حکم سقط جنین به روایت رهبر انقلاب چیست؟

رهبر معظم انقلاب در پاسخ به پرسش‌های متعدد شهروندان در رابطه با زوایای مختلف اقدام به سقط جنین، نظرات‌شان را اعلام کردند.

پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری در مطلبی با عنوان "احکام سقط جنین"، نظرات معظمُ‌ له را در رابطه با بحث سقط جنین ناقص‌الخلقه، دیه سقط جنین ناشی از زنا، خطر برای مادر با وجود جنین و ... منتشر کرده که در ذیل به آنها اشاره شده است.

** آیا سقط جنین بر اثر مشکلات اقتصادی جایز است؟

سقط جنین به مجرد وجود مشکلات و سختی‌های اقتصادی جایز نمی‌شود.

** پزشک بعد از معاینه در ماه‌های اول حاملگی، به زن گفته است که استمرار بارداری برای او احتمال خطر جانی دارد و در صورتی که حاملگی ادامه پیدا کند، فرزندش ناقص‌الخلقه متولد خواهد شد و به همین دلیل دستور سقط جنین داده است، آیا این کار جایز است؟ و آیا سقط جنین قبل از دمیده شدن روح به آن جایز است؟

ناقص‌الخلقه بودن جنین، مجوز شرعی برای سقط جنین، حتی قبل از ولوجِ روح در آن محسوب نمی‌شود، ولی اگر تهدید حیات مادر بر اثر استمرار حاملگی مستند به نظر پزشک متخصص و مورد اطمینان باشد، سقط جنین قبل از ولوج روح در آن اشکال ندارد.

** پزشکان متخصص می‌توانند از طریق استفاده از روش‌ها و دستگاه‌های جدید، نواقص جنین در دوران بارداری را تشخیص دهند. با توجه به مشکلاتی که افراد ناقص‌الخلقه بعد از تولد در دوران زندگی با آن مواجه می‌شوند، آیا سقط جنینی که پزشک متخصص و مورد اطمینان آن را ناقص‌الخلقه تشخیص داده، جایز است؟

سقط جنین در هر سنی به مجرد ناقص‌الخلقه بودن آن و یا مشکلاتی که در زندگی با آن مواجه می‌شود، جایز نمی‌شود.

** آیا از بین بردن نطفه منعقد شده‌ای که در رحم مستقر شده، قبل رسیدن به مرحله علقه که تقریباً چهل روز طول می‌کشد، جایز است؟ و اصولاً در کدام یک از مراحل ذیل سقط جنین حرام است: ۱. نطفه استقرار یافته در رحم؛ ۲. علقه؛ ۳ ـ مضغه؛ ۴ ـ عظام؛ (قبل از دمیدن روح).

از بین بردن نطفه بعد از استقرار آن در رحم و همچنین سقط جنین در هیچ یک از مراحل بعدی جایز نیست.

**‌ بعضی از زوج‌ها، مبتلا به بیماری‌های خونی بوده و دارای ژن معیوب می‌باشند و در نتیجه ناقل بیماری به فرزندان خود هستند و احتمال اینکه این فرزندان مبتلا به بیماری‌های شدید باشند، بسیار زیاد است و چنین کودکانی از بدو تولد تا پایان عمر، دائماً در وضع مشقت‌باری به سر خواهند برد. مثلاً بیماران هموفیلی همواره ممکن است با کوچک‌ترین ضربه‌ای دچار خونریزی شدید منجر به فوت و فلج شوند. حال آیا با توجه به اینکه تشخیص این بیماری در هفته‌های اول بارداری ممکن است، آیا سقط جنین در چنین مواردی جایز است؟

اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و داشتن و نگهداشتن چنین فرزندی موجب حرج می‌باشد، در این صورت جایز است قبل از دمیده شدن روح، جنین را سقط کنند؛ ولی بنابر احتیاط، دیه آن باید پرداخت شود.

** سقط جنین فی نفسه چه حکمی دارد؟ و در صورتی که ادامه بارداری برای زندگی مادر خطر داشته باشد، حکم آن چیست؟

سقط جنین شرعاً حرام است و در هیچ حالتی جایز نیست، مگر آنکه استمرار حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد که در این صورت سقط جنین قبل از ولوج روح اشکال ندارد، ولی بعد از دمیدن روح جایز نیست، حتی اگر ادامه حاملگی برای حیات مادر خطرناک باشد، مگر آنکه استمرار بارداری، حیات مادر و جنین هر دو را تهدید کند و نجات زندگی طفل به هیچ‌وجه ممکن نباشد، ولی نجات زندگی مادر به تنهایی با سقط جنین امکان داشته باشد.

** زنی جنین هفت ماهه خود را که ناشی از زنا بوده بنا به درخواست پدرش سقط کرده است، آیا دیه بر او واجب است؟ و بر فرض ثبوت دیه، پرداخت آن بر عهده مادر است یا پدر او؟ و در حال حاضر به نظر شما مقدار آن چقدر است؟

سقط جنین حرام است، هرچند بر اثر زنا باشد و درخواست پدر باعث جواز آن نمی‌شود و در صورتی که مادر مباشر در سقط جنین باشد، دیه بر عهده مادر است. اما در مقدار دیه جنین در فرض سؤال، تردید وجود دارد و احوط این است که مصالحه شود و این دیه در حکم ارث کسی است که وارث ندارد.

** مقدار دیه جنینی که دو ماه و نیم عمر دارد، در صورتی که عمداً سقط شود، چقدر است و پرداخت آن برعهده کیست؟

اگر علقه باشد، دیه آن چهل دینار است و اگر مضغه باشد، شصت دینار است و اگر استخوان بدون گوشت باشد، هشتاد دینار است و دیه به وارث جنین با رعایت طبقات ارث پرداخت می‌شود؛ ولی وارثی که مباشر سقط جنین بوده، از آن سهمی ندارد.

** اگر زن بارداری مجبور به معالجه لثه یا دندان‌هایش شود و بر اساس تشخیص پزشک متخصص نیاز به عمل جراحی پیدا کند، آیا با توجه به اینکه بیهوشی و عکس‌برداری با اشعه باعث نقص جنین در رحم می‌شود، سقط جنین برای او جایز است؟

دلیل مذکور مجوزی برای سقط جنین محسوب نمی‌شود.

** اگر جنین در رحم، مشرف به موتِ حتمی باشد و باقی ماندن آن در رحم به همان حال برای زندگی مادر خطرناک باشد، آیا سقط آن جایز است و اگر شوهر آن زن مقلد کسی باشد که سقط جنین در حالت مذکور را جایز نمی‌داند، ولی زن و اقوام او از کسی تقلید می‌کنند که آن را جایز می‌داند، تکلیف مرد در این حالت چیست؟

چون در فرض سؤال امر دائر است بین مرگ حتمی طفل به تنهایی و بین مرگ حتمی طفل و مادر او، بنابراین چاره‌ای جز این نیست که لااقل زندگی مادر با سقط جنین نجات داده شود و در فرض سؤال، شوهر حق ندارد همسرش را از این کار منع کند، ولی واجب است تا حد امکان به گونه ای عمل شود که قتل طفل مستند به کسی نشود.

** آیا سقط جنینی که نطفه‌اش با وطی به شبهه (آمیزش با زن بیگانه به گمان حلال بودن این کار) توسط فرد غیر مسلمان و یا با زنا منعقد شده، جایز است؟

جایز نیست.

** اگر بارداری باعث خجالت و آبروریزی من یا خانواده‌ام شود، آیا می‌توانم در سه ماهه اول آن را سقط کنم؟

سقط جنین شرعاً حرام است و آنچه در سؤال ذکر شده، مجوز آن نمی‌باشد.

** این جانب زنی باردار هستم. با توجه به وضعیت نامناسب جسمانی و ترس از تشدید کم خونی، ناراحتی معده و ضعف کلی بدن، مایل به سقط جنین هستم. لطفاً حکم شرعی را بیان کنید.

سقط جنین جایز نیست و موارد مذکور موجب حلیّت آن نمی‌باشد.

** با پیشرفت علوم پزشـکی و جنین‌شنــاسی در دوران بـــــارداری، اطباء ناقص‌الخلقه بودن جنین را تشخیص می‌دهند و اگر بخواهند ناقص الخلقه بودن جنین را به اطلاع والدین برسانند، ممکن است آنها اقدام به سقط جنین یا اقدام به رفع نقص جنین نمایند، در حالیکه احتمال بهبودی بسیار ضعیف است. در فرض سؤال اطلاع دادن دکتر جایز است یا نه؟

اطلاع دادن فی نفسه واجب نیست، مگر آنکه قانونی در این زمینه موجود باشد، یا غرض از مراجعه به طبیب و پرداخت پول به او اطلاع از حال جنین باشد.

** در صورتی که می‌دانیم مسلماً جنین بعد از تولد خواهد مرد، آیا سقط  درمانی جایز است؟

اگر تشخیص بیماری در جنین قطعی است و داشتن و نگهداشتن چنین فرزندی موجب حرج می‌باشد، در این صورت جایز است قبل از دمیده شدن روح، جنین را سقط کنند، ولی بنابر احتیاط، دیه آن باید پرداخت شود.

** اگر دکتر به دستور مادر، جنین را سقط کند، دیه ثابت می شود یا قصاص؟

در فرض مرقوم، دیه ثابت می‌شود و بر عهده دکتر است.

** دیه سقط جنین که با رضایت کامل پدر و مادر، و از راه‌های مختلف انجام می‌شود، به عهده کیست؟

دیه بر عهده مباشر سقط می‌باشد. اگر دکتر مستقیماً سقط را انجام دهد، دیه بر عهده اوست و اگر پرستار تزریق نماید، به عهده اوست و اگر مادر دارو را خورده بر عهده مادر می‌باشد و در همه موارد، دیه باید به ورثه طفل پرداخت شود که در موارد اول و دوم پدر و مادر و در مورد سوم پدر است که اگر ایشان عفو نمایند، ساقط می‌شود؛ هر چند گناه آنکه قتل نفس یا مشابه آن انجام داده باشد ثابت است.

**  در منابع و عرف پزشکی، خطر جانی و مرگ مادر و احتمال عوارض در حاملگی ها و بیماری های مختلف، با درصد تعیین می شود. آیا سقط درمانی، فقط در مواردی که درصد بالایی از خطر، مادر یا کودک را تهدید می کند، جایز است، یا درصد پایین نیز می تواند مجوز باشد؟

ناقص‌الخلقه بودن جنین، مجوز شرعی برای سقط جنین  ـ حتی قبل از ولوج روح در آن ـ محسوب نمی‌شود، ولی اگر تهدید حیات مادر بر اثر استمرار حاملگی مستند به نظر پزشک متخصص و مورد اطمینان باشد و یا موجب مشقّت شدیده باشد، سقط جنین قبل از ولوج روح در آن اشکال ندارد.

** با توجه به روش‌های درمان نازایی که در حال حاضر انجام می شود، گاهی اوقات حاملگی های چند قلو (چهار قلو) اتفاق می‌افتد، که در اکثر موارد، با زایمان زودرس در ماه‌های پنجم و ششم همراه است و جنین‌ها به ثمر نرسیده و از بین می‌روند. یکی از روش‌هایی که امروزه در دنیا انجام می‌شود، کاهش تعداد این ‌نین ها در ماه های اول حاملگی (پنجاه تا شصت روزگی) است، تا بقیه جنین‌ها بتوانند رشد نمایند و حاملگی به ثمر برسد. آیا این روش درمانی از نظر شرع مقدس اسلام جایز است یا خیر؟

اگر کاهش بعضی از جنین‌ها، موجب زنده ماندن بقیه شود (و عدم کاهش، سبب از بین رفتن همه ی آن ها گردد) اشکال ندارد.

** اگر دکتر متخصص تشخیص دهد که اگر جنین با عمل جراحی خارج شده و در دستگاه نگهداری شود، به حیات خود ادامه خواهد داد، آیا اقدام به عمل جراحی جایز است؟ آیا حکم مسئله، قبل از ولوج روح و بعد از آن فرق دارد یا نه؟

با فرض اینکه جنین در دستگاه زنده خواهد ماند، بیرون آوردن آن اشکالی ندارد و فرقی بین قبل از ولوج روح و بعد از ولوج روح نیست.

** من در هفته ی دهم حاملگی عمداً جنین را سقط کرده ام. نسبت به سقط جنین چه باید بکنم؟

سقط جنین بر شما حرام بوده است که مرتکب شدید، لیکن دیه شرعی جنین را ضامن هستید، و باید دیه را به وارث شرعی او بپردازید و خودتان از این دیه ارث نمی‌برید.