روسیه، پدافند خاموش بشار اسد در برابر آمریکا

بهزاد احمدی‌نیا

نخستین ساعات بامداد جمعه سفیر موشک‌های تام‌هاوک در مدیترانه و دقایقی بعد در آسمان سوریه پیچید تا شاید فصل تازه‌ای در روابط بین‌الملل آغاز شود، فصلی که از زمان روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ در واشنگتن انتظار آن می‌رفت. برای بررسی ابعاد دقیق این اقدام دولت واشنگتن، لازم است با دقت به جزئیاتی مهم پرداخته شود که شاید در برداشت‌های سریع و هیجان‌زده، از دید مخفی بمانند.

سفیر مرگ

موشک‌های تام‌هاوک که تقریبا شناخته‌شده‌ترین و معروف‌ترین موشک‌های کروز هستند به‌دلیل دقت در هدف‌گیری، برد مؤثر و قابلیت شلیک از زمین و دریا و آسمان، کاربردهای زیادی در 3 دهه اخیر داشته‌اند. نکته مهم نظامی‌ای که باید به آن توجه کرد این است که 59 موشک فقط طی 5 دقیقه و تنها از دو ناو جنگی در مدیترانه شلیک شدند. گزارش‌های نخستین حاکی از آن بود که 58 موشک به پایگاه نظامی الشعیرات برخورد کرده اما در ساعات بعدی، خبرگزاری‌های روسی با کاستن از زهر خبر، تعداد موشک‌های به‌هدف خورده را 36 موشک عنوان کردند. اگر این اعداد را با تعداد کشته‌ها (منابع سوری 9 کشته را اعلام کرده‌اند) و ساعت حمله تطبیق دهیم، به چند نکته مهم پی‌خواهیم برد:

 نخست اینکه احتمالا پایگاه نظامی الشعیرات تخلیه بوده است چرا که یک پایگاه هوایی در بدترین شرایط به تعداد پرنده‌های آن پرسنل دارد و تصاویر منتشر شده از این پایگاه نشان می‌دهد که تقریبا به‌طور کامل تخریب شده است اما تلفات با این دو تطبیق نمی‌کند. دوم اینکه پایگاه در منطقه‌ای غیر مسکونی واقع شده و سوم اینکه دقت این موشک‌ها بسیار زیاد است (منابع سوری 4 کشته غیر نظامی را اعلام کرده‌اند.) اکنون می‌توان تصور کرد در صورتی که آمریکا تصمیمی درباره سوریه شبیه به تصمیم دهه 90 میلادی درباره عراق، بگیرد، با تکنولوژی و توان نظامی امروز چه اتفاقی رخ خواهد داد.

شریک دزد و رفیق اسد

با ورود نیروهای روس به سوریه و حمایت‌های مستشاری ایران، کتاب این آوردگاه ورق خورد و دولت اسد با جانی تازه به آینده امیدوار شد. مسئله‌ای که بیشترین نگرانی را در حمله دیروز ایجاد کرد این بود که با حضور نظامی روسیه در سوریه، تقابل میان دو ابرقدرت نظامی تا چه اندازه محتمل است؟

روابط بین‌الملل و میدان‌های جنگ به‌عنوان نزدیک‌ترین محل معاشرت در این روابط، چندان قابل پیش‌بینی نیستند و در زمان ما که عوامل بسیار اثرگذار بیرونی نیز در این میدان‌ها دخیل شده‌اند، کار پیش‌بینی دشوار است اما فاکتورهای قدرتمندی برای حدس و گمان در اختیارمان قرار دارد.

روسیه که پیمان نظامی با سوریه دارد، مدت‌ها قبل از این حمله با آمریکا قراردادی برای هماهنگی نظامی در سوریه امضا کرده بود و درواقع برگ برنده خود در این کشور را در فهرست کالاهای آماده معامله قرار داده بود. این یک رویه روسی‌ست که هم‌پیمان و برنامه‌ای بلند مدت نمی‌خواهد و به‌محض اینکه کسی بهایی مناسب ارائه دهد، هر چیزی را حراج می‌کند.

 تثبیت موقعیت پوتین در کرملین، محکم شدن جاپای مسکو در کریمه اوکراین و توافق هسته‌ای میان ایران و غرب که با ترش‌رویی و ناخرسندی روس‌ها انجام شد، وضعیت امروز سوریه را شکل داده‌اند اما باید به این مهم توجه داشت که پدافند هوایی فوق پیشرفته S400 روس‌ها در سوریه، در زمان حمله موشکی آمریکا خاموش بود و این زنگ خطری برای دیگر کسانی‌ست که در منطقه روی دوستی روس‌ها حساب باز کرده‌اند.

ترامپ و جنگ جهانی

گزارش‌هایی که از کمیته‌های نظامی و اقتصادی کنگره آمریکا مطالعه کردم همگی متفق‌القول هستند که ایالات متحده در بدترین وضعیت نظامی 3 دهه اخیر خود قرار دارد و مجموعه لشکرهای آماده عملیات و تجهیزات ارتش این کشور برای دفاع از خاک خود نیز کافی نیست و از سوی دیگر روس‌ها هم تمایلی به جنگ برای زمین سوخته سوریه ندارند پس احتمال وقوع جنگ جهانی سوم در سوریه نسبتا ضعیف است.

با این وصف فصل شکار در «شام» نخست به کاستن از فشارهای داخلی بر سر جنجال انتخابات آمریکا و دوم طعمه‌گذاری برای به‌دام انداختن ایران منجر خواهد شد. فراموش نکنیم که این اقدام احتمالا هوشمندانه‌ترین حرکت ترامپ تا به‌امروز بوده که محلی بدون حساسیت‌های غیرنظامی و به دور از پایگاه‌های روسی را برای حمله‌ای رعدآسا و کوبنده انتخاب کرده و دستوری کاملا مشخص و محدود داده تا از درگیری‌های بی‌جهت جلوگیری شود؛ از سوی دیگر حمله را زمانی انجام داده که با رئیس جمهوری چین بر سر سفره نشسته بود و این پیامی روشن برای حل و فصل مناقشات دریای چین و کره شمالی از سوی خوان‌سالار محسوب می‌شود.

از دیگر عوامل بیرونی می‌توان به پایتخت شدن قدس در سرزمین‌های اشغالی و تکاپوهای تازه عربستان در منطقه اشاره کرد که در این نوشتار نگنجید.