کودکان زباله گرد: 20 ساعت در میان زباله ها

جلسه بررسي وضعيت کودکان زباله‌گرد، زير نظر شوراي ساماندهي کوکان خياباني در وزارت رفاه برگزار شد.

به گزارش شرق در اين نشست هم‌انديشي، سوسن مازيارفرد، عضو جمعيت امام علي (ع) با اشاره به پژوهش انجام‌شده توسط کارشناسان جمعيت امام علي در ١٠ استان کشور درباره کودکان زباله‌گرد گفت: «اين پژوهش نشان داد بيشتر کودکاني که زباله‌گردي مي‌کنند، کودکان ايراني بلوچ هستند، کودکان افغانستاني و پاکستاني نيز زباله‌گردي مي‌کنند».

 وي افزود: «اين کودکان به علت ساعت بالاي کاري و نوع شغلشان عموما بي‌سواد هستند يا اگر درس مي‌خوانند، خيلي زود مجبور به ترک تحصيل مي‌شوند. در زباله‌گردي، يک کودک ١١،١٠ ساله موظف است که روزانه ٦٠ کيلو زباله جمع‌آوري کند. ٤٠ درصد اين کودکان تنها منبع درآمد خانواده خود هستند و به همين دليل نمي‌توانند شغل خود را ترک کنند».

 مازيارفرد تأکيد کرد: «بيشتر اين کودکان در همان محل تفکيک زباله زندگي مي‌کنند، جايي که به دليل بوي تعفن موجود در فضا حتي يک لحظه تحمل آن غيرممکن است. آن بخشي از کودکان هم که در مراکز تفکيک زباله زندگي نمي‌کنند،‌ در خانه‌هاي تيمي به صورت گروهي زندگي مي‌کنند و از کمترين امکانات زندگي هم برخوردار نيستند. در مورد وضعيت غذايي اين کودکان هم نکات مهمي وجود دارد. در اين پژوهش کودکان به ما گفتند غذاي خود را يا از ميان زباله‌ها پيدا مي‌کنند يا اينکه در همان محل آلوده تفکيک زباله غذا درست مي‌کنند و مي‌خورند». مورد ديگري که عضو جمعيت امام علي (ع) به آن اشاره کرد، درباره نوع ارتباط کارفرما با کودکان زباله‌گرد بود. 

مازيارفرد گفت: «ارتباط اين کودکان با کارفرما به دو شکل صورت مي‌پذيرد؛ در نوع اول کودکان به صورت مستقيم به استخدام پيمانکار شهرداري در مي‌آيند و کارتي براي آنها به صورت فصلي صادر مي‌شود و بين ٢٠٠ تا ٤٠٠ هزار تومان از کودک در هر فصل گرفته مي‌شود تا با صدور کارت آنها مجوز حضور در محل تفکيک زباله را داشته باشند. اگر اين بچه‌ها اين مبلغ را پرداخت نکنند، برايشان کارت صادر نمي‌شود و حتي ممکن است از پيمانکاران کتک بخورند و بچه‌ها به خاطر پرهيز از کتک‌خوردن مجبور هستند اين پول را پرداخت کنند. اما نوع ديگر ارتباط اين کودکان با مراکز تفکيک زباله، غيرمستقيم است. يعني کودکان با پيمانکار شهرداري در ارتباط هستند و شهرداري از هر پيمانکار به ازاي هر کودکي که در مراکز تفکيک زباله کار مي‌کند، ٨٠٠ هزار تومان دريافت مي‌کند».

مازيارفرد گفت: «حداکثر زماني که کودکان در اين مراکز زباله‌گردي مي‌کنند، ٢٠ ساعت است، آنها بايد روزانه ٦٠ کيلو زباله تحويل بدهند. ميانگين زماني به‌دست‌آمده ما حداکثر ٢٠ ساعت و حداقل ٠‌١ساعت‌ونيم بود. در اين مراکز وضعيت بهداشتي اصلا خوب نيست. اين کودکان دستکش ندارند و پيمانکار نيز به آنها دستکش نمي‌دهد و مي‌گويد اگر دستکش مي‌خواهيد خودتان بايد آن‌ را تهيه کنيد، بچه‌اي هم که نان‌آور خانه است، دلش نمي‌آيد پول دستکش بدهد. مطابق آمار ٦٢ درصد اين کودکان از دستکش استفاده نمي‌کنند و محل کارشان مملو از عفونت است. بيماري‌هاي شايع بين اين دست از کودکان ايدز، هپاتيت، کزاز، اسهال خوني و انگل روده‌اي است».

اين پژوهشگر در ادامه سخنان خود گفت هيچ نهادي که بتواند پاسخ اين مشکلات را بدهد، ناظر بر اين موضوع نيست. ما درصدد هستيم درهاي اين مراکز به روي مددکاران باز شود و با اين بچه‌ها سخن بگوييم. در محله پاسگاه نعمت‌آباد به ما خبر رسيده کودکان زباله‌گرد زيادي در تصادف جان خود را از دست داده‌اند، اما چون شناسنامه ندارند نه کسي پيگير وضعيت آنها مي‌شود و نه کسي درباره‌شان حرف مي‌زند. در اين پژوهش از اين کودکان درباره آرزوهايشان سؤال کرديم، مهم‌ترين آرزوي آنها اين بود که با کسي حرف بزنند. آنها از بديهي‌ترين حقوق خود محروم هستند».

در ادامه اين نشست، اسماعيلي از مرجع ملي کنوانسيون حقوق کودک، بيان کرد: «ما با هماهنگي جمعيت امام علي توانستيم از کارگاه تفکيک زباله کهريزک بازديد کنيم، ‌اما براي بازديد از مراکز ديگر دچار مشکل شديم و در را براي ما باز نکردند. در همان ديدار بوي تعفن را نمي‌شد تحمل کرد. در همان بازديد شاهد ردوبدل‌شدن کارت‌ها بين کودکان بوديم و همان‌جا هم اعلام شد که پيمانکار در ازاي هر کودک به شهرداري ٨٠٠ هزار تومان پرداخت مي‌کند».

در ادامه اين نشست نماينده سازمان بهزيستي نيز تصريح کرد: «سازمان بهزيستي اعلام آمادگي کرده است که به صورت تمام‌قد وارد ماجراي کودکان زباله‌گرد شود. اما اگر بخواهيم اين کار را به صورت کامل ممنوع کنيم، بايد در نظر داشته باشيم که اين کودکان از مراکز تفکيک زباله به خيابان‌ها سرازير خواهند شد. بهزيستي اعلام آمادگي کرده است که اگر سه بار يک کودک خياباني توسط مأموران بهزيستي جمع‌آوري شود، آن را به صورت کامل پذيرش کند».

همچنين نماينده مرکز خدمات اجتماعي شهرداري تهران عنوان کرد: «ما به دنبال مقصر اين ماجرا نيستيم اما بايد دست به دست هم براي حل مشکل اقدام کنيم. اول اينکه بايد در نظر گرفت که شهرداري در حوزه زباله خشک هيچ درآمدي ندارد و نه‌تنها پولي نمي‌گيرد بلکه براي جمع‌آوري زباله خشک پول هم پرداخت مي‌کند. در ابتداي امر ما اعلام کرديم که هر شب ساعت ٢١ زباله‌ها جمع‌آوري شود که به علت عدم استقبال مردم اين ساعت برداشته شد. هدف اصلي شهرداري حمل زباله از شهر به سمت آرادکوه است و در اين جمع‌آوري ماجرا دست پيمانکار شهرداري مي‌افتد».

 وي در بخش ديگري از سخنان خود تأکيد کرد: «شهرداري تحت هيچ شرايطي براي کار هيچ کودکي کارت زباله صادر نمي‌کند و اين مسئله خارج از چرخه شهرداري اتفاق مي‌افتد. راه‌حلي که ما براي اين مسئله در نظر داشتيم، تفکيک زباله از مبدأ بود که هنوز هم اين مسئله با استقبال مواجه نشده. درحال‌حاضر در هر پارکي يک کيوسک تحويل زباله خشک وجود دارد و فکر مي‌کنيم اين ماجرا بايد به صورت فرهنگي حل  شود».

 ليلا ارشد، مديرعامل خانه خورشيد، نيز در اين نشست خبري گفت: «در ابتدا بايد بررسي کرد که هر کدام از اين سازمان‌ها چه نقشي در کم‌کردن اين معضل دارند. مثلا براي درمان يک کودک معتاد قرار بود بيمارستاني در اختيار ما قرار بگيرد؛ خب نتيجه‌اش چه شد؟ براي درمان کودکي که هيچ‌گونه اوراق هويتي ندارد، عملا نظام سلامت کاري از پيش نمي‌برد که ما بخواهيم از بيمه اين كودكان صحبت کنيم. ما حتي درباره کارت درماني براي زنان تن‌فروش هم صحبت کرديم که اين زنان حداقل بتوانند براي آزمايش‌هاي خود به مراکز درماني مراجعه کنند که آن هم ميسر نشد».

ارشد تصريح کرد: «کاش شهرداري در همين مراکز تفکيک زباله کيوسکي در اختيار مددکاران قرار دهد تا مددکار آنجا بالاي سر کودکان باشد. بچه‌ها در ميان کارشان بتوانند در اين کيوسک‌ها کمي استراحت کنند، آبي بنوشند و کمي از آن فضاي مسموم فارغ شوند».

سخنران پاياني اين نشست طيبه سياوشي، نماينده کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي بود. سياوشي گفت: «متأسفانه بسياري از مسائل حوزه آسيب‌هاي اجتماعي در مرحله امنيتي و سياسي است اما خوشحالم که بحث کودکان زباله‌گرد از اين مرحله گذشته است. يکي از مسائلي که همچنان در مرحله امنيتي و سياسي باقي مانده است، مسئله تابعيت کودکان است که متأسفانه در بحث کودکان کار و به‌ويژه زباله‌گرد نيز مطرح مي‌شود. براي حل مشکلات کودکان کار بايد از مطالعات تطبيقي استفاده و آن را بومي کنيم». 

وي افزود: «بايد در رابطه با راه‌حل‌هاي کوتاه‌مدت و بلندمدت صحبت کنيم تا بتوانيم راه‌حل اصلي و اساسي را در بحث کودکان کار و به‌ويژه زباله‌گرد اتخاذ کنيم و براي اين کار به حمايت ويژه‌اي احتياج داريم. نتيجه‌اي حاصل نمي‌شود مگر اينکه دستگاه‌ها به اين مسئله ورود کنند. راه‌حل اصلي براي مبارزه با زباله‌گردي فرهنگ‌سازي است. بايد در مورد مسائل و قوانين مختلف پيشگيري صورت گيرد و از طريق رسانه ملي با برخي مشکلات حوزه کودکان مبارزه شود اما متأسفانه در بسياري از موارد با رسانه ملي به توافق نمي‌رسيم مثلا در مورد لايحه حفاظت از خاک رسانه ملي حتي حاضر نشد يک تيزر کوچک را هم فراهم کند تا در اين رابطه فرهنگ‌سازي شود و در جواب خواسته ما به راحتي اعلام کرد که بودجه نداريم.

عضو کميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي در ادامه با تأکيد بر اينکه با اتفاقات جديد در شهرداري تهران مي‌توان مسائل را حل‌‌وفصل کرد، بيان كرد: «در کشور يک ميليون کودک بدون تابعيت زندگي مي‌کنند که اکثر آنها در جامعه رها شده‌اند. بايد مسائل مرزي حل‌وفصل شود چراکه همين کودکان در شهر تن به کارهاي سخت ازجمله زباله‌گردي مي‌دهند. متأسفانه پروسه بازيافت در کشور متفاوت است که بايد حل‌وفصل شود تا کودکان به دليل ارزان‌بودن استثمار نشوند. متأسفانه آسيب اجتماعي مرحله بحران را رد کرده است. با جلساتي که به همراه نمايندگان مجلس با اعضاي شوراي شهر و شهردار تهران داشته‌ايم به اين نتيجه رسيديم که ٥٢ نفر هستيم و بايد در جهت مسائل و مشکلات کلان شهر تهران تلاش کنيم. مسئله مهم‌تر اين است که در مجلس در کميسيون حقوقي و قضائي فراکسيون کاهش آسيب‌ها را تشکيل داده‌ايم که مهم‌ترين کميته آن كميته کودکان کار و خيابان است. تلاش مي‌کنيم در رفع اين مشکلات از اطلاعات و نظرات دوستان استفاده کنيم و در کميته کودکان هر کاري را که نياز است انجام دهيم تا قدم مثبتي براي رفع مشکلات کودکان برداريم».