تهران یکی از پر جمعیت‌ترین شهر‌های جهان است که با مشکلات ویژه‌ای اعم از ترافیک، آلودگی و آسیب‌های اجتماعی مواجه است. ترکیب جمعیتی این شهر و مهاجرت‌های گسترده به آن می‌تواند زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی باشد. مهم‌ترین آسیب‌های اجتماعی کلانتهران چیست؟

تهران مرکز سیاسی، اقتصادی، مواصلاتی و... کشور است. بسیاری از نمایندگی‌های شرکت‌ها در این شهر قرار دارد. این درحالی است که در بسیاری از شهرهای دنیا سه شهر پایتخت فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هستند، اما در کشور ما تهران در ابعاد مختلف پایتخت است. در این شهر حدود 400‌هزار شرکت، اداره، صنف و تشکیلات مختلف وجود دارد. در ضمن تمامی شرکت‌های موجود در دیگر شهرها نیز از طریق تهران مدیریت می‌شوند. از سوی دیگر در تهران شاهد مهاجرت‌های بی‌رویه و رشد فزاینده جمعیت هستیم. تهران بالغ بر 10‌میلیون‌نفر جمعیت دارد و روزانه نیز چهار‌میلیون‌نفر در این شهر رفت‌و‌آمد می‌کنند. اغلب این افراد با اهداف اقتصادی و تجاری به این شهر سفر می‌کنند، طبیعتا بسیاری از آسیب‌های موجود در سطح کشور نیز در تهران شکل می‌گیرد.

برای‌مثال طلاق، تکدی‌گری، استعمال مواد مخدر و... در تهران مشاهده می‌شود، چون این‌کلانشهر به‌شکل گسترده و با حجم انبوهی از جمعیت مواجه است. در این شرایط برخی از افراد بر این باورند که در میان این شلوغی م‍ی‌توانند آسیب‌ها و اهداف شوم خود را محقق کنند. با این تفاسیر مهاجرت‌های بی‌رویه به سمت تهران آسیب‌های فراوانی را به‌دنبال دارد. از جمله آسیب‌های مشهود در تهران می‌توان به تکدی‌گری، معتادان متجاهر، مهاجرت‌های بی‌رویه بیکاران و حاشیه‌نشینی اشاره کرد. در ضمن در ارزیابی تهران نباید فقط به تهران توجه داشت، بلکه استان تهران و استان البرز نیز همچون حلقه‌های زنجیر به این شهر متصلند. تهران در مقایسه بسیاری از کلانشهرهای دنیا دچار آسیب‌ها و نرخ بزه اندکی است. یکی از دلایل مهاجرت آسیب‌ها به سمت تهران نیز همین مساله است.

هم‌اکنون حادترین آسیب‌های تهدید‌کننده تهران چه مسائلی است؟

تهران با آسیب‌های چندگانه مواجه است. برای‌مثال همین که این شهر روی گسل زلزله قرار گرفته، بلندمرتبه‌سازی‌های متعدد و... می‌تواند در آینده نزدیک این شهر را با آسیب‌های فراوان مواجه کند. هم‌اکنون 52‌درصد از عملیات فاضلاب تهران انجام شده و مابقی آن باید در اولین فرصت مورد توجه قرار گیرد. دیگر آسیب‌ها همچون آلودگی هوا، ترافیک و... نیز از مسائل این شهرند که در بلندمدت می‌توان برای حل آنها اقدامات مناسبی انجام داد.

در سال جاری از شدت آلودگی هوا کاسته شده است، اما این آسیب همچنان به‌دلایل مختلف وجود دارد. باید با همراهی مردم شدت آسیب‌های تهدید‌کننده در این کلانشهر را کاهش داد. برای مثال اگر مردم در آسیب‌های مختلف همچون تکدی‌گری، طرح ترافیک، عدم‌استفاده از اتوبوس‌های فرسوده و... مسئولان را یاری‌کنند، به‌نسبت از شدت آسیب‌های موجود کاسته می‌شود. هم‌اکنون در تهران سه‌میلیون موتورسیکلت وجود دارد که باعث بروز آلودگی‌های فراوان شده است. مردم می‌توانند با خریداری موتورهای برقی میزان آلودگی هوای تهران را کاهش دهند. امروزه فقط با مشارکت مردم می‌توان میزان آلودگی هوا تهران را کاهش داد.

وضعیت کارتن‌خوابی، معتادان متجاهر و همچنین کودکان کار و خیابان در تهران همواره خبرساز بوده است. آیا در این زمینه‌ها تهران به مرز بحران رسیده است؟

ما به‌دنبال جمع‌آوری کودکان کار و خیابان نیستیم. کودک کار، کودکی است که در باغ به پدرش کمک می‌کند، اما اینکه یک کودک به بهانه‌های ویژه در چهارراه‌ها تردد داشته باشد، در تعریف کودکان خیابانی گنجانده می‌شود. هم‌اکنون به دو دلیل در زمینه جذب و ساماندهی این کودکان اقدام می‌شود؛ نخست اینکه تکدی‌گری اقدام نامیمون و قبیح اجتماعی است. نکته دوم اینکه در صورت عدم ساماندهی آنها این‌گونه اقدامات به فرهنگ تبدیل می‌شود و تنبل‌پروری در کشور ترویج می‌یابد. هم‌اکنون 36 کودک از یک طایفه خاص برای تکدی‌گری به تهران آمده‌اند. آنها بر این باورند که کسب درآمد در تهران مناسب است.

اگر پیگیری‌های مستمر انجام نشود، بی‌‌شک تعداد این افراد با افزایش قابل‌توجه روبه‌رو می‌شود. بنابراین تنها راه مقابله با تکدی‌گری شناسایی نیازمندان و معرفی آنها به سازمان‌های حمایتگر است. در ضمن برخی از افراد به تکدی‌گری عادت کرده‌اند و مردم می‌توانند با کمک‌نکردن به آنها جلو ترویج این فرهنگ قبیح را بگیرند. برخی از متکدیان در تهران 600‌هزار تومان درآمد روزانه دارند. اغلب آنها با عوامفریبی و تحریک احساسات مردم به دریافت کمک می‌پردازند. مردم باید بدانند که نیازمندان واقعی تحت حمایت‌های سازمان‌های حمایتگر قرار می‌گیرند و دیگر دلیلی برای تکدی‌گری بر سر چهارراه‌ها وجود ندارد.

در طرح جمع‌آوری کودکان کار و خیابان که اخیرا اجرا شده، به چه اطلاعات جدیدی درباره کودکان خیابانی دست یافتید؟

اغلب کودکان کار و خیابان از طریق والدین و سرپرستان خود برای تکدی‌گری اجیر می‌شوند. 600کودک در طرح اخیر ساماندهی شدند که فقط 30‌درصد آنها ایرانی هستند. اگر تعداد کودکان کار و خیابان ایرانی صددرصد تخمین زده شود، 10‌درصد آنها تهرانی هستند. مردم با کمک‌رسانی به متکدیان باعث مهاجرت آنها به سمت تهران شده‌اند.

کودکان تهرانی به چه دلیل به تکدی‌گری می‌پرداختند؟

بخشی از آنها به‌دلیل مسائلی که عرض کردم؛ یعنی برخی از طوایف تنها شغلشان تکدی‌گری است. بخشی از آنها نیز به‌دلیل وجود درآمد مناسب در تکدی‌گری به این شغل عادت کرده‌اند. البته همین افراد نیز مهاجرند، اما چند سال از مهاجرت آنها به پایتخت می‌گذرد.

در بین کودکان ساماندهی‌شده در طرحی که اخیرا اجرا شده چند‌درصد آنها معتاد بودند؟

مادران و کودکان معتاد نیز در این طرح ساماندهی شدند. هم‌اکنون 10‌هزار نفر در کمپ‌ها نگهداری می‌شود که تعداد اندکی از آنها کودک هستند.

برای مثال می‌توان گفت که در این طرح 50 کودک معتاد ساماندهی شدند؟

خیر. تعداد آنها کمتر از این رقم است.

تهران با پدیده حاشیه‌نشینی و مناطق آسیب‌خیز مواجه است. اخباری که از برخی محلات تهران به گوش می‌رسد، نگران‌کننده است. وجود تعداد قابل‌توجهی معتاد، بروز انواع بزه‌ها همچون کودک‌آزاری و حتی کودک‌فروشی در مناطقی همچون هرندی زنگ خطر را به صدا در آورده است. آیا کودکان در تهران خرید و فروش می‌شوند؟ دلیل آن چیست و چه باید کرد؟

بی‌شک مساله‌ای تحت‌عنوان خرید و فروش کودک در کشور ما وجود ندارد. در برخی موارد مشاهده می‌شود که کودک از طریق فامیل خود برای تکدی‌گری گمارده می‌شود. تاکنون خرید و فروش کودک با اهداف ویژه در تهران گزارش نشده است. اگر هم چنین مساله‌ای وجود دارد، به شکل مخفی است. در این اقدام اغلب کودکان از طریق اقوام با هدف تکدی‌گری اجیر می‌شوند. تعداد متکدیان تهران 12‌هزار نفر است و بررسی‌ها نشان می‌دهد اغلب آنها از یک طایفه مشخص هستند. برای کاهش تعداد متکدیان در تهران باید از مردم خواست که هیچ‌کمکی به آنها نکنند. در ضمن باید تاکید کرد که امنیت محله شوش و هرندی در مقایسه با گذشته ارتقا یافته است.

وضعیت حاشیه تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

تهران به دلایل مختلف شهری مناسب برای زندگی نیست. در این شرایط باید تلاش شود با جلوگیری از حاشیه‌نشینی تهران را به شهری برای زندگی تبدیل کرد. در اطراف تهران شهرهای اقماری مشاهده می‌شود که بعضا معادل برخی از استان‌ها جمعیت دارند. اغلب ساکنان این شهرک‌ها از وسایل حمل‌و‌نقل فرسوده برای تردد استفاده می‌کنند. این نوع تردد باعث ایجاد ترافیک و تولید آلودگی هوا می‌شود. بنابراین با کاهش این دو معضل شرایط زندگی در تهران بهبود می‌یابد. در ضمن دولت در حال رسیدگی به وضعیت روستاهای کشور است. طبیعتا با ارتقای اشتغال در روستاها از شدت مهاجرت به تهران نیز کاسته می‌شود. دیگر تهران مکان مناسبی برای مهاجرت نیست، چون در آینده نزدیک این شهر در زمینه آب شرب، ترافیک، سکونت، زلزله و... با مشکلات فراوان مواجه می‌شود. با این تفاسیر دلیلی برای مهاجرت افراد به این کلانشهر وجود ندارد.

بیشتر بخوانید:

اعترافات سرکرده باند بچه‌فروش: هر کودک ۸ تا ۲۰ میلیون تومان خرید و فروش می‌شد

تماشاخانه