مراسم امضای حکم ریاست جمهوری بنی صدر در بیمارستان قلب برگزار شد که اسمش از "بیمارستان قلب ملکه مادر" به "بیمارستان قلب مهدی رضایی" تغییر نام یافته بود و امام حکم را روی سر برگ بیمارستان نوشت. نام بیمارستان در پاییز 1360 به شهید رجایی تغییر یافت.

عصر ایران؛ مهرداد خدیر - پنجم بهمن ماه یادآور برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران است.

فارغ از منتخب این انتخابات که عنوان اولین "رییس جمهوری" ایران را از آنِ خود کرد اهمیت پنجم بهمن 1358 در این است که تاریخ ایران را می توان به قبل و بعد از آن تقسیم کرد زیرا برای اولین بار در تاریخ چند هزار ساله کشور انتخاب رییس اجرایی مملکت به رأی مستقیم مردم سپرده شد. کاری که پیش از آن هرگز سابقه نداشت.

انتخاب رییس الوزرا یا نخست وزیر با رأی غیر مستقیم و از طریق مجلس شورای ملی البته بعد از انقلاب مشروطه در سال 1285 خورشیدی سابقه داشت اما همین هم بعد از مشروطه مرسوم شد و پیش از مشروطه این هم نبود.

در پنجم بهمن ماه 1358 اما ایرانیان برای نخستین بار امکان انتخاب مستقیم پیدا کردند. در این انتخابات 67.4 درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند که هر چند نسبت به همه پرسی جمهوری اسلامی در فروردین همان سال و انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی کمتر بود اما عدد قابل قبولی به لحاظ نرخ مشارکت به حساب می آمد.

5 بهمن 1358 - اولین انتخابات ریاست جمهوری

در مجموع ۱۴ میلیون و ۱۵۲ هزار و ۸۸۷ رای اخذ شد و ابوالحسن بنی‌صدر با کسب ۱۰ میلیون و ۷۵۳ هزار و ۷۵۲ رأی و با فاصله بسیار با دریادار سیداحمد مدنی که پس از وی در جایگاه دوم ایستاد، به عنوان نخستین رییس جمهوری اسلامی ایران انتخاب شد.

بعد از بنی‌صدر و مدنی، حسن ابراهیم حبیبی رتبه سوم را کسب کرد در حالی که آرای این نامزد مورد حمایت جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به یک میلیون هم نرسید و پس از او به ترتیب صادق طباطبایی، کاظم سامی کرمانی ، صادق قطب‌زاده و داریوش فروهر رتبه‌های چهارم تا هفتم را کسب کردند در حالی که مجموع آرای آنان نیز بسیار کمتر از بنی صدر و آرای محمد مکری هم ناچیز بود.

با این حال تا صحبت از پنجم بهمن می شود انتخاب ابوالحسن بنی صدر پررنگ تر از اصل برگزاری اولین انتخابات ریاست جمهوری در ایران به نظر می رسد و به همین خاطر سهم این روز چندان که باید و شاید ادا نشده است و رسانه های رسمی هم برای این که ناگزیر از اشاره به فرجام کار اولین رییس جمهوری ایران نشوند از کنار آن می گذرند حال آن که روزی متفاوت در تمام تاریخ این سرزمین به حساب می آید. انتخاب یک رییس جمهوری در کشوری که با پادشاهی شناخته می شد.

درباره این انتخابات به چند نکته می توان اشاره کرد:

1- پرفسور میرزایی روی دیوارها / با این که انتخابات ریاست جمهوری در 5 بهمن 1358 برگزار شد اما فضای جامعه از ماه ها قبل انتخاباتی شده بود و شاید برای نسل کنونی عجیب باشد که بشنود یا بخواند اولین فردی که نام خود را به صورت گسترده و با شعار نویسی روی دیوارها مطرح کرد شخصی به نام ابراهیم میرزایی بود که با عنوان پرفسور میرزایی و قهرمان ورزش های رزمی خود را معرفی می کرد. او نه سمت اجرایی داشت و نه در میان سیاستمداران مطرح بود اما در و دیوار تهران پر از اسم او شده بود و البته چنان که قابل حدس بود نام او در میان نامزدهای نهایی اعلام نشد. درباره هویت و سرنوشت او اقوال مختلفی شنیده شده اما بعد از انتخابات از صحنه کنار رفت هر چند که در صحنه سیاسی از ابتدا هم حاضر نبود.

از دیگر دیوار نوشته ها می توان به تبلیغات احمد مدنی فرمانده نیروی دریایی با عنوان « رهبر: امام خمینی، رییس جمهور دکتر مدنی» اشاره کرد. به رغم اشتهار به تیمسار یا دریادار ترجیح می داد بر عنوان دکتری خود تاکید کند و از این منظر بر همه نظامیان بعدی که با عنوان دکتر وارد انتخابات شدند حق تقدم دارد.

2- مخالفت امام با نامزدی روحانیون/ امام خمینی روحانیون را از کاندیداتوری منع کرد و بدین ترتیب مهم ترین گزینه حزب جمهوری اسلامی که آیت الله بهشتی بود منتفی شد.رایزنی های هاشمی رفسنجانی برای تجدید نظر امام هم ثمر نداد چرا که همچنان بر این موضع بودند که با توجه به تصویب اصل ولایت فقیه و حضور یک مرجع تقلید در رأس نظام و ریاست یک مجتهد بر قوه قضاییه و احتمال ریاست یک روحانی بر مجلس قانون گذاری ضرورتی به قبول مناصب اجرایی از جانب روحانیون و ریاست جمهوری وجود ندارد. البته منع قانونی نداشت ولی نظر امام موجب انصراف روحانیون نامزد شد. (امام نظر خود را در سومین دوره ریاست جمهوری تغییر داد).

گزینه بعدی حزب جمهوری اسلامی جلال الدین فارسی نیز به خاطر افغان تبار بودن حذف شد. این ادعا را اول بار شیخ علی تهرانی مطرح کرد و به حساب اختلافات او با سران حزب جمهوری اسلامی گذاشته شد اما اندک اندک جدی تر شد و حتی برخی نام واقعی و اصلی او را رحمت الله باران چشمه اعلام کردند. رهبر فقید انقلاب بر اجرای نص قانون اساسی تاکید کرد و این بار هم هاشمی رفسنجانی کوشید نظر امام را برگرداند ولی امام بر پایه قانون اساسی بر ایرانی تبار بودن رییس جمهوری تأکید ورزید.

نقل است که گفتند با این حساب و اگر بهشتی و فارسی نباشند انتخاب بنی صدر قطعی است و امام هم پاسخ می دهد اگرمردم رأی بدهند چه اشکالی دارد؟ شما هم کمک شان کنید. برای این که نظر امام را برگردانند می گویند ولی خوب نیست که بگویند همسر اولین رییس جمهور حجاب زیادی ندارد و فقط روسری سر می کند و از امام نقل شده که پاسخ می دهند: آن در پاریس بود. در تهران بیشتر مراعات می کند.هر کس به هر حال اشکالاتی دارد. رفع می کنند.

از دیگر روحانیون سرشناس می توان به صادق خلخالی اشاره کرد چون او نیز قصد کاندیداتوری داشت اما در پی منع امام کنار رفت. همین که حاکم شرع دادگاه های انقلاب خود را بخت کسب ریاست جمهوری می دانسته نشان می دهد که افکار عمومی در سال 1358 چندان هم با اعدام های خلخالی مشکل نداشته و بعدتر مردم از اعدام فاصله گرفتند.جالب این که خلخالی حاضر به حمایت از حبیبی نشد و از بنی صدر پشتیبانی کرد.

3- اسناد علیه مدنی/ افشاگری دانشجویان مسلمان پیرو خط امام علیه دریادار مدنی تنها 24 ساعت قبل از انتخابات خلاف قانون بود اما در کاهش آرای او نقش مؤثری ایفا کرد و حتی موجب رد اعتبارنامه اش در مجلس شورای ملی (اسلامی بعدی) به عنوان نماینده کرمان شد.

4- بازماندن مسعود رجوی/ شورای نگهبانی تشکیل نشده بود تا به صلاحیت کاندیداها رسیدگی کند. هیات جداگانه ای تشکیل شد و شرایط کاندیداها را با موارد قانونی انطباق می داد. حذف مسعود رجوی به این دلیل اتفاق افتاد که سازمان مجاهدین خلق به قانون اساسی رأی نداده بود و نامزد آنان طبعا نمی توانست مجری همان قانون اساسی باشد. نظر امام دایر بر این که کسانی که به قانون اساسی رأی نداده اند نمی توانند مجری آن باشند موجب کنار رفتن رییس مجاهدین خلق شد. سازمانی که بعدتر رویاروی نظام قرار گرفت و به منافقین شهرت یافت.

5 بهمن 1358 - اولین انتخابات ریاست جمهوری

5- ادعای تقلب/ با این که احمد مدنی مدعی تقلب در انتخابات شده بود اما فاصله آرای او با بنی صدر چنان بود که خود او هم چندان پی گیر نشد و بیشتر به راه یابی به مجلس می اندیشید و هر چند دو ماه بعد انتخاب شد اما اعتبارنامه اش رد شد.بسیاری گمان می کنند مهم ترین قربانی افشاگری های دانشجویان خط امام عباس امیر انتظام بوده و احمد مدنی وزیر دفاع دولت موقت و اولین استاندار خوزستان بعد از انقلاب را از قلم می اندازند.

6- تنوع در خانواده امام/ نوه ارشد امام – سید حسین خمینی – آشکارا از بنی صدر حمایت کردو پس از عزل او از گردونه کنار رفت. جالب این که از خود خانواده امام برادر عروس امام - صادق طباطبایی - هم خود نامزد بود و تصور می شد به دلیل انتساب به امام موسی صدر و امام خمینی و سیمایی بسیار جذاب که به هنرپیشه های مشهور سینما می مانست مورد توجه افکار عمومی قرار می گیرد ولی موفق نشد. آیت الله پسندیده برادر بزرگ رهبر فقید انقلاب هم به علاقه به نیروهای ملی شهرت داشت و مهم تر از همه هیچ گاه مشخص نشد که امام به چه کسی رأی داده است. هر چند که بنی صدر کاندیداتوری خود را بعد از دیدار با امام اعلام کرد و این شایعه درافتاد که نظر ایشان به اوست. بر این پایه می توان حدس زد که در خانواده امام قطعا آرا واحد نبوده و حتما بنی صدر، طباطبایی و حبیبی در زمره گزینه ها بودند.

7-بازی با برگ سوخته شاه/ قطب زاده تصور می کرد با تلاش برای بازگرداندن شاه از طریق رایزنی با پاناما برگ برنده را رو می کند. ولی در این پروژه شکست خورد و همین به وجهه او بسیار لطمه زد تا جایی که آرای اندک او هیچ نسبتی با شهرت فراوان او نداشت.

8-روی سربرگ بیمارستان/ مراسم امضای حکم ریاست جمهوری ابوالحسن بنی صدر در بیمارستان قلب در نزدیکی پارک ملت برگزار شد. بیمارستانی که نام آن از "بیمارستان قلب ملکه مادر" به "بیمارستان قلب مهدی رضایی" تغییر یافته بود و امام حکم را روی سر برگ بیمارستان با همین نام اخیرنوشت. نام بیمارستان اما در پاییز 1360 به شهید رجایی تغییر یافت.

9-اختلال در پوشش تلویزیونی/ پخش مستقیم مراسم امضا یا تنفیذ از تلویزیون با اختلال همراه بود. برخی این را عمدی دانسته و به صادق قطب زاده نسبت دادند اما سید محمد موسوی خویینی ها به عنوان نماینده امام و رییس شورای سرپرستی صدا و سیما مسوولیت را برعهده گرفت و استعفا کرد.

10- تحلیف دوشادوش دبیر کل حزب رقیب/ رییس جمهوری در حالی انتخاب شده بود که کشور هنوز مجلس نداشت. به همین خاطر مراسم تحلیف در مرداد سال بعد و ماه ها بعداز انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد. حضور دبیر کل حزب رقیب در مقام رییس دیوان عالی کشور در کنار اولین رییس جمهور و در مراسم تحلیف از تصاویر ناب آن سال هاست.

11- فهرست ناکام برای مجلس/ موفقیت خیره کننده بنی صدر دوستان او را دچار این تصور یا توهم کرد که در انتخابات مجلس هم می توانند با عنوان دفتر هماهنگی همکاری های مردم با رییس جمهوری لیست بدهند و برنده شوند و با کسب اکثریت مجلس یکی از نیروهای نزدیک به بنی صدر و چهره ای مانند علیرضا نوبری را به نخست وزیری برسانند اما آنها تنها در برخی شهرها مانند اصفهان که احمد سلامتیان و دکتر غضنفر پور انتخاب شدند موفقیت کسب کردند و در کل این حزب جمهوری اسلامی بود که مجلس را برد و توانست نخست وزیر مورد نظر خود – محمد علی رجایی- را به بنی صدر تحمیل کند.

بنی صدر بسیار تلاش کرد زیر بار نخست وزیر مورد نظر حزب نرود و راه های مختلف چون معرفی سید احمد خمینی یا مصطفی میرسلیم را امتحان کرد اما دست آخر با اکراه فراوان به رجایی تن داد با این امید که سابقه عضویت او در نهضت آزادی ایران میان او ودکتر بهشتی و حزب فاصله اندازد اما رجایی اگر چه عضو حزب نبود کاملا با حزب و دبیر کل - آیت الله بهشتی - همسویی نشان داد تا جایی که در پی عزل بنی صدر کاندیدای حزب برای ریاست جمهوری شد و دومین نخست وزیر جمهوری اسلامی دومین رییس جمهور هم شد اما دولت ریاست جمهوری او بسا مستعجل بود.

12- حسرت به خاطر بازرگان/ رای بالای مهندس بازرگان در انتخابات مجلس شورای ملی که بعدا به مجلس شورای اسلامی تغییر نام داد و تنها دو ماه بعد از انتخابات ریاست جمهوری برگزار شد این حسرت را در دل حامیان او گذاشت که چه بسا اگر بازرگان کاندیدای ریاست جمهوری می شد از ابوالحسن بنی صدر پیشی می گرفت. هر چند که معلوم نشد مردم صرفا به عقاید لیبرالی بنی صدر رای دادند یا طرح هایی چون وام مسکن و اقتصاد توحیدی هم موثر افتاد.

اعطای حکم ریاست جمهوری ابوالحسن بنی صدر توسط امام خمینی

از میان کاندیداهای اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری و 38 سال بعد اکنون تنها همان نفر پیروز زنده است و بقیه همه چهره در نقاب خاک کشیده اند و شگفتا که سه نفر از آنان با مرگ طبیعی از دنیا نرفتند. یکی (صادق قطب زاده) تنها سه سال بعد به اتهام مشارکت در طرح کودتا با حمایت آیت الله سید کاظم شریعتمداری و با حکم محمد محمدی ری شهری اعدام شد و دیگری کاظم سامی کرمانی در مطب روان پزشکی خود در تهران و در اول آذر 1367 با ضربات کارد به قتل رسید و سومی (داریوش فروهر) نیز درست 10 سال بعد از دکتر سامی همراه همسرش - پروانه فروهر/ اسکندری- در خانه شان در خیابان هدایت تهران. آن دو نیز با ضربات متعدد کارد کشته شدند.

اولین رییس جمهوری ایران و اولین فرمانده کل قوا در جنگ هشت ساله اگر چه نتوانست دوره 4 ساله ریاست جمهوری را هم به پایان رساند و در نیمه راه و در 30 خرداد 1360 با رای مجلس اول دایر بر عدم کفایت سیاسی برکنار شد اما 38 سال پس از انتخاب به عنوان اولین رییس جمهور ایران و در پی 36 سال اقامت مجدد در پاریس احتمالا به رقبایی می اندیشد که هیچ یک دیگر اکنون در قید حیات نیستند و اوالبته به جز فروهر با هیچ یک چندان میانه ای نداشت.

کمبود عرضه مواد معدنی باتری تا ۱۰ سال آینده (+ اینفوگرافی)

تماشاخانه