کنار هم گذاشتن حادثه آتش سوزی گورستان خالدنبی و رونق گردشگری که به عنوان سیاست اصلی توسعه اقتصادی استان گلستان از جانب مسئولان مکررا مطرح شده، این سوال را پیش می آورد که چگونه می توان گردشگری نوپا و کم رمق شمال شرق ایران را به یک صنعت پرتوان و اشتغالزا تبدیل کرد

راحله احمدی - مدرس اکوتوریسم و فعال محیط زیست و گردشگری

ابتدا: گورستان باستانی خالدنبی در شمال شرقی کشور و در میان تپه ماهورهای ترکمن صحرا، یکی از مهمترین آثار تاریخی به جا مانذه از دوران پارینه سنگی است. در این گورستان حدود ششصد سنگ قبر با اشکال عجیب و غریب وجود دارد که این مکان را به یکی از اصلی ترین اماکن جلب گردشگران به استان گلستان تبدیل کرده است. هفته گذشته و همزمان با برگزاری جشنواره اقوام در استان گلستان، عکس هایی از این گورستان منتشر شد که نشان میداد بخش هایی از آن دچار آتش سوزی شده است. گرچه آتش وسعت چندانی نداشته و محوطه اصلی گورستان آسیبی ندیده است اما در پی این اتفاق ناخوشایند، اظهار نظرهای ضد و نقیضی از سوی مسئولان و مردم درباره علت حادثه منتشر شد. در حالی که اداره کل میراث فرهنگی استان گلستان بی احتیاطی گردشگران و مردم محلی را عامل اصلی این حادثه می دانست، اهالی روستایی که در نزدیکی این گورستان باستانی قرار دارد گفته اند که میراث فرهنگی به عنوان متولی حفاظت از آثار باستانی کشور در پاسبانی این اثر تاریخی کوتاهی کرده است. عدم حضور حتی یک نگهبان شبانه روزی و مجهز نبودن محوطه به دوربین مداربسته، شواهدی است که از جانب دهیاری این روستا در اثبات کم توجهی متولیان دولتی به گورستان خالدنبی مطرح شده است. گرچه این بار بخت یار گورستان بوده و آسیبی به سنگهای قدیمی آن نرسیده اما اتفاقاتی از این دست می تواند زمینه را برای بحث و بررسی نحوه مدیریت اماکن تاریخی و گردشگری استان گلستان فراهم آورد.

بعد: از زمان روی کار آمدن دولت تدبیر و امید در چهار سال گذشته و با بحرانی شدن شرایط محیط زیست ایران و خشکیدگی گسترده سرزمین، کنترل بهره برداری از منابع آبی استان گلستان در دستور کار کارکنان دولت قرار گرفت. با کاهش بهره وری کشاورزی در این استان و افت سطح آبهای زیرزمینی در دشتهای آن، ایجاد معیشت جایگزین کشاورزی به عنوان ضرورتی که بر مردم و مسئولان پوشیده نیست، در سطوح برنامه ریزی و سیاستگزاری مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که استان گلستان از تنوع کم نظیر اقلیمی برخوردار بوده و پوشش غنی گیاهی و حیات وحش آن به صورت بالقوه می تواند در جذب گردشگر و رونق اقتصادی منطقه بسیار موثر باشد، توسعه گردشگری کم جان این خطه از شمال کشور دو سه سالی است که مورد توجه بوده و تبدیل استان گلستان به قطب اکوتوریسم ایران، چشم انداز توسعه اقتصادی این منطقه محسوب می شود. بر همین اساس در سالهای اخیر اقدامات قابل ملاحظه ای همچون توسعه زیرساختهای گردشگری در قالب اقامتگاههای بوم گردی در اماکن روستایی و مرمت ابنیه تاریخی نظیر احیای بافت قدیمی شهر گرگان انجام شده است.

دیگر: کنار هم گذاشتن حادثه آتش سوزی گورستان خالدنبی و رونق گردشگری که به عنوان سیاست اصلی توسعه اقتصادی استان گلستان از جانب مسئولان مکررا مطرح شده، این سوال را پیش می آورد که چگونه می توان گردشگری نوپا و کم رمق شمال شرق ایران را به یک صنعت پرتوان و اشتغالزا تبدیل کرد در حالی که پر اهمیت ترین و پربیننده ترین اثر تاریخی منطقه یعنی گورستان باستانی خالدنبی با سهل انگاری چند گردشگر می تواند به طرفه العینی دود شود و به هوا برود؟ چگونه است که برای حفاظت از این اثر تاریخی که بازدید کننده های فراوانی از اقصی نقاط جهان دارد و در چند سال اخیر با اندکی دلسوزی و مراقبت توانسته سطح درآمد و رفاه اهالی شرق استان را متحول کند، حتی یک طرح مدیریتی تا کنون تهیه و اجرا نشده است؟ آیا لازم است خالدنبی را هم مانند برج قابوس گنبد ثبت جهانی کنیم تا مجبورمان کنند که برای حفاظت از آن طرح مدیریتی تهیه کنیم؟! آیا تبدیل گورستان خالدنبی به یک سایت موزه با توجه به نقش حیاتی آن در شاهراه گردشگری شمال شرق کشور ارزش آن را ندارد که به یک مطالبه استانی تبدیل شود و توسط نمایندگان گلستان در مجلس شورای اسلامی و یا شخص استاندار پیگیری شود؟ آیا صدا و سیمای استان نمی تواند در راستای شناساندن ارزش تاریخی، فرهنگی و اقتصادی بناهای تاریخی برای مردم برنامه بسازد تا هم جامعه محلی و هم گردشگران با اصول اولیه حفاظت از این اماکن آشنا شوند؟ آیا دستگاههای دولتی هر کدام به نقش خود در حفاظت از اماکن هدف گردشگری آگاهی دارند؟ آیا گردشگری گلستان بدون حفاظت از جاذبه های طبیعی و تاریخی آن به یک صنعت درآمدزا تبدیل خواهد شد؟

انتها: باور کنیم یا نه؛ خشکسالی مداوم و برگشت ناپذیری که گلوی سرزمین را می فشارد دیر یا زود گلستان را هم به سمت معیشت جایگزین کشاورزی خواهد راند. شالیزارهای خشکیده و زمین تفتیده دیگر رمقی برای تامین روزی اهالی گلستان ندارد، برداشت بیشتر از منابع آبی روز به روز روستاییان را فقیرتر و تامین معیشت را دشوارتر خواهد کرد. منطق حکم می کند به جای تحمیل خسارت بیشتر به منابع آب و خاک دشت های گلستان، از داشته هایمان بیشتر حفاظت کنیم و همگام با تجربه های موفق جهانی قدم برداشته، به سمت توسعه اکوتوریسم و دیگر الگوهای پایدار معیشتی حرکت کنیم. اقتصاد گلستان جز با عزم جزم همگانی در راستای ارتقاء صنعت گردشگری متحول نخواهد شد و حفاظت از آثار طبیعی و تاریخی آن که نیازمند حمایتهای سطوح بالای حاکمیتی است، لازمه پیشرفت اقتصادی منطقه است.