می توان "سکوت" را یکی از متفاوت ترین فیلم های مارتین اسکورسیزی در طول بیش از پنج دهه فعالیت سینمایی دانست. فیلمی که به ریشه های اعتقادی و خانوادگی اسکورسیزی ، به عنوان یک ایتالیایی الاصل کاتولیک رجوع می کند.

عصرایران؛ مازیار فکری ارشاد*- جدیدترین فیلم مارتین اسکورسیزی داستانی است از ایمان و اندوه بشری. "سکوت" داستان یک کشیش پرتغالی فرقه ژزوییت (یسوعی ها ، که خود را سربازان سپاه دیانت مسیحی می دانستند) به نام پدر رودریگز را حکایت می کند که در سال 1634 به منظور تبلیغ آیین مسیحی به سرزمین ناشناخته ژاپن سفر کرد. سرزمینی که در آن پیروان مسیحیت شکنجه ، حبس و اعدام می شدند. چنین دستمایه سرشار از تنش درونی ، بی شک باب کار فیلمسازی چون مارتین اسکورسیزی است. فیلمسازی که تنش درونی هر دم پیچیده شونده را به عنوان مولفه مشترک آثار گرانقدرش مورد استفاده قرار داده است.

طبیعت خشن و گزنده ژاپن در قرن هفدهم محیط مناسبی است که فیلمساز تم مشترک فیلم هایش را این بار در محیطی متفاوت به نمایش بگذارد. سرزمینی سرد ، مه آلود و بارانی که رنگ غالبش خاکستری است و در چنین فضا و حال و هوایی ، می توان به عمق درونیات شخصیت ها و چالش درونی میان ایمان و اندوه ناشی از آن قدم گذاشت. فضایی که ماموران حاکمیت به دنبال کشیش ها و پیروان آیین مسیحیت می گردد تا آنان را نابود کند.

مایه های مذهبی را به عنوان یکی از تم های فرعی فیلم های اسکورسیزی در اغلب فیلم های این سینماگر بزرگ می توان یافت . اما اینجا موضوع ایمان و ماندن بر سر آن در شرایط دشوار بدل به مایه اصلی فیلم می شود و فیلمساز می کوشد این دوراهی اخلاقی بشری را به درونی ترین شکل ممکن به نمایش گذارد. رفتار و منش شخصیت پدر فریرا ( لیام نیسون) هنگام شکنجه پیروانش با آب داغ چشمه های طبیعی به خوبی نمایانگر این چالش اخلاقی است که در شرایط مرگبار و عذاب آور موجود ، چگونه می توان بر سر ایمان و اعتقادی پافشاری کرد و از مرگ و نیستی نهراسید.

ترکیب بندی های چشم نواز تصاویر و ایجاد کنتراست های شدید رنگی میان محیط و انسان از جمله ویژگی های برجسته سکوت است. این تضادها به کار ترسیم موقعیت انسان و ناتوانی اش در مقابل عظمت طبیعت آمده و همچون مجموعه ای از تابلوهای نقاشی سبک رمانِسک در خدمت نگاه دینی فیلمساز قرار گرفته اند. گویی نمای نقطه نظر پروردگار را شاهدیم که چگونه به بندگانش می نگرد و تلاش های خشونت بار آنان در نادیده گرفتن مشیت الهی را به تماشا نشسته است.

فیلم با ارجاعات فراوان به انگاره های مسیحیت کاتولیک داستان خود را پیش می برد. حتی در این میانه می توان یهودا را در قامت شخصیت های فیلم دید که چگونه مسیح را به ثروتی اندک و گذرا می فروشند. این ارجاع یادآور یکی از مهمترین آثار اسکورسیزی (آخرین وسوسه مسیح – 1988) است که یهودا و چالش اخلاقی اش را به عنوان دستمایه محوری برگزیده و حرص و طمع و ترس بشری را به عنوان نمادی از ضعف و فساد انسانی در طول تاریخ معرفی می کند. نگاه طنزآلود و طعنه زن اسکورسیزی هم همچنان پابرجاست. آنجا که مبلغان مسیحیت با پیروان خود دچار معضل برقراری ارتباط اند ، چرا که دو طرف زبان یکدیگر را نمی دانند و کشیش ها نمی توانند مراسم اعتراف به گناهان را به درستی برگزار کنند. چون دقیقا نمی دانند اعتراف کننده ها به چه گناهانی اعتراف می کنند تا بخشوده شوند.

در مجموع می توان "سکوت" را یکی از متفاوت ترین فیلم های مارتین اسکورسیزی در طول بیش از پنج دهه فعالیت سینمایی دانست. فیلمی که به ریشه های اعتقادی و خانوادگی اسکورسیزی ، به عنوان یک ایتالیایی الاصل کاتولیک رجوع می کند.

* منتقد سینما و روزنامه نگار