«مجلس سنا اصلش یک حرف مزخرفی است، همیشه بوده...»

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- «مدتی است مطرح است که در بازنگری قانون اساسی کشور ما همانند برخی از کشورهای دو مجلسی، با دو مجلس اداره شود؛ هم‌اکنون نیز می‌توان گفت که مجمع تشخیص مصلحت نظام مقدار مهمی از وظایف مجلس سنا در نظام‌های دومجلسی را انجام می‌دهد .»
                 
 این سخن آیت الله هاشمی شاهرودی رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام است در یک برنامه تلویزیونی که به دو دلیل با تأخیر مورد توجه رسانه ها قرار گرفته است.

 نخست این که بیشتر وضعیت سلامت آیت الله مورد توجه بود و این که پس از درمان در آلمان بهبود یافته‌اند یا نشانه‌های ناخوشی از سیما و کلام ایشان هویداست؟

دوم به این دلیل که در روزهای دهه فجر بیشتر مناسبتی تلقی شد.

درباره این نوع نگاه آقای هاشمی شاهرودی به مجمع تشخیص مصلحت نظام چند نکته را می توان یادآور شد:

1- ایشان در زمره مراجع تقلید تشیع برشمرده می شود. از این رو طبعا از منظر فقه می نگرند و نه «مصلحت» یا کاملا مصلحت. هر چند به اعتبار این منصب تازه ناگزیرند از این زاویه بنگرند اما این سخن نشان می دهد گویا هنوز با «مصلحت» مورد نظر رهبر فقید انقلاب و قانون اساسی انطباق نیافته اند که چنین تشبیهی را به کار می برند.

2- آقای سید محمود هاشمی شاهرودی در روز پنج شنبه 12 بهمن 1357 و هنگام نطق امام خمینی در بهشت زهرا در ایران نبودند و در پایان فروردین 1359 و پس از قتل سید محمد باقر صدر و خواهرش بنت الهدی مخفیانه از عراق خارج شدند و در32  سالگی به میهن برگشتند.

اگر در 12 بهمن 1357 در ایران بودند اگر هم نه مانند نویسنده این سطور از نزدیک که از تلویزیون می دیدند و می شنیدند که امام خمینی در سخنرانی خود می گوید: « ما برای قانون اساسی جدید مجلس سنا تشکیل می دهیم.» منظور امام البته «مجلس مؤسسان» بود. وقتی سخنرانی تمام می شود اما بلافاصله شهید مفتح در گوش امام این اشتباه لفظی را یادآور می شود و رهبر انقلاب بی درنگ توضیح می دهد: «منظور من از مجلس سنا مجلس مؤسسان بود نه مجلس سنا. مجلس سنا اصلش یک حرف مزخرفی است. همیشه بوده...» صحیفه نور- مجموعه سخنان امام خمینی- البته موجود است و می توان مراجعه کرد.

3- یکی از دلایلی که رهبر فقید انقلاب پیشنهاد مهندس بازرگان برای تعبیر «جمهوری دموکراتیک اسلامی» را به رغم اشاره به آن در اساسنامه شورای انقلاب (حسب اظهارات برخی اعضای شورا) نپذیرفت این بود که مدل تازه‌ای را می خواست پایه بگذارد نه این که از مدل‌های موجوددنیا الگو بگیرد. بر این پایه می توان به ضرس قاطع گفت امام هرگز قصد نداشته مدل مجلس سنا را با مجمع تشخیص مصلحت بازتولید کند.هرگز.

4- به لحاط تاریخی البته اول بار ناصر‌الدین شاه قاجار بود که فرمان تأسیس نهادی به نام «مصلحت‌خانه» را صادر کرد اما در عمل مصلحت‌خانه ای شکل نگرفت و اصطلاح «مصلحت» با نام امام خمینی گره خورده و می توان گفت رهبر فقید انقلاب با دو تئوری شناخته می شود: اول: نظریه ولایت فقیه و از حاشیه به متن آوردن آن. دوم: ایده مصلحت برای عملیاتی کردن احکام ثانویه. قانون کار را مجلس تصویب کرد و ضلع دولت را به رابطه کارگر و کارفرما افزود. شورای نگهبان با نگاه فقهی و قاعده « اجیر و موجر» تأیید نکرد و اینجا بود که امام ایده مصلحت را به میان آورد.

5- قرار نبود و نیست مجمع تشخیص قانون بگذارد. قانون اساسی سه وظیفه برای مجمع مقرر کرده است. اول رفع اختلافات مجلس و شورای نگهبان. دوم مشورت دهی به رهبری و سوم مواردی از سیاست گذاری های کلان که به آن ارجاع می شود. این چه شباهتی به مجلس سنا دارد؟

6- درآمریکا قانون اساسی اختیار انحصاری وضع قانون را به کنگره واگذار کرده است. کنگره مرکب از دو مجلس است. یکی مجلس نمایندگان و دیگری مجلس سنا. تعداد اعضای مجلس نمایندگان به تناسب جمعیت تعیین می شود. اما هر ایالت صرف نظر از وسعت و جمعیت دو عضو در سنا و انتخابی است نه انتصابی و از این رو جمعا 100 عضو دارند. مجلس سنا از این رو نقش حفظ اتحاد ایالت ها را دارد تا ایالت های کوچک تر و کم جمعیت تر احساس نکنند در اقلیت قرار دارند. آیا مجمع تشخیص مصلحت چنین بافتی دارد که آقای هاشمی شاهرودی چنین تشبیهی را به کار می برد؟

7- نظام ایران یک مجلسی است اما غیر از مجلس چند نهاد دیگر نیز عملا قانون‌گذاری می‌کنند: شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی فضای مجازی و گاهی همین مجمع تشخیص مصلحت با فراتر رفتن از حل اختلافات. در این صورت چگونه می توان گفت دو مجلسی است؟

8- مهم ترین تفاوت مجمع تشخیص با مجلس سنا در حکومت‌های دموکراتیک این است که تمام اعضای مجمع انتصابی‌اند در حالی که تمام یا اغلب اعضای مجلس سنا در کشورهای مبتنی بر دموکراسی انتخابی اند.

در این که نظام دو مجلسی بهتر است تردیدی نیست ولی این در صورتی است که انتخابی و برای حفظ حقوق اقلیت ها و تضمینی برای تمامیت کشور با تنوع و گونه گونی ترکیب آن باشد. مثلا هر استان فارغ از وسعت و جمعیت دو نماینده بفرستند و مجلسی با 62 نماینده منتخب شکل گیرد و در میان آنها هم اهل سنت حضور داشته باشند و هم زنان. نه مجمعی که نه عضو سنی دارد نه عضو زن.

با این حال چنین مجلسی را نمی توان «سنا» نام داد چون بنیانگذار نظام گفته است: مجلس سنا اصلش یک حرف مزخرفی است. همیشه بوده....

تنها در صورتی می توان از این سخن تفسیر موسّع داشت که انتصابی نباشد و انتخابی باشد.

تماشاخانه

هیجان و جنون یکی از پرفرازونشیب‌ترین روزهای خرید / بلک فرایدی یا جمعه سیاه چطور به وجود آمد؟ (فیلم)

شکوه فرش ایرانی از دوره صفوی در اروپا ؛ هیجان مدیر گالری کریستی هنگام تعریف کردن را ببینید (فیلم)

فیلم های دیگر