد مديران اين مهم را مد نظر قرار دهند. او معتقد است حذف حمايت‌ها باعث شده كه بسياري از كارگردانان تئاتر كودك به سوي گيشه و مختصات تجاري پيش بروند و اين عاملي براي زدودن محتوا و شكل درخور تأمل براي كودكان و نوجوانان خواهد شد.

به نظر رضا روان برگزاري جشنواره تئاتر كودك و نوجوان در همدان باعث شده كه مردم آشنايي نسبي با اين هنر پيدا كنند و نسبت به تئاتر بزرگسال اين نوع تئاتر بيشتر مخاطب داشته باشد و تالار شهيد آويني نيز در طول سال براي اين گروه‌هاي سني نمايش‌هايي را به اجراي عمومي مي‌گذارد؛ البته اين كارگردان، تئاتر را شغل دوم خود مي‌داند چون نمي‌شود خيلي مطمئن از اين طريق ارتزاق كرد.

به نام كودكان، برای مدیران

حمیدرضا رنجکش، كارگردان اصفهاني نيز از كمبود توليدات تئاتري براي كودكان و نوجوانان اظهار نارضايتي مي‌كند و معتقد است برخي از توليداتی که درباره كودكان است در واقع مناسبتی برای کودک ندارد و مخاطب آن باید بزرگسالان و مديران باشند تا نسبت به مسائل اين گروه‌هاي سني آگاه شوند. رنجکش معتقد است بايد به كودكان اميد و انگيزه داده شود و از بيان مسائل حاد پرهيز شود.

او همچنين از اجراي برخي متون خارجي كه به لحاظ فرهنگي سنخيت چنداني با سبك زندگي كودكان ايراني ندارد انتقاد می‌كند؛ هرچند اشتراك‌ها و برابري‌هايي بين كودكان جهان وجود دارد.

اين كارگردان معتقد است بايد زيرساخت‌هاي فرهنگي در ايران ساخته شود و توجه به تئاتر كودك و نوجوان يكي از اين زيرساخت‌هاي اساسي است و درحال‌حاضر به دليل نامطلوب‌بودن كم‌وكيف آثار و كمبود بودجه براي توليدات اين‌چنيني به وضعيت ناعادلانه انتقاد دارد كه بايد با حمايت و توجه به دنبال يك وضعيت بهتر برآمد. رنجكش به «هنرسراي خورشيد» به عنوان تنها تالار مختص تئاتر کودک و نوجوان در اصفهان اشاره مي‌كند كه در طول سال براي این گروه سني نمایش‌هایی را روی صحنه می‌برد.

شیراز و یک سالن تئاتر کودک

نرگس شيرازي‌نژاد، كارگردان اهل شيراز نيز اظهار تأسف مي‌كند كه نسبت درستي بين جمعيت جوان و توليدات تئاتري در گروه‌هاي سني كودك و نوجوان برقرار نيست. او بر این نظر است که در شيراز اين رقم بسيار پايين‌تر از جاهاي ديگر است و كساني كه بايد پاسخ‌گو باشند دراين‌باره پاسخ‌گو نيستند. در شيراز هم امكانات اندكي براي توليد تئاتر كودك و نوجوان موجود است. او ١١ سال سابقه كار دارد و مطمئن است از اين راه نمي‌شود ارتزاق كرد و بايد به سراغ تلويزيون يا كارهاي ديگر رفت. به گفته اين كارگردان، در شيراز يك سالن به نام رحيم هودي در پارك ابوريحان در طول سال براي بچه‌ها تئاتر اجرا مي‌کند كه به نسبت جمعيت شهر بزرگي مانند شيراز اين مقدار جواب‌گو نخواهد بود.

يك راه‌حل

 براي ايجاد يك وضعيت پويا درزمینه تئاتر کودک و نوجوان باید نسبت عرضه و تقاضا را در نظر گرفت. اين مهم باعث مي‌شود كه بتوانيم در درازمدت هم توليدات كافي داشته باشيم و هم از نظر كيفي و محتوايي عناصري مد نظر قرار گيرد كه مناسب بچه‌ها‌باشد.