آیا بورس به هاشمی مدیون است؟

بورس هاشمی...

در واقع فعالیت بورس اوراق بهادار از 15بهمن سال 46 و با ورود سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه،اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس ‌آباد آغاز شد. طی 11 سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، تعداد شرکت‌ها و بانک ‌ها و شرکت‌های بیمه پذیرفته شده از 6 بنگاه اقتصادی با 2.6 میلیارد ریال سرمایه در سال 46 به 105 بنگاه با بیش از 230 میلیارد ریال در سال 57 افزایش یافت.همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال در سال 46به بیش از 34 میلیارد ریال طی سال57 افزایش یافت.

پس از آن در دوره های بعد به تدریج شرکت های دیگری وارد بازار شدند تا مقدمات رشد و توسعه بورس آغاز شود.در سال های 68تا 76 که دوره سازندگی محسوب می شود بازار بورس به اوج رشد خود نزدیک شد و رنگ و بوی بیشتری به خود گرفت.

با پایان یافتن جنگ، در چهارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تجدید فعالیت بورس اوراق بهادار به‌عنوان زمینه‌ای برای اجرای سیاست‌های خصوصی‌سازی مورد توجه قرار گرفت.به هرحال، گرایش سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی به استفاده از ساز و کار بورس، افزایش چشمگیر شمار شرکت‌های پذیرفته شده و افزایش حجم فعالیت بورس را در بر داشت، طوری که حجم معاملات در سال 67 برابر با 9.9میلیارد ریال بوده است.همچنین از سال 69 محاسبه شاخص بهای سهام در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد که مقدار آن 472 واحد در سال 70 بوده است.

هاشمی رفسنجانی به اقتصاد ترکیبی معتقد بود،دیدگاهی کاملا برخلاف اقتصادیون سنتی آن زمان ؛ همین دیدگاه او سبب شد تا بازار سرمایه در زمان وی با تحولات عمیقی مواجه شود.

شاخص قیمت سهم (کل) بورس در سال 70برابر با 472.1واحد بود که در پایان ریاست جمهوری او در سال 76 به 1653.1 واحد رسید که می توان گفت طی این مدت بازدهی 250درصدی داشته است.حال آن که برمبنای عدد پایه شاخص بورس قبل از سال 68 یعنی 100 رشد شاخص بورس یا بازدهی این بازار به بیش از 1500 درصد می رسد.

نمودار فوق نشان دهنده رشد شاخص بورس در دولت سازندگی است.

همچنین ارزش معاملات بازار در سال 68معادل 11میلیارد ریال بوده که در پایان دوره وی به 2هزارمیلیارد ریال رسیده است.افزون بر این، تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس در ابتدای دوره ریاست جمهوری هاشمی 54 شرکت بوده که به 268شرکت رسیده است.

در همین حال ، نرخ دلار آمریکا در ابتدای دوره ریاست جمهوری هاشمی 1207 ریال و در اتمام دوره ریاست جمهوری هاشمی 4700ریال بوده است.سکه طرح قدیم هم در دوره ریاست جمهوری هاشمی از 109هزار ریال در سال 68به 388هزار ریال در سال 76رسیده است که معادل 255درصد رشد داشته است.

خاطرات رئیس بورس دوران سازندگی از آیت الله

دبیر کل بورس در دوران سازندگی گفت: نقطه شروع فعالیت بورس در جمهوری اسلامی با روی کار آمدن آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان رئیس جمهور کلید خورد. الله وردی رجایی سلماسی نخستین دبیرکل بورس در دوران پس از انقلاب اسلامی ضمن عرض تسلیت به مناسبت درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی در مورد استراتژی ایشان در بازار سرمایه به بورس 24 گفت: هاشمی رفسنجانی در سال 68رئیس جمهور شد و برنامه پنج ساله اول توسعه نیز در همان سال مصوب گردید. در سال 68 و بعد از انقلاب، اولین سالی بود که فعالیت بورس به طور جدی شروع شده بود و سهام معامله شد و شرکت ها وارد بورس شده و هیات پذیرش در بورس تشکیل شد.

وی ادامه داد: ایشان در فروردین سال 69 در پیام تبریک نوروزی در سخنان خود راجع به بورس هم صحبت کردند و تاکید داشتند که بورس باید فعال تر شود و حتی در سخنرانی خود، آمار خرید و فروش شرکت های بورسی را هم به عنوان فعالیت های اقتصادی دولت اعلام کردند.

به گفته وی، در سال های ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی بخش خصوصی و بورس فعال شد و از سوی ایشان این دلگرمی به کارمندان بورس و سرمایه گذاران داده شد که به راحتی می توانند از بورس خرید کنند و این نهاد برای سرمایه گذاران قابل اعتماد است.

رجایی سلماسی عنوان کرد: ما اگر مشکلاتی در زمینه بازار سرمایه داشتیم از طریق دکتر عادلی رئیس کل وقت بانک مرکزی و رئیس شورای بورس به ایشان منعکس می کردیم و ایشان هم دستورات لازم را می دادند .

به گفته وی، در سال 73 (سیستم بازار و معاملات آن دستی و سنتی بود) ایشان سیستم معاملاتی مکانیزه بورس را افتتاح کردند و در واقع معاملات الکترونیکی به دست آیت الله هاشمی در ایران راه اندازی شد.

دبیر کل بورس در دوران آیت الله هاشمی رفسنجانی افزود: ایشان بورس را یکی از ارکان اقتصاد ملی می دانستند و در سال 75 که از روسای بورس های منطقه ای دعوت به عمل آمد ایشان نیز سخنرانی داشتند که برای بورس تاثیر مثبتی داشته است. همچنین در سال 73 وقتی تقاضا برای خرید سهام خیلی بالا رفت برای این که بازار متعادل شود ما نامه ای نوشتیم و ایشان با دستوری مکتوب از سازمان صنایع ملی خواستند که در بورس عرضه داشته باشند تا بازار سهام با این عرضه ها متعادل شود.

نخستین دبیر کل سازمان بورس عنوان کرد:در سال 76قیمت ها و شاخص بورس با افت همراه بود که هیات دولت از مدیران بورس دعوت به عمل آورد تا راجع به وضعیت بورس گزارش ارائه گردد.ایشان در مقابل همه انتقادات پاسخگو بودند و می گفتند این نوسانات به وضعیت اقتصادی و وضعیت شرکت ها مربوط است و مسئولین تلاش خود را می نمایند و این وضعیت به مدیران ارتباط ندارد.

وی افزود: ایشان در دو برنامه اول و دوم توسعه حضور داشتند و تا قبل از حضور ایشان در سال های قبل از 68هیچ شرکتی واگذار نشده بود بعد از این که برنامه اول در زمان ایشان اجرا شد بنیاد ها و بانک ها و سازمان صنایع ملی شروع به واگذاری سهام در بورس کردند. در زمان دبیر کلی بنده خیلی از شرکت ها واگذارشدند که اولین عرضه ها به کارگران شرکت ها داده می شد و سپس به عموم عرضه می کردند.

زجایی سلماسی گفت: عرضه سهام بانک ها و بنیاد ها و صنایع ملی از زمان ایشان شروع شد و بسیار هم از بخش خصوصی حمایت می کردند. حتی در زمینه افزایش مالیات نقل و انتقال سهام ، با طرح نامه ای به ایشان توانستیم موضوع افزایش مالیات گیری را منتفی کنیم.

به گفته وی، ایشان همیشه از بورس حمایت می کرد و تنها رئیس جمهوری که از بورس دیدن کرد و اولین معامله به نام ایشان برای یک موسسه خیریه خریداری شد.آیت الله هاشمی همیشه به ما تاکید می کردند که بورس باید نمایی از اقتصاد کشور باشد و بالا و پائین زیادی نداشته باشد.نظر ایشان همواره نسبت به بورس به عنوان بازاری بود که باید توسعه پیدا کند و آئینه ای از اقتصاد کشور باشد.

این مدیر قدیمی بازار سرمایه گفت: در دوره ریاست جمهوری آیت الله هاشمی نرخ دلار افزایش داشت که به همان میزان قیمت تمام شده محصولات افزایش پیدا کرده و تورم هم افزایش داشت. اما سعی بر این بود که نظام پولی و بازار سرمایه نظم داشته باشد . نکته مهم دوره ایشان این بود که بانک ها دولتی بود و به تدریج زمزمه تاسیس بانک های خصوصی شروع شد که اولین موسسه از سال 76شروع کرد و موسسات اعتباری خصوصی تشکیل شد.

4 خرداد 1374 ، طبقه پنجم سازمان کارگزاران بورس ( حافظ ) ،سایت کامپیوتر- آقای مهندس طغرل ( کارشناس مدیریت فناوری) اولین معامله بورس با سامانه جدید با حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی انجام شد.

روزنامه همشهری 5 خرداد 73 ،محمد حسین عادلی رئیس کل بانک مرکزی و الله رجایی سلماسی دبیر کل وقت سازمان کارگزاران بورس درحال نواختن زنگ معاملات در حضور رئیس دولت سازندگی.

هاشمی امید بازار سرمایه بود...

یک کارگزار کهنه کار و شناخته شده هم از آیت الله هاشمی رفسنجانی به عنوان تنها رئیس جمهوری یاد کرد که از تالار اصلی بورس بازدید کرده است.حسین خزلی درباره درگذشت آیت الله هاشمی و نقش وی در اقتصاد و بازار سرمایه ایران گفت:واقعا نباید از نقش بی نظیری که او در توسعه اقتصاد ایران داشت، غافل بود و کتمان کنیم . بنده این ضایعه را تسلیت عرض می کنم و از خداوند برایشان رحمت و مغفرت خواهانم. آیت الله هاشمی تنها رییس جمهوری که از تالار بورس بازدید کرد و در خرداد 73 در تالار بورس حضور داشت.در زمانی که اولین سیستم معاملات مکانیزه بورس و نرم افزار معاملاتی از کانادا خریداری شد ایشان برای افتتاح به تالار حافظ آمدند و پس از ایشان هیچ رئیس جمهوری شخصا به تالار بورس پای نگذاشت.

وی گفت: هرچند همه دولت ها برای رونق بازار سرمایه تلاش داشتند. اما شناخت عمیق ایشان از تعاملات بین المللی ، اقتصاد آزاد و بازار رقابتی بی نظیر بود.

مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک کشاورزی با بیان تسلیت درگذشت آیت الله هاشمی رفسنجانی در خصوص رابطه ایشان با اقتصاد کشور و بازار سرمایه گفت: مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی از شخصیت هایی بود که بی شک بیشترین تاثیر را علاوه بر حوزه های سیاسی و امنیتی و تاریخ معاصر در اقتصاد ایران نیز داشت. به گفته اکثریت اساتید اقتصاد ایران یکی از بهترین دوران های رشد و پیشرفت اقتصاد ایران در سال های بین 72تا 75 بوده است. بعد از پیشرفت و رشد اقتصادی در دهه 50، دومین و سریعترین پیشرفت در همین دهه 70 بوده است و سال هایی بود که پس از پایان جنگ مسئولیت ریاست جمهوری را ایشان پذیرفتند.

به گفته وی؛ آنچه که در بازار سرمایه اهمیت دارد،سکون، آرامش، صلح و ایجاد ارتباط با دنیای بین المللی و روابط بین المللی مناسب ، حضور سرمایه گذار خارجی وجود عقلانیت رفتار سیاسی دولت و نظام و تجربه بیش از 60سال حضور در عرصه جهانی و داخلی از مرحوم هاشمی رفسنجانی چهره ای ساخته بود که وجودش مایه امید در بازار سرمایه ایران بود.

وی گقت: البته ایشان نیز مانند سایر چهره های برجسته تاریخ معاصر موافقین و مخالفین زیادی داشت. ایشان چه در عملکرد دهه 60و چه 70(دوره ریاست جمهوری) و چه در عملکرد سال های اخیر خود خصوصا در مواجهه با دولت های هشتم و نهم منتقدین و مخالفین جدی داشت!

افسوس بورسی ها از خداحافظی آیت الله

شاپور محمدی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در پیامی درباره درگذشت آیت الله هاشمی نوشته است:هاشمیِ زجرکشیده در شکنجه‌ گاه های ساواک، استوانه‌ای برای انقلاب و یاری وفادار برای رهبری انقلاب و خدمتگزاری صدیق برای مردم بود؛ و علاوه بر همۀ این ها، اهالی بازار سرمایۀ ایران _به‌طور ویژه_ خاطرۀ خوبی از حمایت ها و نگاه امیدبخش و خوشبینانۀ او به این بازار و حضور دلگرم‌کننده‌اش در تالار معاملات بورس دارند؛ و حالا فقدان او را با نگرانی و افسوس، نظاره می‌کنند.

درک عمیق هاشمی از بورس

معاون نظارت بر نهادهای مالی هم گفت: هاشمی تنها رییس جمهوری بود که از معاملات در ساختمان بورس دیدن کرد و علی‌رغم گرفتاری‌های خاص سال های پس از جنگ ایشان با توجه به درک عمیقی که از بازار سرمایه و مکانیسم این بازار داشتند این بازدید را انجام دادند.

علی‌سعیدی در خصوص نقش آیت الله هاشمی در تاسیس و ساماندهی بورس اوراق بهادار اظهار داشت: در سال 68 با توجه به این که جنگ تحمیلی به اتمام رسیده بود و موضوع خصوصی‌سازی در اقتصاد هم مورد توجه قرار گرفته بود عملا بورس ‌ابزاری برای تسهیل فعالیت‌های خصوصی‌سازی شد.در جمع مردم نیز به واسطه این که ثبات سیاسی و اقتصادی شکل گرفته بود تمایل سرمایه‌گذاری در بورس بالا گرفت و در آن سال‌ها شرکت‌های مضاربه‌ای شکل گرفت که این شرکت‌ها در سطح گسترده‌ای تخلف می‌کردند.

معاون نظارت بر نهادهای مالی خاطرنشان کرد: این شرکت‌ها سرمایه بخشی از مردم را تلف کردند به همین دلیل سعی بر این شد تا با توسعه بورس فضایی به وجود آید تا سرمایه‌گذاری مردم در فضایی امن فراهم شود و به توسعه بورس نیز کمک کند.

وی افزود: این اتفاق از سال 68 آغاز شد و در سال 73 توسعه زیادی یافت. از 2 سال قبل از آن شرایط بورس به گونه‌ای شد که تصمیم گرفته شد امکان فعالیت به صورت الکترونیکی فراهم شود. این در حالی است که تا قبل از آن این موضوع امکان‌پذیر نبود.

وی گفت: او تنها رییس جمهوری بود که از معاملات در ساختمان بورس دیدن کرد و علی‌رغم گرفتاری‌های خاص سال های پس از جنگ ایشان با توجه به درک عمیقی که از بازار سرمایه و مکانیسم این بازار داشتند این بازدید را انجام دادند.این اقدام در آن سال‌ها موتور محرکی برای توسعه بورس شد. تا پیش از آن همه معاملات به صورت دستی بود. در آن زمان کارگزاران دور یک میز می‌نشستند و به شکل ابتدایی احکام معاملات به شکل را حضوری انجام می‌دادند.

سعیدی افزود: بعد از آن توسعه بورس‌صورت گرفت و بورس وارد دوران جدیدی شد.

پس از این اظهار نظرها چنین نتایجی می گیریم:

1.هاشمی احیا کننده بورس در جمهوری اسلامی است،کسانی که سال ها بعد با افتخار دست های خود را در رسانه ملی بالا بردند و از آمارهای رو به بالای بورس سخن گفتند،ای کاش کمی درباره حقی که هاشمی بر گردن بورس داشت هم فکر می کردند و سخن می گفتند.

2.هاشمی به عنوان سیاستمدار اعتدال گرا و میانه رو در عالم اقتصاد هم به اقتصاد ترکیبی اعتقاد داشته است.یعنی آیت الله با شناخت کامل از شرایط ایران این دیدگاه بلند را داشته که اگر اتفاقی در کشور قرار است در حوزه توسعه اقتصادی رخ دهد محصول تضارب آرا و کار مشترک دولت و بخش خصوصی است و این نظریه کنونی که بخش خصوصی به تنهایی می تواند در اقتصاد ما معجزه بکند،از همان ابتدا مشخص بوده که نتیجه قابل قبولی نمی توانسته در پی داشته باشد.

3.در یکی از اظهار نظرها گفته شده که در دولت سازندگی شرکت های مضاربه ای از فرصت رشد اقتصادی به وجود آمده استفاده کرده و در حال جمع آوری منابع بودند که با تدبیر آیت الله هاشمی بورس احیا و تقویت شد.احسنت به دیدگاه بلند و هوشمندانه او که در آن دوران سخت تشخیص داد بورس تنها بازار شفافی است که مردم باید برای کسب سود و سرمایه گذاری به آن جا هدایت شوند.قطعا آن دوره جذب پول از طریق بانک ها و پرداخت سود هم جزو گزینه ها بود اما چرا رئیس جمهور به آن سمت حرکت نکرد؟پاسخ آن را می توان در یک جمله گفت که او دغدغه خودکفایی اقتصادی را داشت و می دانست نقدینگی مخرب فقط در بورس قابل کنترل است.

4.بازدید آیت الله از بورس از اهمیت این بازار برای رئیس جمهور دوران سازندگی حکایت دارد.نه رئیس دولت اصلاحات،نه محمود احمدی نژاد که آن قدر سنگ بورس را به سینه می زد و نه حسن روحانی تاکنون پای به تالار بورس نگذاشته اند که هیچ،در جلسه ای مختص اهالی بورس هم شرکت نکرده اند.به تعبیری واضح تر بورس برای روسای جمهور پس از هاشمی یک بازار دست دوم بوده و بس.شاید چند کلمه ای درباره بورس حرف زده باشند اما هیچگاه به علم و یقین هاشمی که راه رشد و توسعه اقتصادی کشور و بهبود اوضاع تولید از بورس می گذرد،نرسیدند.

5.برمبنای تمام آنچه که گفته شد به این نتیجه می رسیم که بورس و البته اقتصاد به هاشمی مدیون است.

دربازار چه خبر بود؟

هفته گذشته بورس تهران فقط چهار روز معاملاتی داشت. در این هفته شاخص بورس از 78.990 تا 78.622 واحد در نوسان بود که معادل افت 0.46 درصدی است.شاخص فرابورس اما از ابتدای هفته تا انتهای هفته 1.77 درصد افت را به خود دید.

جدول زیر روایتگر تغییرات ارزش معاملات به عنوان یک متغیر مهم در چند ماه گذشته است:

*روزنامه نگار و کارشناس بورس